STRAŻACY POLSCY, PRACOWNICY CYWILNI POŻARNICTWA, WAŻNE POSTACI DLA POLSKIEGO POŻARNICTWA

• 

Roman Świst, Wałbrzych

STRAŻACY POLSCY, PRACOWNICY CYWILNI POŻARNICTWA, WAŻNE POSTACI DLA POLSKIEGO POŻARNICTWA- WIĘŹNIOWIE I OFIARY HITLEROWSKICH KAŹNI NA TERENIE OKUPOWANEJ WARSZAWY I JEJ OKOLIC

Ale Ty, Boże który z wysokości

Strzały Twe rzucasz na kraju obrońcę,

Błagamy Ciebie, przez tę garstkę kości!

Zapal przynajmniej na śmierć naszą- słońce!

Niechaj dzień wyjdzie z jasnej niebios bramy!

Niechaj nas przecie widzę - gdy konamy!

Wiersz z karty tytułowej relacji o Auschwitz, opracowanej przez Natalię Zarembinę i wydanej w konspiracyjnie w Warszawie -w 1942r.

Po wrześniowej klęsce- 1939r., Polska na kilka niebywale trudnych i mrocznych lat znikła z politycznej mapy Europy, rozdarta przez Niemcy, ZSRR i Słowację - co by nie powiedzieć – wiernego sojusznika hitlerowskiej Rzeszy. Z większości terenów pokonanej Polski, które przypadły Niemcom, dekretem –kanclerza i Wodza Rzeszy- Adolfa Hitlera, z dnia 12.X.1939r., który wszedł, w życie dwa tygodnie później, utworzono wbrew prawu międzynarodowemu- IV konwencji haskiej z dnia 18 października 1907r. o zasadach wojny lądowej, jednostkę para-kolonialną - Generalne Gubernatorstwo (albo Generalną Gubernię, dalej-GG) dla okupowanych ziem polskich (Generalgouvernement für die besetzten polnische Gebiete, potem-Generalgouvernement, w skrócie GG). Obszar GG podzielono na cztery dystrykty (Distrikt), a te z kolei rozporządzeniem Generalnego Gubernatora- doktora praw Hansa Franka z 28.XII.1939r, na powiaty (Landkreis- powiat wiejski, ziemski, Stadtkreis-powiat miejski), gminy (Landgemeinde- gmina wiejska, ziemska, Stadtgemeinde- gmina miejska) i gromady, których sieć pokrywała się polską siecią na dzień 1. IV.1939r. Piątym dystryktem została -1.VIII. 1941r.- Galicja (Galizien). Weszły do niej dawne wschodnie województwa II RP. Wtedy liczba powiatów wyniosła 59, a powierzchnia GG objęła - 145 100 km². Stolicą tego tworu został Kraków (niem.-Krakau), w którym swe urzędowanie (Zamek Królewski na Wawelu), gubernator dr H. Frank rozpoczął- 13.XI.1939r. Wcześniej urzędował on w Łodzi. Generalny Gubernator, mający jednocześnie rangę Ministra Rzeszy (Reichsminister) posiadał pełną władzę ustawodawczą i wykonawczą. H. Frank m. in., kierował administracją liczącą -30 tys. urzędników, w tym 1109-1253 osób administracji centralnej GG. W okupacyjnej administracji na niższych stanowiskach, zatrudnieni byli in. urzędnicy narodowości polskiej czy ukraińskiej. Wielu z nich, było Volksdeutschami czy Reichsdeutschami. W tym miejscu warto wspomnieć, że w grudniu 1943r. na terenie tylko dystryktu warszawskiego mieszkało 14,7 tys. Volksdeutschów. W całym dystrykcie mieszkało w tym czasie 2 699 tys. osób.

Wśród dystryktów GG znalazł się -warszawski (Distrikt Warschau), który zajął powierzchnię 17 168 km². Dystrykt ten, objął większość ziem dawnego polskiego województwa warszawskiego i został podzielony na następujące powiaty: Warszawa -pow. miejski i siedziba władz dystryktu, garwoliński (część przedwojennego powiatu, pozostała weszła do Dystryktu Lublin), grójecki, łowicki, miński, ostrowski, siedlecki, sochaczewski, sokołowsko-węgrowski i warszawski-ziemski. Dla nazw powiatów (także -Kreismannschaft), przyjęto niemieckie nazwy miast, w których miały siedziby ich władze administracyjne: Warschau-Stadt, Garwolin (3 gminy miejskie i 16 gmin wiejskich), Grojec (odpowiednio- 4 i 18), Lowitsch (3 i 23), Minsk (2 i 15), Ostrow (3 i 19), Siedlce (3 i 12), Sochatschew (7 i 17), Sokolow –Wengrow (2 i 26) oraz Warschau-Land (7 gmin miejskich i 34 gminy wiejskie).

O ochronie przeciwpożarowej w Dystrykcie Warszawa

W GG zaprowadzono ustrój ochrony przeciwpożarowej, wzorowany w dużym stopniu na obowiązującym w III Rzeszy. Ten, uregulowany był przepisami ustawy z dnia 23.XI.1938r. o gaszeniu pożarów (Gesetz über das Feuerlöschwesen). Zwierzchni nadzór nad ochroną przeciwpożarową na terenie GG, sprawowany był przez I Wydział Spraw Wewnętrznych, a od 16.III.1941r.-przez I Główny Wydział Spraw Wewnętrznych (Hauptabteilung Innere Verwaltung). Urząd ten, był częścią „Rządu” GG - od 1.XII.1940r., zaś do tego momentu- Urzędu Generalnego Gubernatora dla okupowanych ziem polskich. Wydziałem kierowali kolejno: Friedrich Siebert- do IX. 1940r, Ernst Kund- do XI 1940r., Ebhard Westerkamp- do I 942r., Ludwig Siebert- do I. 1943r., Ludwig Losacker- do X. 1943r. i Harry von Crausshaar -do I. 1945r. To oni w porozumieniu z gubernatorami dystryktów (Dystrykt Warszawski- dr praw Ludwig Fischer) oraz dowódcami/komendantami Policji Porządkowej (Ordnungspolizei, Orpo), podejmowali działania administracyjno-prawne, w zakresie ochrony przed pożarami i nadzorowali działalność straży pożarnych. Kluczową rolę, w zakresie funkcjonowania straży pożarnych, wypełniały organy okupacyjnej Policji Porządkowej. W jej skład wchodziło kilka formacji policyjnych, w tym: Policja Ochronna (Schutzpolizei, Schupo), Policja Graniczna (Grenzpolizei), Żandarmeria (Gendarmerie) czy Polska Policja (Polnische Polizei im Generalgouvernement, formalnie powołana 17 XII.1939r.), od koloru mundurów nazywana granatową. Na terenie GG, stan osobowy Orpo zawsze wyraźnie przekraczał wielkość 20 tys. ludzi- bez formacji skoszarowanych, manewrowych. Np. 10.V.1943r. wynosił on 26 400, z czego 15 tys. polskich i ukraińskich policjantów.

Na czele Orpo w GG kolejno stali oficerowie tej formacji: generałowie- Hubert Becker i Karl Riege, pułkownicy- Rudolf Müller i Gerhard Winkler, generałowie- Hubert Becker (ponownie), Hans Grünewald, Fritz Sender i Emil Hörning.

Zgodnie z rozporządzeniem Reichsführera SS i Szefa Policji w MSW z dnia 1.XI.1939r. o organizacji struktur policyjnych w GG (Führerorganisation der Polizei im Generalgouvernement) - Heinricha Himmlera, przystąpiono do tworzenia struktur policyjnych w GG. Na tej podstawie w Urzędzie Dowodzącego Orpo (Befehlshaber der Orgnungspolizei, BdO) utworzona została- na początku grudnia 1939r.- fachowa komórka ds. straży pożarnych, ochrony przeciwpożarowej- Oddział Straży Pożarnych, Ogniowych (Abteilung Feuerwehr). Na czele oddziału, kolejno stali oficerowie niemieckiej Policji Ogniowej (Feuerchutzpolizei): Oberstleutnant (ppłk) inż. Lothar Garski (Reichsdeutsch) z Berlina- od grudnia 1939r. do maja 1940r., mjr inż. bud. Ulrich Meinl (Mein) z ZSP m. Berlin- do końca 1942r.? oraz Oberst (płk) inż. Heinz Günther- b. dyrektor ZSP m. Wrocław (wtedy-Breslau) - do końca istnienia GG. Pierwszy z tych oficerów po przybyciu do Warszawy, nawiązał kontakt z Feliksem Nowotnym, mjr. rez., b. oficerem armii C-K, b. naczelnikiem Miejskiej (zawodowej) Straży Pożarnej w Krakowie oraz ostatnim naczelnikiem Wydziału Administracyjnego ZSP RP i podjął rozmowy nt. organizacji oraz działalności polskich straży pożarnych na terenie GG. W rozmowach Garskiego z Nowotnym, uczestniczył komendant Warszawskiej Straży Ogniowej (dalej-WSO) - kpt. WSO-Stanisław Gieysztor. Od tego też czasu F. Nowotny, pełnił rolę oficera łącznikowego z niemieckimi władzami i faktycznego, fachowego przełożonego polskich straży pożarnych. Nowotny, zmarł 2 lub 3 II 1940r. Przed śmiercią zdążył zorganizować, w siedzibie III Oddziału WSO przy ul. Polnej 1- Biuro Techniczne Pożarnictwa. Można domniemywać, że przewidywany, był na przełożonego polskich straży pożarnych w GG. Wkrótce po śmierci Feliksa Nowotnego, kierownictwo Wydziału Spraw Wewnętrznych Rządu GG, zadecydowno że na czele polskiego naczelnego fachowego organu ochrony przeciwpożarowej -Urzędu Komisarycznego Kierownika Technicznego Polskich Straży Ogniowych na terenie GG (dalej-KTP), stanie dotychczasowy dowódca II Oddziału WSO-por. WSO-Jerzy Lgocki, który pisma urzędowe początkowo podpisywał jak major (jego ranga w rezerwie WP). W tym czasie siedzibę urzędu przeniesiono na ul. Senatorską 16 w Warszawie tj. do siedziby II Oddziału WSO. Ponieważ siedziby okupacyjnych instytucji centralnych GG znajdowały się w Krakowie, maju 1940r. przeniesiono do tego miasta rzeczony urząd, zmieniając jego nazwę na: Urząd KTP (das Amt Leiter Technisch Polnischen Feuerwehren im Generalgouvernement). Jego siedziba została ulokowana przy tamtejszej ul. J. Dunajewskiego 3, w budynku należącym do Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych (ob. należy do PKO SA). Na początku 1944r. Urząd KTP przeniesiono na ul. Krowoderską. Wiceprezesem PZUW był dr praw Marian Filipek- ostatni skarbnik ZSP RP, a w czasie okupacji niemieckiej Komisaryczny Kierownik Administracyjny Pożarnictwa. Jego biuro znajdowało się w Warszawie przy ul. Poznańskiej 11 (ten adres pojawi się jeszcze w tym tekście). To on zajmował się dysponowaniem środków pochodzących z budżetu PZUW (1,5% ze składek na ubezpieczenie ogniowe „ogniówkę”), na utrzymanie Urzędu KTP (ca- 20 etatów), Centralnej Szkoły Pożarniczej, biur instruktorów pożarnictwa dystryktów (4, a następnie 5, każde ze stanem 5-8 etatów, w tym referenta zaopatrzenia wodnego) oraz biur instruktorów powiatowych, w których poza instruktorem zatrudnieni byli: referent, ewentualnie maszynistka i goniec) oraz innych wydatków na rzecz ochrony przeciwpożarowej. Po tym, jak latem 1942r. zagrożony aresztowaniem płk poż.¹ Jerzy Lgocki zszedł do podziemia, na jego miejsce powołano dotychczasowego KTP- ppłk poż. Tadeusza Buszę², jednocześnie instruktora Dystryktu Krakowskiego. Ppłk poż. T. Busza, który zachował stanowisko w dystrykcie, stanowisko Kierownika Technicznego Pożarnictwa zajmował do końca istnienia GG.

Komenda Orpo (Kommandeur der Orpo) na Dystrykt Warszawski mieściła się przy alei J. Ch. Szucha 23 (podczas okupacji Strasse der Polizei). Tam też, zlokalizowane były się komendy pozostałych formacji wchodzących w jej skład. Na czele Orpo (wg „Deutsche Staatspolizei. Struktury organizacyjne policji niemieckiej w l. 1942-1944”, brak autora, w internecie), od 26.X.1939r., kolejno stali następujący oficerowie policji: Oberleutnant Orpo- Karl Brenner- do poł. 1940r., Oberleutnanci Schupo;-Max Montua- do lipca 1941r., Joachim Petsch- do maja 1942r., Rudolf von Zamory- w II półroczu 1942r., Rudolf Harning- do 7 .VII.1944r. Wg innego źródła („Oni mordowali w Warszawie. Lista oprawców.”, M. Kozubal, www.zw.com.pl/artykul, umieszczony 1.II.2015r.), Orpo w interesującym nas dystrykcie dowodzili: Oberst Schupo Max Daume- od listopada 1939r. do marca 1940r., w Max Montua- od marca 1940r. do czerwca 1941r., w/w Joachim Petsch od poł. 1941r. do grudnia 1942r., w/w Rudolf Harning- od przełomu marca z kwietniem do przełomu czerwca z lipcem 1943r., w/w Rudolf von Zamory- w II poł. 1943r.do? SS-Sturmscharführer Willi Rodewald w 1944r., ? Kurt Fischer - w II poł. 1944r.

Na szczeblu dystryktu, nadzór był wykonywany poprzez Oddział Straży Pożarnych Dowództwa/Komendy Orpo (niemiecka nazwa wyżej) -instruktora pożarniczego- technicznego doradcę gubernatora dystryktu ds. pożarnictwa (Distriktinspekteur, a od 29.IV.1941r.-Distriktinstruktor für des Feuerlöschwesen). Instruktora tego, powoływał gubernator dystryktu, na wniosek Dowódcy/Komendanta Orpo, i w porozumieniu z KTP. Stanowiska instruktorów dystryktów pełnili starsi oficerowie pożarnictwa, w randze majora lub podpułkownika. Komisarycznym Inspektorem, (od 29.IV.1941r.) Instruktorem Dystryktu Warszawskiego, został w czerwcu 1940r.- ppłk poż. Franciszek Sobczyk³ i był nim do wybuchu powstania warszawskiego. Jego zastępcą mianowano por. poż. Jana Markowicza⁴, który w tym czasie działał w podziemnym Strażackim Ruchu Oporu „Skała” (dalej-„Skała”, o organizacji niżej). Siedziba biura Instruktora Dystryktu zlokalizowana była przy ul. J. Słowackiego 52/56. Do zadań instruktora dystryktu, należało m. in. wykonywanie zadań/poleceń KTP oraz dowódcy/ komendanta Orpo Dystryktu Warszawskiego, sprawowanie fachowego nadzoru nad działalnością instruktorów powiatowych, jednostek straży pożarnych, realizowanie zadań w zakresie wyszkolenia pożarniczego i wyposażania straży pożarnych w sprzęt techniczny oraz planowania zaopatrzenia wodnego.

W powiatach, organami ochrony przeciwpożarowej, byli instruktorzy pożarnictwa- techniczni doradcy starostów ds. pożarnictwa/straży pożarnych (Kreisfeuerwehrinspektor, a od 29 IV.1941r.-Kreisfeuerwehrinstrukor). Byli oni powoływani przez starostów (Kreishauptmann, Stadtkreishauptmann), na wniosek właściwych terenowo dowódców/komendantów Orpo, bądź komendantów powiatowych Żandarmerii (Kreis Kommendeur der Gendarmerie), w porozumieniu i zazwyczaj z inicjatywy instruktorów dystryktów. Nie wiemy, jaką rolę procedurze powoływania instruktorów powiatowych odgrywali kolejni komendanci żandarmerii dystryktu warszawskiego: kapitanowie- Kreml, Friedrich Petersburs, Karl Spalding i Oberstleutnant - Fritz Göde (Goede). Instruktorzy powiatowi, zatrudnieni byli w administracji powiatowej- wydziałach powiatowych i służbowo podlegali: 1- instruktorom dystryktów pod względem fachowym, 2- starostom pod względem formalnym i 3- z racji nadzoru policyjnego- komendom żandarmerii. Biura instruktorów powiatowych mieściły się najczęściej w remizach. Instruktorzy posiadali stopnie młodszych oficerów pożarnictwa.

Taki stan organizacyjno-prawny usankcjonowano przepisami rozporządzeniem Generalnego Gubernatora z dnia 22 kwietnia 1941r. o ochronie przed pożarami w Generalnej Guberni. (die Verordungs Uber dem Feuerschutz im Generalgouver nemet von 22 April 1941r.). Wydano go w oparciu o dekret, na którego podstawie utworzono GG. Rozporządzenie ogłoszono w językach polskim i niemieckim, w Dzienniku Urzędowym dla GG nr 36 z dnia 29.IV.1941r.

Podczas okupacji stanowiska instruktorów pożarniczych-technicznych doradców starostów, w poszczególnych powiatach Dystryktu Warszawa zajmowali:

● miasto Warszawa- komendant WSO- kpt. poż Henryk Markowski, a od 1941r.-ppłk poż. Adam Kalinowski „Biedroń”, który po wojnie był m. in. wojewódzkim inspektorem ZSP RP i wojewódzkim komendantem straży pożarnych m. Łodzi.

● powiat ziemski warszawski- kpt. poż. Teodor Ozdobiński,

● Garwolin -kpt. poż. Wacław Wrześniak, który przed wojną był instruktorem we Włocławku, w woj. pomorskim. Został on zastrzelony przez oficera niemieckiego dnia 14.XI.1940r, w drugim miesiącu pełnienia służby na tym stanowisku

●Grójec- kpt. poż. Michał Zdzieszyński,

●Łowicz- kpt. poż. Jan Kupiecki?,

●Mińsk-– por. poż. Tomasz Szczepaniak, który po wojnie był wojewódzkim inspektorem ZSP RP w Warszawie,

●Ostrów Mazowiecka- por. poż. Józef Górski,

●Siedlce -kpt. poż. Marcin Hora?

●Skierniewice - Wiktor Gajkowicz-?, 

Piszącemu te słowa nie udało się ustalić instruktorów w pozostałych powiatach.

Polskie zawodowe straże pożarne, kiedy ziemie polskie znalazły się pod niemieckim okupacyjnym zarządem wojskowym (funkcjonował do 25. X.1939r.), prowadziły nieprzerwanie działalność ratowniczo-gaśniczą. Wkrótce po uruchomieniu cywilnej administracji okupacyjnej                       i organów policji, na podstawie rozporządzenia Generalnego Gubernatora z dnia 13.XI.1939r., ogólny nadzór nad polskimi strażami pożarnymi przejęła niemiecka policja. Straże te nadal były utrzymywane przez macierzyste magistraty. Wiosną 1944r. na terenie GG działało 39 miejskich zawodowych straży pożarnych i pogotowi zawodowych straży pożarnych. Stanowiło to wzrost o 11 jednostek w stosunku do okresu sprzed wybuchu wojny, dla tego terenu.

Na terenie dystryktu warszawskiego działały dwie miejskie (zawodowe) straże pożarne- w Warszawie i Siedlcach. Pierwsza z nich po przejęciu przez niemiecki aparat okupacyjny -Warszawska Straż Ogniowa (niem.-Warschauer Feuerwehr, pol.-Wydział Straży Ogniowej Urzędu Komisarycznego Burmistrza (niem.- Kommisarischer Bürgermeister), a następnie Starosty Grodzkiego (Stadtkreishauptmann), Zawodowa Straż Pożarna Warschau (Berufsfeuerwehr in Warschau), kontynuowała swą służbę w dotychczasowym zakresie. Stanowisko jej komendanta nadal zajmował kpt. WSO-Stanisław Gieysztor. Po jego aresztowaniu, nowym komendantem został- kpt. WSO, kpt. poż. Henryk Markowski⁵. Zajmował to stanowisko do końca maja 1941r. Jego następcą został- 1.VI.1941r., ppłk poż. Adam Kalinowski-Biedroń⁶ i był nim do rozwiązania tej straży przez Niemców-31.VIII.1944r.

Z ramienia kierownictwa władz Orpo Warszawy, bezpośredni nadzór nad WSO, najpierw sprawował Aleksander Wolfram, urodzony w Warszawie, a przed wojną pracownik polskiej Głównej Komendy Policji Państwowej. Po wkroczeniu Niemców, najpierw podpisał niemiecką listę narodową (Volksliste), a następnie uznany został Reichsdeutschem. Jego następcami byli (czy we właściwej kolejności?), dr Otto Bethke (wróg Polaków, popełnił samobójstwo) i Kilian.Wszyscy posiadali stanowiska dyrektorów? policji. Ich sekretarką, była pochodząca z Poznania- Janina Zakrzewska. Poza nimi, w biurze, które początkowo mieściło się przy ul. Daniłowiczowskiej 3, a następnie kolejno- ul. T. Czapskiego 15 i w al. J. Ch. Szucha 23 pracowali: kpt. poż. Kazimierz Pasek „Wydra” (prowadził sprawy personalne, odegrał kapitalną rolę w ukrywaniu prawdziwej tożsamości osób chcących uniknąć aresztowania czy wywiezienia na roboty przymusowe), ogn. poż. Stanisław Białecki, który pochodził z Kruszwicy i znał perfekcyjnie język niemiecki, Nina Jasiówcznka- maszynistka. Z czasem dołączył do nich Niemiec Stopiński, który przyjął niezwykle istotne sprawy personalne.

W Komendzie (Sztabie) WSO, która mieściła się przy ul. Polnej 1, pełnili służbę poza komendantem:

●mjr. poż. Marian Waligóra- kierownik referatu prewencyjnego, jeden z pierwszych polskich zawodowych oficerów pożarnictwa i wykładowca na kursach oficerskich w 1917r. Zasiadł w pierwszym składzie Rady Naczelnej Głównej ZSP RP. Był komendantem Miejskiej (zawodowej) Straży Pożarnej w Wilnie.

●por. poż. Michał Pogorzelski „Tak”- kierownik referatu wyszkoleniowego, przed wojną kierownik ochrony przeciwpożarowej, w Ministerstwie Skarbu. Po wojnie m. in. Inspektoracie Kontroli KGSP. Płk poż/ kpt. poż. sztabu poż,

●sierż./ppor. poż. Czesław Czmoch- „Łukasik”-adiutant komendanta, w l. 70. XX w.- szef Sł. Kwatermistrzowskiego KGSP, płk poż., wyróżniony Medalem Honorowym im. J. Tuliszkowskiego- w 1995r.

●sierż./ppor. poż. Zbigniew Grzywaczewski-„Giz”, w referacie personalnym, a po wojnie specjalista bezpieczeństwa pożarowego statków, w Inspektoracie Pożarnictwa Głównym Urzędzie Morskim, Instytucie Morskim i wykładowca w Państwowej Szkole Morskiej, doc. dr inż. ●ogn. poż. Jan Kowalewski- kierownik referatu personalnego,    

●sierż. Józef Saternus- kancelista, oraz ogn./ppor. poż. Jan Korzybski, ogn. poż. Zygmunt Niemiński, strażak z cenzusem-Kazimierz Galant. Na stanowiskach cywilnych pracowali: lekarz Harnisz, maszynistka: Zembrzuska, Zofia Paluszek- w referacie personalnym, Cichalewski, magazynier, Marian Polak- tłumacz, Jan Witkowski- kasjer, Leszek Kaćma.

WSO składała się z komendy, pięciu oddziałów (I-ul. Nalewki 3, II-Ratusz, III-Polna 1, IV-Chłodna 3, V-Marcinkowskiego 2,oraz dwóch posterunków (Toruńska 21 i Morszyńska, zorganizowanych w trakcie okupacji). Ponadto operacyjnie wspierała ją Centralna Szkoła Pożarnicza z siedzibą na Żoliborzu przy ul. J. Słowackiego 8, 52/54. Stan osobowy WSO na początku okupacji wynosił 460 osób i stale rósł, by pod koniec lipca 1944r., osiągnąć poziom-680- bez pomocniczej LHD, w której szeregach było 200 osób.

Miejska ZSP w Siedlcach liczyła 51 etatów- łącznie z trzema telefonistami narodowości niemieckiej. Pełniło w niej służbę trzech oficerów, w tym komendant kpt. poż. Marcin Hora. Z ramienia władz miasta nadzorował ją komisaryczny burmistrz Siedlec -Albert Fabisch.

Zawodową służbę mogli pełnić silni, zdrowi i legitymujący się dobrą opinią. Mężczyźni, w przedziale wiekowym 17-60 lat. O przyjęciu do służby decydował starosta. Obowiązywał zakaz przyjmowania do straży każdego rodzaju- Żydów. Strażacy tzw. podziału bojowego pełnili służbę w systemie dwuzmianowym (24.X.24).

W marcu1940r., w siedzibie dawnego Centralnego Ośrodka Wyszkolenia Pożarniczego na Żoliborzu, powstał Oddział Doświadczalny, w którym pełniła służbę liniową grupa oficerów i podoficerów. Jednostka zabezpieczała operacyjnie dzielnicę Żolibórz i jednocześnie, prowadziła ona kursy dla mechaników motopomp i kierowców-mechaników. Komendantem OD został mł. inspektor-Jan Pietraszkiewicz. Staraniem Komisarycznego KTP- por. WSO-Jerzego Lgockiego, Dowódca/Komendant Orpo dla GG, powołał polską placówkę wyszkolenia pożarniczego-Centralną Szkołę Pożarniczą. Jej komendantem został inspektor/ ppłk poż. Adam Kalinowski-„Biedroń”. Jego następcami kolejno byli: mjr poż. Jan Pietraszkiewicz, mjr poż. Anastazy Bielenin, por. poż. inż. Tadeusz Glazer, mjr poż. Czesław Zygnerski i mjr poż. inż. Franciszek Kowalski. W CSP przeprowadzono dwa kursy oficerskie, siedem kursów dla zawodowych podoficerów, dwa kursy podstawowe dla zawodowych strażaków. Ponadto przeprowadzono kursy mechaników motopomp oraz kierowców-mechaników. W szkole prowadzono tajne kursy wojskowe na potrzeby antyniemieckiego podziemia- głównie AK i „Skały”.

Wcześniej, bo 9.X.1939r. szef Zarządu Cywilnego, dr Hans Frank wydał rozporządzenie o rozwiązaniu polskich stowarzyszeń z wyjątkiem PCK i ZSP RP. Następnie- 23.VII.1940r., w całej GG zakazano strażom pożarnym prowadzenia statutowej z wyjątkiem prowadzenia działań gaśniczych, a struktury ZSP RP rozwiązano. Oznaczało to m. in. rozwiązanie pochodzących z wyborów organów statutowych OSP. Na tej samej podstawie, starostowie powołali na miejsce zarządów, jednoosobowo kierujących nimi i w ich imieniu- komendantów. Same straże pożarne podporządkowano administracji gminnej i organom Orpo i żandarmerii. Stan ten formalnie potwierdzono w rozporządzeniem Generalnego Gubernatora z dnia 22IV. 1941r. o ochronie przed pożarami w GG. W myśl narzuconego przez Niemców porządku, jednostka OSP, winna była mieć, co najmniej 25 mężczyzn, w wieku od 17 do 60 roku życia. Kandydat na członka straży nie mógł być Żydem. Powinien, był się legitymować się odpowiednio dobrym stanem zdrowia poświadczonym przez lekarza. Chęć wstąpienia do straży wyrażana była na piśmie. Podjęcie służby następowało po złożeniu Kreishauptmannowi- staroście, zobowiązania sumiennego wypełniania obowiązków służbowych. Członkowie ochotniczych straży pożarnych mogli swobodnie poruszać się, tak w dzień jak i w nocy (po godzinie policyjnej także), w razie wezwania do straż, w związku z wykonywaniem czynności służbowych. Taki przywilej posiadały też ich małżonki. Taki zapis sprzyjał np. prowadzeniu antyniemieckiej konspiracji. W jednostkach obowiązywał język polski, terminologia służbowa i polska komenda.

Wiosną 1941r., w okresie wzmożonych przygotowań militarnych Niemców do ataku na Związek Radziecki, podjęto działania na rzecz wzmocnienia obrony przeciwlotniczej, w tym Warszawy. Niemcy poważnie liczyli się z nalotami lotnictwa radzieckiego. W tym celu m. in. rozporządzeniem z dnia 18.IV.1941r. na terenie GG powołano Służbę Pomocniczą Obrony Przeciwlotniczej (Luftschutzdienst, Lufthilfdienst, LHD). Była to umundurowana formacja złożona z młodych mężczyzn w przedziale wiekowym 17-22 lata. Podlegała Schutzpolizei. Do LHD wcielano na podstawie indywidulanych decyzji administracyjnych. Członkowie LHD specjalności pożarniczej pełnili służbę w strażnicach zawodowych straży pożarnych, w systemie dwuzmianowym. Podzieleni byli na plutony zmianowe liczące -25/35. Długość pełnionego dyżuru wynosiła 24 godziny. Szkoleni byli przez pożarniczą kadrę zawodową i przez nią dowodzeni podczas akcji. Mieli swobodę poruszania na równi z e strażakami-OSP i MZSP. Dzięki służbie w LHD, unikali wywiezienia na roboty przymusowe w Rzeszy.

Komendantami Schupo w dystrykcie warszawskim, byli: Oberstleutnant Joachim Petsch i po nim-od 1943r. do sierpnia 1944r.-Oberstleutnant Wilhelm Rotewald. Policja ta miała swoje placówki w głównie miastach powyżej 5 tys. mieszkańców.

1.Stopień oficerski wprowadzony, w czerwcu 1940r. Przyjęta wtedy nomenklatura i zatwierdzona przez Dowodzącego Policją Porządkową w dniu 31.VII.1942r.: strażak, st. str., kpr. pożarnictwa, (dalej-poż.) kpr. poż. z cenzusem, plut. poż., sierż. poż. ogn. poż., ogn. poż.- komendant straży pożarnej, ppor. poż., kpt. poż., mjr poż., ppłk poż., płk poż. i płk poż.-Kierownik Techniczny Pożarnictwa.

2. W l. 1927-1939- inspektor wojewódzki w Poznaniu. Od 1945r. tamże na tym samym stanowisku, a następnie, jako kierownik Oddziału ds. Ochrony przed Pożarami i Innymi Klęskami UW w Poznaniu. W l.1950-1952, był tam wojewódzkim komendantem straży pożarnych

3.Od 1922r. sekretarz Biura Związku Małopolskiego SP we Lwowie. Od 1.VI.1933r. do września 1939- inspektor wojewódzki w Krakowie. Tamże w l. 1945-1950, był wojewódzkim inspektorem i kierownikiem Oddziału. Płk poż. od 28 czerwca 1948r. Podczas prac nad ustawą z dnia 4 lutego 1950r. o ochronie… kierował pracami zespołu ds. akcji zapobiegawczej. Następnie w KGSP i wykładowca w COSP.

4.Pracownik Ministerstwa Komunikacji- przed wojną i od 1945r. Absolwent kursu oficerskiego w COWP w 1939r.Walczył w powstaniu warszawskim (AK)- ps. „Kret”. Potem w niewoli niemieckiej. W 1947-1950- zasiadał w Przymusowym Zarządzie Głównym ZSP RP

5.Dowódca oddziałów WSO, podczas obrony stolicy- zastępca szefa Służby Przeciwpożarowej/ Komenda Ośrodka Pożarniczego Obrony Warszawy i dowódca dzielnicy Praga. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Uczestnik założycielskiego zebrania „Skały” –ps. Dziadzio”. Po wojnie w Wydziale Szkolenia Zawodowego, a następnie Służbie Szkoleniowej KGSP.

6.Żołnierz Legionów Polskich- ps. „Lotnik” i kpt. piech. w rez. WP. W l.1923r.- 1933r. sekretarz a następnie inspektor w Krakowie. Potem GZSP, jako kierownik Wydziału Inspekcyjno- Wyszkoleniowego. Komendant Łódzkiej Straży Ogniowej Ochotniczej w l.1937-1939. W tym czasie pełniło w niej służbę zawodowych: 4 oficerów, 29 podoficerów i 128 strażaków. Po utworzeniu GG - instruktor powiatowy w Brzesku (Dys. Kraków). Po wojnie inspektor wojewódzki, komendant ZSP i COWP nr 2 w Łodzi. Podczas prac nad ustawą z 4 lutego 1950r. kierował zespołem ds. organizacji zawodowych straży pożarnych. W l. 1950-1955- członek Sztabu KGSP i wykładowca COWP.

 

Terenowe OSP obszaru warszawskiego

▪ Aleksandrów ▪Anin. 

▪ Babice▪ Bielany ▪Blizne▪ Błonie▪ Borzęcin▪ Brwinów.

▪ Cechówka▪ Chrzanów▪ Choszczówka▪ Chotomów▪ Czerniaków▪ Czosnów.    

▪ Dziekanów Leśny.

▪ Falenica

▪ Gassy Kopyty ▪Glinianka▪ Góra Kalwaria▪ Grodzisk Mazowiecki▪ Grójec.

▪Henryków.

▪Izabelin.

▪Jabłonna ▪Jelonki▪ Jeziorna▪. Józefów k/Otwocka

▪Kałuszyn ▪Karczew ▪Kazuń Polski ▪Kobyłka▪ Konstancin.

▪Leszno.

▪Łomianki.

▪ Marki ▪Michałów▪ Międzylesie ▪Milanówek ▪Mińsk Mazowiecki▪ Mlądz ▪ Młociny

▪Nadarzyn▪ Nieporęt ▪ Nowa Wola ▪Nowe Bemowo. ▪ Nowe Bródno.▪ Nowy Dwór Mazowiecki.

▪ Okęcie▪ Okuniew▪ Ołtarzew, Otwock ▪Ożarów.

▪Piaseczno▪ Piastów▪ Podkowa Leśna. 

▪ Radość▪ Radzice ▪Raszyn ▪Rembertów.

▪ Saska Kępa▪ Serock▪ Skolimów▪ Słomczyn▪ Sochaczew▪ Sulejówek.

▪Świdry Małe.

▪Tarczyn▪ Targówek.

▪Ursus.  

▪ Warka▪ Warszawa –Żeńska OSP▪ Wawer▪ Wawrzyszewo▪ Wąsewo▪ Wesoła▪ Wiązowna▪ Wilanów▪ Włochy▪ Wola Grzybowska

▪ Wołomin. 

▪Zaborów ▪Zacisze▪ Zagóźdź▪ Zakroczym ▪ Ząbki ▪ Zielonka.

▪Żerań.

   

Warszawskie i podwarszawskie fabryczne straże pożarne

Polska gospodarka była przez okupanta traktowana, jako zdobycz wojenna i dlatego zakłady pracy, fabryki, instytucje, placówki służby zdrowia, obiekty gospodarki komunalnej, lasy, gospodarka rolna itd. pozostawały pod zarządem niemieckich powierników (Treuhander) - pełnomocników, zarządców. Ludzie ci rekrutowali się spośród Niemców zamieszkałych w II RP, Reichs i Volksdeutschów, czy niemieckich przesiedleńców z krajów nadbałtyckich. Niewielka ich część zarządzana była przez obywateli z rdzennej hitlerowskiej Rzeszy. Podmioty gospodarcze, komunalne otrzymały niemieckie nazwy. Ich załogi były nieustanne intensywnie inwigilowane przez niemieckie służby policyjne. Poniżej podaję niepełną listę zakładów, fabryk oraz instytucji, na terenie, których działały przymusowe straże pożarne. Bardzo często straże te były kierowane przez etatowych polskich zawodowych oficerów i podoficerów pożarnictwa, a w pozostałych przypadkach nadzorowane. W strażach podobnie jak i zakładach bardzo często kwitła konspiracyjna działalność.

Firmy, przy których nie podano lokalizacji znajdowały się w Warszawie.

▪Browar „Haberbusch i Schiele”,

▪Centralne Warsztaty Samochodowe,

▪ Elektrownia Miejska,

▪ Elektrownia Miejska w Pruszkowie, 

▪Fabryka Garbarska Braci Pfeiffer,

▪Fabryka Kabel w Ożarowie,

▪Fabryka Przetwórstwa Chemicznego „Dobrolin”,

▪Fabryka Leszczyńskiego,

▪Fabryka Motorów Spalinowych „Perkun”,

▪Fabryka Musztardy Sarepskiej A. Schweitzera,

▪Fabryka Obuwia  przy ul. Rakowieckiej,

▪Fabryka Ołówków w Pruszkowie,

▪Fabryka Parowozów,

▪Fabryka Papy,

▪Fabryka Platerów Hennenberga,

▪Fabryka Samochodów Osobowych i Półciężarowych PZI,

▪Fabryka Tiulu i Koronek Szlenkiera, Wydżgi i Weyera, .

▪Fabryka Wagon,

▪Firma Handlowa (fabryka i skład)Materiałów Aptecznych i Farb Malarskich Ludwika Spiessa, 

▪Gazownia Miejska,

▪Hotel Bristol,

▪Huta Norblin,

▪Miejskie Zakłady Komunikacyjne złożona z 4 samodzielnych oddziałów.

▪Ośrodek Zdrowia Fundacji im. St. Staszica,   

▪Państwowy Bank Rolny,

▪Wagonownia Warszawa-Grochów

▪Wytwórnia Papierów Wartościowych,

▪Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych,

▪ Stacje kolejowe- w Warszawie: Gdańska, Główna, Wileńska, Wschodnia i Zachodnia oraz pod Warszawą w Czechowicach (Ursusie),  Grodzisku Mazowieckim, Włochach i Zielonce, 

▪Towarzystwo Chemiczno-Farmaceutyczne Klawe,

▪Warsztaty Główne Kolei Wschodniej, 

▪Zakłady Lampowe (Fabryka Żarówek i Radioodbiorników) „Philipsa”

▪Zakłady Amunicyjne „Pocisk”

▪ Zakłady Mechaniczne Gerlach

▪Zakłady Mechaniczne Lilpopa, Rau i Loewensteina

▪Zakłady Mechaniczne (Fabryka Armatury i Motorów) „Ursus” w Czechowicach.

Podczas okupacji na terenie Dystryktu Warszawa, w szczytowym momencie, działały 840 jednostki ochotniczych straży pożarnych.

Organizacja Wojskowa Strażacki Ruch Oporu „Skała”

Po wrześniowej klęsce dla świadomego społeczeństwa- szczególnie jego elit, oczywistym było podjęcie działań wszelkimi sposobami na rzecz odzyskania niepodległości. Już na dzień przed kapitulacją Warszawy, w dniu 27 września 1939r.- powołano organizacje wojskową- Służba Zwycięstwu Polski (potem przekształcana w ZWZ i AK). Tego dnia część ZHP zeszła do konspiracji i obrała kryptonim – Szare Szeregi. Potem zaczęły powstawać lawinowo kolejne podziemne organizacje. Wśród nich pojawiła się podziemna organizacja grupująca strażaków zawodowych i ochotników. Została ona założona 23 grudnia 1939r. w Warszawie. Założyciele przyjęli jej nazwę –Organizacja Wojskowa Strażacki Ruch Oporu „Skała”. W początkowym okresie kierownictwo organizacji składało się tylko z warszawskich oficerów pożarnictwa (wspomniani wyżej oraz Jan Sztromajer, Stanisław Drożdżeński, Leon Korzewnikjanc) oraz b. prezesa GZSP RP-Bolesława Chomicza i oficera z Krakowa- Feliksa Nowotnego. „Skała” uznawała zwierzchnictwo polskiego rządu emigracyjnego, a przez jego Delegaturę na Kraju. Wkrótce po powstaniu wypracowano strukturę organizacyjną, która składała się z ośmiu okręgów, w tym na obszarach przyłączonych do hitlerowskiej Rzeszy, ZSRR i do Litwy. Na terenie Dystryktu Warszawa funkcjonowały: I Okręg Stołeczny Warszawa, a w II Okręgu Warszawsko-Lubelsko- Białostockiego, istniał podokręg obejmujący komórki ruchu na terenie b. woj. warszawskiego. Jego komendantem został mgr Bolesław Chomicz. W przypadku I OS Warszawa - jako się okazało najsilniejszego w GG, na czele jego stali: kpt. poż. Stanisław Drożdżeński-„Kostek”, jako I komendant i-por. poż. Michał Pogorzelski- „Tak”- II komendant/zastępca komendanta. Funkcję inspektora okręgu pełnił kpt. poz. Kazimierz Pasek „Wydra”. Komendantem województwa warszawskiego „Skały”, w II Okręgu, był por. poż. Jan Markowicz- „Kret”. Z czasem ukształtowała się sieć okręgów odpowiadająca podziałowi GG na dystrykty. W nowej strukturze nie uległo zmianie kierownictwo „Skały” w Okręgu Stołecznego. W przypadku Okręgu Warszawskiego komendantem został por. poż. Jan Markowicz, a jego zastępcą- por. poż. Tomasz Szczepaniak.

W poszczególnych okręgach, dystryktach na szczeblu powiatowym działalnością „Skały” kierowali komendanci powiatowi, a w miastach, w których istniały miejskie zawodowe straże pożarne-komendanci miejscy. W gminach strukturami organizacji kierowali naczelnicy rejonowi. Rejony obejmowały straże pożarne z jednej lub kilku gmin.

OW SRO „Skała” prowadziła działalność obejmującą m. in.: szkolenie wojskowe, pomocowo- socjalną skierowaną na osoby, których najbliżsi zginęli w wojnie obronnej, przebywali w obozach koncentracyjnych, jenieckich czy walczyli na froncie zachodnich, pomoc ludności żydowskiej, prowadzenie obserwacji o charakterze wywiadowczym, prowadzenie sabotażu, podpalanie niemieckich obiektów gospodarczych, prowadzenie działań gaśniczych w taki sposób, by pożary rozwijały się powodując jak największe straty, interweniowanie w czynnikach policyjnych w sprawach zwolnień aresztowanych strażaków, ukrywanie, melinowanie osób ściganych przez okupanta, zbieranie i przechowywanie broni, oraz współpraca z innym podziemnymi organizacjami politycznymi oraz zbrojnymi.

W świecie nieludzkiego terroru i zabijania

W latach wojny i okupacji Polska została poddana bezwzględnej eksterminacji, która obliczona była na biologiczną zagładę narodu i materialne oraz kulturalne wyniszczenie. Tym celom m. in. służyły na okupowanych przez III Rzeszę ziemiach polskich (tereny GG oraz tereny włączone do pruskich prowincji), akty / normy karne obowiązujące w Niemczech: kodeks karny z 1871r. i jego kolejne nowele, prawo karne wojenne (na tej podstawie zakaz słuchania i rozpowszechniania zagranicznych audycji radiowych), rozporządzenie szkodnikach narodowych, o ochronie młodocianych przed ciężkimi przestępstwami, o zwalczaniu przestępstw popełnionych z bronią w ręku i sprawców stosujących przemoc, ustawy o ochronie niemieckiej krwi i niemieckiej czci (tzw.-norymberskie), ustawa o podstępnych zamachach na państwo i partię i o ochronie munduru partyjnego, dekret A. Hitlera z 7.X.1939r. o umacnianiu niemczyzny (o wyłączeniu szkodliwego wpływu obcych narodowościowo grup ludności, stanowiących niebezpieczeństwo dla Rzeszy i społeczeństwa niemieckiego, rozporządzenie celem zwalczania czynów gwałtu w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 31 października 1939r., podpisane w Warszawie przez Generalnego Gubernatora dla okupowanych polskich obszarów-Franka, (Verordnung zus Bekämpfung von Gewaltaten im Generalgouvernement).Kolejne z 2 października 1943r. o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy. Wkraczając do Polski miała zastosowanie ustawa z dnia 17 sierpnia 1939r. o wojskowym postępowaniu karnym i idące za nią rozporządzenie Naczelnego Dowódcy z 12 września 1939r. Zaprowadzały one sadownictwo specjalne i doraźne (Sondergerichte i Standgerichte). Na terenie Warszawy niemiecka policja zbrodniczą działalność rozpoczęła już na początku października 1939r. Narzędziami prawnymi jej działalnością stanowił wspomniane akty prawne

Przyczyny osadzania w więzieniu na Pawiaku lub innych miejscach odosobnienia

Terror wobec ludności polskiej wyrażał się w pragmatycznym, bezwzględnym ucisku i systematycznym konsekwentnym fizycznym wyniszczaniem. Za parawanem pseudo prawnych aktów prawnych, wspartych opiniami służalczych nazistom doktrynerów, z żelazną konsekwencją fizycznie izolowano i eliminowano- pierwej przedstawicieli środowisk aktywnych społecznie i politycznie, osoby, które czynie występowały wobec okupanta i jego instytucji. Narzędziami dla realizacji tych celów stały się dokumenty, dyrektywy i akty prawne. Najważniejsze z nich to:

▪ dyrektywa kanclerza Rzeszy z dnia 3 października 1939r. w sprawie traktowania Polski,

▪dekret kanclerza Rzeszy- z dnia 7 października 1939r. o umacnianiu niemczyzny, w którym była mowa o wyłączeniu szkodliwego wpływu obcych narodowościowo grup ludności, stanowiących niebezpieczeństwo dla Rzeszy i społeczeństwa niemieckiego,

▪założenia z dnia 17 października 1939r. dla przyszłej administracji GG w zakresie utworzenia wzorcowej prowincji,

▪zarządzenie Generalnego Gubernatora z dnia 26 października 1939r. o obowiązku  pracy dla Polaków w wieku 18-60, później od 14 lat,

▪zarządzenie z dnia 30 października 1939r. szefa SS i policji, H. Himmlera w sprawie powołania podległej organom policji urzędu przesiedleńczego ludności polskiej,

▪rozporządzenie celem zwalczania czynów gwałtu w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 31 października 1939r,

rozporządzenie ustanawiało doraźne policji, które procedowały w trybie uproszczonym,  

▪memoriał z dnia 25 listopada 1939r. o traktowaniu ludności byłych polskich obszarów z rasowo-politycznego punktu widzenia, 

▪ zarządzenie z dnia 15 maja 1942r. o włączeniu obszaru GG do struktur terytorialnych sił zbrojnych Rzeszy,

▪zarządzenie Generalnego Gubernatora z dnia 2 października 1943r. o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy w GG, przewidywało karę śmierci za uchybianie ustawom, rozporządzeniom, zarządzeniom i dyspozycjom w władz okupacyjnych,

▪zarządzenie ministerialne z dnia 4 grudnia 1941r. w sprawie kar za czyny godzące w porządek prawny w GG.

Aresztowanie, a w jego następstwie wywiezienie do obu koncentracyjnego lub rozstrzelanie w egzekucji czy śmierć w wyniku tortur mogło nastąpić z powodu:

▪udowodnionej lub nie, przynależności i działalności w ruchu oporu,

▪schwytania w obławach ludności lub brankach,

▪przyłapania podczas akcji policji przeciwko polskiemu podziemiu,

▪demonstrowania wrogości wobec okupanta,

▪ukrywania i udzielania pomocy Żydom,

▪prowadzenia działalności politycznej,

▪nie wywiązywania się z dostaw w ramach realizacji obowiązkowych kontyngentów na rzecz okupanta,

▪posiadania odbiorników radiowych i słuchania audycji radiowych,

▪posiadania broni i radioodbiorników,

▪przynależności do organizacji, których działalność była zakazana,

▪ataków na przedstawicieli narodu niemieckiego,

▪niezgłaszanie organom policji faktów wrogowi okupantowi,

▪uchylania się od wyjazdu na roboty przymusowe,

▪prowadzenia i uczestnictwa w tajnym nauczaniu,

▪ukrywania i udzielanie pomocy osobom ściganym przez władze niemieckie,

▪na skutek donosicielstwa sąsiadów, znajomych, 

▪dokonywania aktów sabotażu, dywersji,

▪ uprawianie nielegalnego handlu oraz produkcji, 

▪odmowy udział w przymusowych robotach publicznych zarządzanych przez administrację lokalną,

▪nieprzestrzegania zakazu np. wychodzenia do pomieszczeń, lokali gastronomicznych, przybytków kultury, środków masowej komunikacji zastrzeżonych dla Niemców

▪niesubordynacji w czasie alarmów przeciwlotniczych, w tym łamania obowiązku zaciemniania okien, pomieszczeń,

▪szerzenia wiadomości niekorzystnych okupantowi- w tym kolportaż podziemnych gazetek, druków,

▪przekazywania informacji na temat sytuacji w GG przedstawicielom obcym państw,

▪nie wykonywania poleceń czynników władzy okupacyjnej, w tym organów administracyjnych i policji,

▪ odmowy podpisania niemieckiej listy narodowościowej- volkslisty.

Pawiak-Więzienie Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego przy ul. Dzielnej 24/26

Gefängnis der Sicherheitpolizei und des Sicherheitdienstes Distriks Warschau, Dzielnastrasse 24/26

Jedno z głównych na terenie GG, więzień śledczych, a główne dla Dystryktu Warszawskiego. Utworzone na terenie dzielnicy żydowskiej na Muranowie, w obiektach dawnego więzienia carskiego i II RP. Jego obiekty, były otoczone wysokim murem, w obrębie ulic: Dzielnej (front więzienia, tu brama wjazdowa), Pawiej (stąd jego potoczna nazwa) i prostopadłej do nich ulicy Więziennej. Więzienie składało się z dwóch zasadniczych obiektów: tzw. Pawiaka i Serbii(więzienie kobiece, potoczna nazwa od szpitala wojskowego, który był tu czynny w czasie wojny rosyjsko-tureckiej- serbskiej). Oba obiekty mogły pomieścić jednorazowo 950-1000 więźniów. Jednak podczas okupacji przebywało w nim do trzech tysięcy więźniów. W więziennym zespole znajdowały się ponadto budynki pomocnicze oraz budynek, w którym przetrzymywano internowanych obywateli państw obcych. Przejęcie więzienia przez niemiecki aparat okupacyjny, policyjny nastąpiło 1 lub 2 października 1939r., a pierwszych polskich więźniów osadzono w nim 2 października 1939r. Od 1940r. Pawiak, był jedynym ośrodkiem koncentracji więźniów politycznych pozostających w kompetencji policji bezpieczeństwa. Początkowo Pawiakiem kierował stojący na czele Wydziału I/II Urzędu Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu, radca policji Arthur Füssel posiadający stopień SS-Hauptsturmführera. Jemu też podlegały pozostałe areszty i więzienia na terenie Warszawy. Od listopada 1940r. do lipca 1944r. faktycznymi komendantami Pawiaka kolejno byli: SS-Obersturmführer Otto Gottschalk- do marca 1941r., od 21 marca 1941r.-Spengler (w tej samej randze), od grudnia 1941r. do wiosny 1942r.-SS-Untersturmführer Helmuth Heiss- komisarz kryminalny gestapo. Po nim do lipca 1942r.- SS- Hauptsturmführer Gottlieb Höhmann- komisarz kryminalny gestapo. Jego następcą, był od sierpnia 1942r. do lutego 1943r., SS- Obersturmführer Herbert Junk. W miesiącu marcu 1943r. funkcje komendanta sprawował Werner Grabert (stopień jak u poprzednika). Od kwietnia 1943r. do maja 1944r. , komendantem był SS-Haupsturmführer Erich Pietsch. Ostatnim komendantem więzienia na Pawiaku, był SS-Obersturmfuhrer Norbert Bergh-Trips, który jednocześnie był kierownikiem referatu więziennego (IV C, sprawy aresztów prewencyjnych, więzienne) gestapo.

W okresie działalności więzienia przetrzymano w nim w sumie 90-100 tyś. osób, w tym 20 tyś. kobiet. Zginęło ok. 30 tyś., a do obozów koncentracyjny wysłano ok. 60 tyś. W zasadzie nie rejestrowano osób, które trafiły na Pawiak z łapanek. Od 1943r. nie rejestrowano Żydów przeznaczonych na wyniszczenie w obozach koncentracyjnych. Zbiorowych transportów wysłano: 64 do Auschwitz, Ravensbruck-14, Gross-Rosen- 7, Majdanek-6, Stutthof-2 oraz po jednym Buchenwald i Schsenhausen

Pozostałe największe miejsca przymusowego odosobnienia na terenie okupowanej Warszawy

▪Areszt Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa na Dystrykt Warszawski przy alei Szucha 25

Hausgefängnis des Kommandeurs der Sicherheitpolizei und des Sicherheitsdienstes. Mieścił się, w piwnicach gmachu d. Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Składał się z 10 cel-izolatek dla więźniów przetrzymywanych w ścisłym odosobnieniu oraz czterech cel ogólnych. Stąd wywożono ich na Pawiak. Uruchomiony- październiku 1939r.

▪Areszt Policji Kryminalnej przy ul. Koszykowej 4 róg al. Ujazdowskich (Hausgefäangnis Kriminalpolizei)

▪Niemiecki Zakład Karny (Deutsche Strafansalt)/Więzienie Sądowe (Gerichtsgefängnis)przy ul. Rakowieckiej 37, na Mokotowie

Więzienie karne uruchomione w październiku 1939r. w miejscu b. polskiego więzienia. Z powodu uszkodzenia Pawiaka, do marca 1940r. pełnił rolę więzienia policyjnego. Funkcjonował do 2 sierpnia 1944r. Tworzyło go 11 oddziałów. Przeciętnie przebywało w nim 2000 więźniów. W przeddzień likwidacji tego przebywało- w nim 794 więźniów. Osadzonych wywożono do obozów koncentracyjnych i na roboty przymusowe. Częste były przypadki rozstrzeliwania więźniów, egzekucjach poza tym więzieniem.

▪Obóz koncentracyjny Warszawa (Konzentrationslager Warschau). Podobóz, filia obozu koncentracyjnego Majdanek

Założony na terenie b. Gęsiówki w kierunku ul. Okopowej. Pierwszych 300 więźniów osadzono w nim 19.VII.1943r. Późną wiosną 1944r. przekształcony w filię Majdanka (Konzentrationslager Lublin/Maydanek, Arbeitslager Warschau).

Więzienna Straż Ogniowa Pawiaka- Feuerkommando

Po pierwszym nalocie radzieckiego lotnictwa na Warszawę, który nastąpił wieczorem 23 czerwca 1941r., komendant Pawiaka, SS-Obersturmführe Spengler, zarządził generalne sprzątanie wszystkich pomieszczeń strychowych i usunięcie z nich materiałów palnych takich jak: stare dokumenty, nieużytkowane meble i wyposażenie więzienia czy starą odzież. Rozstawiono też beczki z wodą, skrzynie z piaskiem (te wykonano w więziennej stolarni), sprzęt burzący i wiadra. Podłogi na strychach pokryto warstwą piasku. Wyremontowano wewnętrzną sieć hydrantową. Uzupełniono brakujące prądownice oraz węże pożarnicze. Przywrócono oznakowanie miejsc ze sprzętem pożarniczym. Kolejnym krokiem, było utworzenie więziennej straży pożarnej- Feuerkommando. Jej dowódcą został -prawdopodobnie jedyny w tym czasie więziony na Pawiaku warszawski zawodowy strażak- sierżant Jerzy Jaszczołt (o nim, w niniejszym opracowaniu poniżej). Prawdopodobnie, bowiem, nie udało się potwierdzić faktu wcielenia do Feuerkommando innych zawodowych strażaków. Do straży weszło - 27 więźniów (o nich poniżej). Prawdopodobnie wszyscy oni – na ten czas- uniknęli wywiezienia, do obozu koncentracyjnego- najprawdopodobniej do Auschwitz, gdyż w krótkim czasie od zorganizowania więziennej Straży Ogniowej, odszedł tam transport więźniów-23.VII.1941r. Kolejne warszawskie transporty do tego mrocznego miejsca odeszły: 3 i 11 IX.1941r.

Wszyscy strażacy pawiackiej straży, otrzymali lniane ubrania koloru białego (podobne nosili więźniowie pracujący w kuchni i więziennych magazynach). Dla odróżnienia nałożono im na rękawy opaski koloru czerwonego. Dowódca sierż. Jaszczołt, na swej opasce miał napis- Feuerkommando. Członków straży umieszczono na stałe, w celach nr 176 i nr 177, które znajdowały się na oddziale V Pawiaka. Sam oddział, był zlokalizowany na II piętrze, w prawej części głównego budynku tego więzienia. Remizą więziennej straży pożarnej, były dwa stanowiska (boksy) w garażach. Te usytuowane były, w pobliżu skrzydła więzienia męskiego, w prawym narożniku muru obwodowego, okalającego cały więzienny kompleks. Za murem – na zewnątrz Pawiaka, łączyły się ulice-Dzielna ( podczas okupacji -Dzielnastrasse) i Więzienna (podczas okupacji-Gefängnisstrasse).

Straż Ogniowa, była wyposażona w sprzęt gaśniczy (gumowe i parciane węże pożarnicze, cztery beczki zamontowane na jednoosiowych wózkach), sprzęt burzący (bosaki, łomy, łopaty, topory ciężkie, toporki strażackie) oraz przenośne drabiny pożarnicze. Sprzęt ten przechowywano, w jednym z boksów- wspomnianej remizie. W drugim- dyżurowała sekcja (niem.-Gruppen) gaśnicza oraz strażak dyżurny.

Członkowie więziennej straży codziennie do południa, uczestniczyli w ćwiczeniach alarmowo-bojowych. Ich głównymi elementami, były alarmy bojowe, sprawianie sprzętu pożarniczego oraz ćwiczenia polegające na rozwinięciu sekcji gaśniczej. Przeprowadzano je na placu przed remizą oraz na dziedzińcu więzienia. Wspomnianymi zajęciami kierował dowódca Feuerkommando. Innymi stałymi zajęciami więźniów-strażaków, było systematyczne kontrolowanie stanu sprzętu pożarniczego w obiektach Pawiaka oraz jego konserwacja, czyszczenie, sprawdzanie/badanie wielkości ciśnienia wody w sieci hydrantowej i itp. Sam dowódca -sierż. J. Jaszczołt, przeprowadzał inspekcje stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego oddziałów więzienia oraz pozostałych jego części. Służba więziennej straży nie była uciążliwa i miała tą zaletę, że jej strażacy mogli sporo czasu przebywać na świeżym powietrzu, słońcu. Poza tym warunki sanitarne w celach, które zajmowali, były o niebo lepsze od tych, w których przebywali inni więźniowie. Nikt ich nie bił, popędzał, wszak mogli być załodze Pawiaka potrzebni na wypadek pożaru. Poza tym więźniowie-strażacy mogli w miarę swobodnie poruszać się po całym Pawiaku. Stwarzało to znakomite okazje do przekazywania grypsów, ustnych informacji- dla więźniów i od więźniów. Tą działalność rozwinięto po tym jak sierż. Jaszczołt nawiązał współpracę z polskim strażnikiem Pawiaka- Janem (Zygmuntem) Soliwodą (o nim w biogramie J. Jaszczołta), Soliwoda pobierał ze specjalnej skrzynki kontaktowej składane w niej grypsy i wynosił po skończonych dyżurach do miasta- do konkretnych osób. Drewnianą skrzynkę, która była wierną kopią ptasiej budki, wykonano w więziennej stolarni. Umieszczono ją, w gąszczu winorośli. Niestety skrzynkę- budkę wytropił Polak-dwukrotny więzień Rudolf Ropek- urodzony donosiciel i szalona menda do tego stopnia, że sami Niemcy z załogi przestrzegali zaufanych polskich więźniów o brudnej robocie Ropka. Kanalia Ropek, był ulokowany przez Gestapo na Oddziale III, jako zastępca pisarza wspomnianego oddziału. On to o skrzynce kontaktowej powiadomił wachmajstra Schweizera. Niemiecki strażnik szybko podzielił się z tą wiedzą z innym Niemcem-wachmajstrem-Langerem. Ten zaś powiadomił o donosie Ropka- pisarza oddziału Henryka Boruckiego, a Borucki –Jaszczołta. Następnie, wachmajstrzy przeprowadzili kontrolę zawartości skrzynki. Ta była na szczęście pusta. Dzięki postawie niemieckich strażników uniknięto wielkiej wsypy i represji. Dalsze losy Ropka były łatwe do przewidzenia. Trzeci raz na Pawiak nie wrócił, w czym pomogło mu polskie podziemie likwidując. Po tej historii natychmiast zawieszono całą działalność.

Na podstawie rozdziału „Feuerkommando” [w] „Apel więźniów Pawiaka” -L. Wanat, Warszawa 1976r. oraz Wstępu do pracy Reginy Domańskiej „Pawiak-więzienie gestapo. Kronika 1939-1944”, Warszawa 1978r.

ONI CIERPIELI, GINĘLI ZA POLSKĘ, ZA NAS

001.JAN ADAMCZYK- członek OSP Wawrzyszew¹, w powiecie warszawskim.² W rodzinnej wsi prowadził własne gospodarstwo rolne. Należał do Związku Walki Zbrojnej (dalej-ZWZ), a po jego przekształceniu- do Armii Krajowej (dalej -AK). Nie wiemy, kiedy został aresztowany i osadzony, w więzieniu policyjnym na Pawiaku. Następnie został wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau (dalej -obóz Auschwitz)³. W tym piekle na ziemi stworzonym przez nadludzi znalazł się -22. IX.1942r., w transporcie 75 więźniów lub 5.X.1943r., w transporcie 805 więźniów. Tam, w 1943r.- w nieustalonych okolicznościach i nieznanym momencie- tragicznie zginął/zmarł/został zamordowany.

1.Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej dziewięciu strażaków tej straży. Poniżej w tekście podano straże, które utraciły pięciu  i więcej swych strażaków.

2. Wg podziału administracyjnego obowiązującego w GG.

3.Obóz nazywany kombinatem śmierci jest symbol em zagłady ludności żydowskiej i polskiej w czasach II wojny światowej, znajdował się na terenie włączonym do Rzeszy (Provinz Schlesien, a następnie-Provinz Oberschlesien).

002. JÓZEF ADAMSKI-członek OSP Zacisze¹ w powiecie warszawskim. Prawdopodobnie aresztowany przez żandarmerię lub gestapo. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Zginął w nieznanym niemieckim hitlerowskim obozie-w 1943r.²

1. Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej dziewięciu strażaków tej straży.

2. Od 2.V. 1940r. do 8.XII. 1943r. z Warszawy odeszły męskie transporty do następujących obozów i miejsc kaźni: Auschwitz, Berlin-Moabit, Buchenwald, Gross-Rosen, Sachsenhausen i Vittel. Z tych „fabryk” śmierci” warszawscy więźniowie często byli przenoszeni do innych, np. Dachau, Mauthausen-Gusen.

003.JAN ADAMUS- członek OSP Ostrów Mazowiecka¹. Należał do ZWZ, a następnie AK- ps.- „Stopa”. Nie ustalono, która ze służb policyjnych dokonała jego aresztowania: funkcjonariusze Gestapo, służby bezpieczeństwa², czy policji granicznej z miejscowego komisariatu. Prawdopodobnie, był osadzony w jej areszcie, zwanym potocznie Czerwonakiem. Areszt ten pełnił jednocześnie rolę więzienia przejściowego. Przesłuchiwany był, w siedzibie policji w dawnym browarze, przy ulicy Jatkowej. Następnie wywieziony został na Pawiak. Rozstrzelany z innymi więźniami Pawiaka, w jednej z egzekucji³: 11 lub 14.XII. 1943r. Wykonano je kolejno: przy ul. Leszno                                   5 (rozstrzelano tam ok. 30 osób), ul. Wierzbowej 9/11 (rozstrzelano tam ok. 300 osób), Bonifraterskiej (rozstrzelano tam 100 osób), bądź niedaleko Pawiaka, na ulicy Nowolipki (w ruinach getta, tam rozstrzelano ok. 50 osób). O skazaniu na śmierć przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa i wykonaniu wyroku na nim oraz na pozostałych więźniach, powiadomiono 17 XII. 1943r., obwieszczeniem (Bekanntmachtung, afisz śmierci) z datą 15.XII.1943r. Jego nazwisko umieszczono pod numerem-221. W obwieszczeniu podano, że był przewidziany do ułaskawienia, ale z powodu napadów zbrojnych na Niemców przeprowadzonych 10, 11 i 13. XII.1943r., Dowódca SS i Policji (SS- und Polizeiführer) na Dystrykt, osławiony SS-Birgadeführer Franz Kutschera, rozkazał rozstrzelanie m. in. strażaka.

1.Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej 34 strażaków tej straży.

2. Nazwa Wydziału IV Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa. Zajmował się on organizowaniem i przeprowadzaniem akcji terrorystycznych, masowych aresztowań, transportem więźniów do obozów koncentracyjnych i na egzekucje. Jego podreferat A b, pełnił rolę Sądu Doraźnego Policji Bezpieczeństwa. Na jego czele stał SS-Oberscharführer Kurt Kelm.

3. Egzekucje więźniów Pawiaka, były wykonywane przez żandarmów lub funkcjonariuszy Schupo.

004. KAROL AFFEK-naczelnik/komendant OSP Okuniew¹, w powiecie warszawskim. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Zginął w 1941r., w obozie Dachau² niedaleko Monachium (Bawaria) w Rzeszy. Nie udało się ustalić, w jaki sposób i przez który obóz, obozy- ten strażak trafił do obozu Dachau. Prawdopodobnie przez Auschwitz lub Buchenwald. ³.

1.Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej ośmiu strażaków tej straży. 

2.Pierwszy hitlerowski obóz koncentracyjny utworzony na podstawie rozporządzenia Heinricha Himmlera z dnia 22.III.1933r. Do tego obozu nie kierowano bezpośrednich transportów z Warszawy. Obóz ten znajdował się niedaleko Monachium-Bawaria, Rzesza. Z tego obozu do obozu Gross-Rosen, pierwszy transport złożony z ok. 200-więźniów dotarł-wiosną 1941r.

3.Podczas okupacji do tego obozu odszedł z Warszawy jeden transport -21. III.1941r. Liczył on 108 więźniów. Z obozu Buchenwald do obozu Gross-Rosen, przybył 200-osobowy transport – 7.III.1941r.

005. STANISŁAW AFFEK-zastępca naczelnika OSP Okuniew, w powiecie warszawskim. Prawdopodobnie brat Karola. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Zginął w 1944r., w podobozie należącym do obozu Buchenwald, który znajdował się w Dortmundzie¹ na terenie Westfalii.

1. Podobóz ten istniał od 1.X.1944r. do 16.III.1945r.

006.HENRYK ANTOSIAK -strażak-telefonista WSO.¹ Aresztowany podczas tzw. nadzwyczajnej akcji pacyfikacyjnej –AB², obejmującej osoby politycznie niebezpieczne dla okupanta niemieckiego- dnia 4.VI.1940r. lub rychło po tej dacie, i osadzony na Pawiaku. Następnie został wywieziony, w pierwszym zbiorowym warszawskim transporcie do obozu Auschwitz. W transporcie było 512 więźniów Pawiaka (tych z więzienia przewieziono na rampę kolejową przy ul. Żelaznej- samochodami) oraz 1153 mężczyzn schwytanych, w łapankach ulicznych³- dnia 12.VIII. 1940r. W obozie znalazł się 15.VIII.1940r. Prawdopodobnie otrzymał numer-1515. Podobnie jak inni z tego transportu został oznaczony czerwonym trójkątem oznaczającym przestępcę politycznego. Zginął w tym obozie- 3.II.1941r.

1.WSO, straciła (bez zmarłych w sposób naturalnych, z przyczyn losowych) podczas wojny i okupacji od 206 do 240 ludzi.

2. Außerordentlichte Berfriedungsaktion – nadzwyczajna akcja o charakterze zbrodni ludobójstwa, obejmująca głównie polskie elity-duchowych i politycznych przywódców narodu polskiego, ludzi nauki, kultury i sztuki. Decyzję o jej uruchomieniu na terenie GG, podjęto 16.V. 1940r., ale pierwsze aresztowania, w jej ramach na terenie Warszawy- nastąpiły-30.III.1940r. Tego dnia aresztowano blisko tysiąc osób, w tym Jana Pohoskiego (o nim niżej) - zastępcę Stefana Starzyńskiego (o nim niżej). Zasadniczą część akcji realizowano od początków czerwca do10.VII. 1940r. W dystrykcie warszawskim akcją kierował komendant Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa (Kommandeur der Sicherheitpolizei und des Sicherdienstes für dem Distrikt Warschau), SS-Standartenführer Josef Meisinger.

3. Aresztowani trafili do obozu Auschwitz- ponad 3000, bądź rozstrzeliwano ich w lesie, koło wsi Palmiry na skraju Puszczy Kampinoskiej.

Przetrzymywano ich w koszarach SS- Reiterregiment przy ul. Podchorążych.

007.JÓZEF BACZYŃSKI- członek OSP Sobienie –Jeziory¹ k/Góry Kalwarii. W rodzinnej wsi prowadził własne gospodarstwo rolne.. Należał do ZWZ/AK. Aresztowany przez gestapo lub żandarmerię z Góry Kalwarii i początkowo przetrzymywany w jej areszcie- przy ob. ul. Ks. Zygmunta Sajny² 4. Następnie trafił na Pawiak. Z tego więzienia został wywieziony, w transporcie 136 więźniów do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim-17.IX.1942r. Otrzymał numer- 46 962. W tym obozie zginął, w nieznanych okolicznościach i w nieustalonym momencie.

1.Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej ośmiu strażaków tej straży. 

2. Dziekan i proboszcz w Górze Kalwarii. Więzień Pawiaka rozstrzelany, w grupie 200 więźniów- 17.IX.1940r. w Palmirach. Jego nazwisko było umieszczone pod pozycją-18.

008.ZYGMUNT BALTAZIUK-członek OSP Sokołów Podlaski¹. Ppor. rezerwy WP i uczestnik wojny obronnej 1939r. Aktor i reżyser Sekcji Dramatycznej OSP Sokołów Podlaski. Po aresztowaniu Sipo lub żandarmerię, został osadzony prawdopodobnie, w jej areszcie, na terenie Sokołowa Podlaskiego. Następnie przewieziony na Pawiak. Z tego więzienia przewożono go do aresztu, w alei Szucha 25, w Warszawie, gdzie był przesłuchiwany w Wydziale III Służby Bezpieczeństwa, SD. Funkcjonariusze tego wydziału zajmowali się politycznym nadzorem nad wszystkimi przejawami życia społecznego i gospodarczego. Zygmunt Baltaziuk mógł pozostawać, w „zainteresowaniu” referatów wspomnianego wydziału: prawa i administracji bądź kultury. Do obozu Auschwitz dotarł w transporcie² 

-9. I.1942r. Otrzymał numer- 25 387. Zginął w tym obozie-w 1943r.

1. Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej dziesięciu strażaków tej straży. 

009.ROMAN BANACH-członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Znany operator filmowy, fotoreporter, ilustrator i rysownik¹. Filmował obronę Warszawy- we wrześniu 1939r. Członek utworzonej w październiku 1939r., Organizacji Wojskowej „Wilki”. Jej członkowie, jako pierwsi spośród organizacji antyhitlerowskiego ruchu oporu, zbrojnie starli się z Niemcami. Szefem sztabu tej organizacji, był słynny biegacz Janusz Kusociński ps. „Prawdzic”. Roman Banach z czasem wstąpił do I Dywizjonu 7 Pułku Ułanów AK „Jeleń”. Miał w nim pseudonim-„Świerk”. Banach trafił na Pawiak-22.IV.1941r. Razem z nim do tego więzienia trafiła jego żona (Katarzyna?) i inni członkowie organizacji „Wilki”. Zwolniono go z tego więzienia - 6.II.1942r. R. Banach (wtedy służba w Komendzie Głównej AK) dokumentował na taśmie filmowej działania powstańców i codzienne życie mieszkańców ogarniętej powstaniem Warszawy. Dla nas współczesnych są one niezwykłej wagi dokumentami i dowodami bohaterstwa powstańców i męki ludności stolicy. Po powstaniu trafił do nieustalonego obozu jenieckiego². Po wojnie realizował, montował i przygotowywał scenariusze do filmów dokumentalnych.

1.Roman Banach malował i rysował także podczas „pobytu” w więzieniu na Pawiaku. Do naszych czasów zachowała się jedna pocztówka jego autorstwa. Możemy ją podziwiać w Muzeum Pawiaka. Uwiecznił na niej kilkunastu strażaków- więźniów osadzonych w celi nr 176.

2.Po kapitulacji powstańców z Komendy Głównej AK umieszczono w halach fabryki „Kabel” na terenie Ożarowa. Stąd, byli oni wywożeniu do różnych obozów jenieckich w Rzeszy. Największa grupa trafiła do Stalagu 344 Lamsdorf (ob. Łambinowice) na Opolszczyźnie, skąd rozwieziono ich do innych miejsc.

010.STANISŁAW BARTNICKI- członek OSP Glinianka k/Otwocka. Po aresztowaniu wywieziony na Pawiak. Rozstrzelany w egzekucji, której data i miejsce nie są znane.

011. STANISŁAW BARZAŁ- członek OSP Ostrów Mazowiecka. Działał w ZWZ/AK. Aresztowany czy straż granicz w 1942r. i osadzony na Pawiaku. Stąd wywieziony do obozu na Majdanku, gdzie zginął jeszcze tego roku¹. Z pewnością przed wywiezieniem na Pawiak, więziony był w Ostrowie Mazowieckim na Czerwonaku.

1. Pierwszy zbiorczy transport z Warszawy dotarł do obozu na Majdanku-17.I. 1943r.. Liczył on 1005 mężczyzn i 311 kobiet. Kolejne; 15 III (ok. 200 mężczyzn) i 25.III.1943r.- 562 mężczyzn i 242 kobiety. Wszyscy oni byli więźniami Pawiaka. Jednak do tego obozu kierowano z Warszawy więźniów, także w małych grupach, jak np.11.IX.1942r.W tej grupie byli więźniowie z Warszawy i Mińska Mazowieckiego.

012.JÓZEF BASIAK- członek OSP Nowe Mostki, w powiecie sochaczewskim. Aresztowany przez żandarmerię z Sochaczewa-15.IV.1944r. i osadzony na Pawiaku. Wcześniej mógł być przetrzymywany w sochaczewskim więzieniu. Zginął na Pawiaku. Mógł jednak zostać rozstrzelany, w jednej z egzekucji na więźniach Pawiaka, a tych po 15.IV. i do 31.VII.1944r. wykonano, co najmniej-28.

013.STANISŁAW BEYNA (BEJNA) - członek OSP Ostrów Mazowiecka. Należał do AK -ps. „Jowisz”. Aresztowany przez miejscową policję graniczną i osadzony na Czerwonaku. Przesłuchiwany w siedzibie policji, w dawnym browarze przy ul. Jatkowej. Następnie wywieziony na Pawiak. Skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa na karę śmierci i rozstrzelany 11 lub 14 XII.1943r. (por. J. Adamus). Na liście umieszczonej w obwieszczeniu, wykazany w pozycji-210. Na Pawiaku więziony był także jego brat Zdzisław.

014.ANDRZEJ BĘCZEK (r. ur.-1915) - członek OSP Sobienie-Jeziory k/Góry Kalwarii. Po zatrzymaniu został osadzony na Pawiaku, jako zakładnik. Miał zginąć w jednej z 74 egzekucji, jakie wykonano- od 6.I.1944r. do 31 VII.1944r., czyli do wybuchu powstania warszawskiego. Jego nazwisko nie zachowało się w znanych listach więźniów.

015. JAN BĘCZEK (r.ur.-1912) - członek OSP Sobienie-Jeziory k/Góry Kalwarii. Po zatrzymaniu osadzony na Pawiaku, jako zakładnik. Miał zginąć, w jednej z 74 egzekucji, jakie wykonano –od 6.I.1944r.do 31.VII.1944r., czyli do wybuchu powstania warszawskiego.

Kim byli dla siebie obaj strażacy- braćmi, kuzynami? Jego nazwisko nie zachowało się w znanych listach więźniów.

016.JÓZEF BIAŁEK- członek ratowniczo-sanitarnego LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Aresztowany przez Gestapo – 23.VI.1943r. pod zarzutem działalności konspiracyjnej -należał do batalionu AK „Wigry”. Czy był uczestnikiem tajnego kursu podchorążych? Jego aresztowanie i pozostałych członków LHD, było poprzedzone inwigilacją środowiska, którą uczestniczyli polscy konfidenci. Osadzony na Pawiaku. Przesłuchiwany na Szucha 25. Następnie wywieziony, transporcie 74 więźniów i 59 więźniarek, do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim-6.VIII.1943r. Otrzymał numer-135 643. Nie znamy jego dalszych losów.

017.AUGUST JAN BIELIŃSKI- właściciel dóbr i prezes OSP Buszkowice¹, w pow. ostrowskim (ob. pow. Ostrowiec Świętokrzyski). Pochodził z zasłużonego dla Rzeczypospolitej rodu hrabiów- herbu Szeliga. A. J. Bieliński podczas kampanii wrześniowej przekazał żołnierzom WP- pilota Luftwaffe, którego samolot został zestrzelony przez Polaków. Zaraz po wkroczeniu Niemców, na podstawie donosu został aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub żandarmerię i osadzony (areszt przy ob. ul. H. Sienkiewicza lub budynek d. Sądu Grodzkiego) w Ostrowcu Świętokrzyskim. Następnie przewieziono go do Warszawy. Nie wiemy, gdzie był przetrzymywany i przesłuchiwany. Po uwolnieniu zamieszkał w Warszawie. Uczestniczył w powstaniu warszawskim. Zginął podczas walk -19.VIII.1944r.

1. Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej sześciu strażaków tej straży.

018.IGNACY BIEŃKOWSKI- sekretarz OSP Okuniew¹, w powiecie warszawskim. Aresztowany przez żandarmów i osadzony, w areszcie w Mińsku Mazowieckim. Następnie został umieszczony na Pawiaku. Z tego więzienia wywieziono go do obozu Auschwitz, po czym trafił do obozu Mauthausen- Gusen² niedaleko Linzu, w Austrii, która była wtedy częścią hitlerowskiej Rzeszy. Tam zginął w 1942r? Jego nazwisko nie zachowało się na znanych listach więźniów.

1.Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej, co najmniej ośmiu strażaków tej straży.

2.Obóz został założony 8.VIII. 1938r. Pierwszych Polaków osadzono w nim na wiosnę 1940r. Też pod nazwą; Mauthausen-Gusen.

019. MIECZYSŁAW BILEK, ps. „Mirosław”- mgr praw. Studiował na uniwersytetach w Charkowie, Petersburgu i Warszawie. Uczestnik wojny polsko –bolszewickiej, jako oficer i dowódca kompanii. W l. 1924-1931: komisarz rządowy i prezydent Gdyni, Białegostoku, Radomia, starosta jędrzejowski i białostocki oraz wicewojewoda krakowski. Podczas okupacji stał na czele podziemnego Stronnictwa Demokratycznego. W l. 1931-1933r. prezes Rady i Zarządu Okręgu Krakowskiego ZSP RP. Ustąpił z Radą i Zarządem, na znak protestu wobec politycznego zaangażowania się politycznego części OSP, przeciwko rządowi RP. Na pełnionych stanowiskach w administracji, m. in. zajmował się sprawami ochrony przeciwpożarowej. Aresztowany przez gestapo, podczas zasadzki w kawiarni Fuchsa na warszawskiej Ochocie-15.V.1943r. i natychmiast osadzony na Pawiaku, w grupie ok. 200 osób. Poddawany nieludzkim przesłuchaniom i torturom na Szucha. W prowadzeniu tych czynności ściągnięto gestapowców z placówek w Częstochowie i Radomiu. Rozstrzelany w egzekucji ok. 525 więźniów, na terenie d. więzienia żydowskiego, w b. getcie przy ul. Gęsiej 24, w dniu 29.V.1941r. Po egzekucji ciała pomordowanych Polaków zostały spalone na stosach drewna.

020.WIKTORIA BŁASZKIEWICZ-członek OSP Zakładów Lampowych „Philips”¹ w Warszawie przy ul. Karolkowej 32/34. Należała do AK². Osadzona na Pawiaku-13. IV. 1943r. za ukrywanie w swoim mieszkaniu- przy ul. Szerokiej 10, w podwarszawskich Włochach, dwóch Czechów- kpt. Ottokara Čzernego i kpt Josefa Ryksa- oficerów- lotników angielskiego RAF. Wraz z nią, aresztowano obu Czechów i jej dwie nieletnie córki, 12-letnia Joannę i 16-letnią Wandę³. Jej aresztowanie nastąpiło w jej miejscu pracy, tj. w Zakładach Lampowych „Philipsa” (obie- 25.VIII. 1943r. wywieziono do obozu Auschwitz. Joanna otrzymała numer- 55 782, a Wanda- 55 783. Potem obie znalazły się w obozach Ravensbrück i Buchenwald. Doczekały wolności. Czechów umieszczono w oflagu, w którym przeżyli resztę wojny). Aresztowano też matkę Wiktorii. W. Błaszkiewicz trafiła do karceru (Dunkeldisciplinerzelle), po tym jak nie zdradziła, przez kogo przesłała gryps swemu bratu-Mieczysławowi (rozstrzelany 11 lub 14 XII.1943r. –por. Jan Adamus). 8.VIII.1943r. została bestialsko pobita, a następnie powieszona w karcerze (ciemnicy) przez SS-Oberscharführera Franza Bürkla⁴ - dowódcę zmiany i zastępcę komendanta Pawiaka. Na Pawiaku więziony był Mieczysław Błaszkiewicz. Został on rozstrzelany w jednej z egzekucji-11 lub 14.XII.1943r. (por. J. Adamus). Na obwieszczeniu Dowódcy SS i Policji na Dystrykt, był on umieszczony pod numerem-193. Kim była ta osoba dla pań Błaszkiewicz?

1. Podczas wojny i okupacji, zginęło 25 strażaków z tej straży.

2. Początek konspiracji na ternie zakładu dała komórka SZP. Potem weszła w skład ZWZ, a następnie do AK.

3. W bazie więźniów podano, jako wiek urodzenia-1924r. W 1944r. została przewieziona do obozu Ravensbrück i doczekała w nim wyzwolenia. Brak kartoteki jej siostry.

4. Specjalna 4-osobowa grupa „Agat” z Batalionu Parasol, dnia 7.IX. 1943r., zastrzeliła go ul. Marszałkowskiej w Warszawie.

021.WIKTOR BOGDAN- członek OSP Gassy Kopyty, w powiecie warszawskim. Aresztowany przez żandarmerię. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Zginął, w nieznanym niemieckim obozie- w 1944r.

022.ANTONI BOGDAŃSKI- naczelnik OSP Łomianki, w powiecie warszawskim. Przed wojną naczelnik rejonowy OSP w Łomiankach. Na Pawiak trafił -30.IV.1940r.Czy na fali aresztowań w ramach akcji-AB? Do obozu Auschwitz trafił w pierwszym warszawskim transporcie 15.VIII.1940r. W obozie otrzymał w nim numer 2426. W ramach tzw. wstępnej ewakuacji obozu Auschwitz, wywieziony¹ został do obozu Neuengamme² k/Hamburga. Tam zginął w 1944r.

1.Nie można wykluczyć, że A. Bogdański trafił do obozu Neuengamme, 19 listopada 1943r., w transporcie tysiąca więźniów obozu Auschwitz. 2.Od 4 czerwca 1940r. samodzielny obóz koncentracyjny przekształcony, rozwinięty z filii obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, uruchomionej 3.XII. 1938r. Pierwsi Polacy przewiezieniu do obozu Buchenwald, znaleźli się w nim 11.XII. 1940r.

023.PIOTR BOHDAN (BOGDAN) - strażak WSO. Aresztowany w kwietniu 1940r. w ramach akcji-AB i osadzony na Pawiaku. Rozstrzelany w grupie więźniów Pawiaka i z Rakowieckiej (m. in. z Januszem Kusocińskim- lekkoatletą i mistrzem olimpijskim w biegu na dystansie 10 km na IO w Los Angeles, Mieczysławem Niedziałkowskim, Maciejem Ratajem- marszałkiem Sejmu, Janem Pohoskim- zastępcą komisarza rządu/ prezydentem Warszawy- S. Starzyńskiego -wiceprezydentem Warszawy nadzorującym WSO i ochronę przeciwpożarową),     w lesie pod Palmirami¹- 20/21.VI.1940r. Ujęty na liście ofiar pod pozycją nr 23.

1. Pierwsze egzekucje odbyły się tam 7 i 8XII. 1939r.

024.JÓZEF BOROWICZ-członek OSP Zakładów Lampowych „Philips” w Warszawie. Prawdopodobnie należał do AK. Zginął w 1944r. w nieznanym obozie na terenie Rzeszy.

025.MARIAN BORZĘCKI- absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu w Petersburgu. W II RP kolejno m.in.: Naczelny Inspektor Policji Komunalnej, zastępca Komendanta Głównego Policji, dyrektor Departamentu Bezpieczeństwa Publicznego MSW i Komendant Główny Policji Państwowej. Z tego stanowiska zwolniony po przewrocie majowym. W l. 1927-1934r.-wiceprezydent m. st. Warszawy. Potem praktykował, jako adwokat. Podczas obrony Warszawy działał w Komitecie Obywatelskim przy Dowództwie Obrony Warszawy. Aresztowany przez gestapo w grupie ok. 3000 osób inteligencji warszawskiej-30 lub 31.III.1940r. i osadzony na Pawiaku. Z tego więzienia wywieziony, w pierwszym zbiorczym/ wielkim transporcie warszawskim do obozu - Sachsenhausen niedaleko Berlina. W tym transporcie, który wyprawiony został dnia 2.V.1940r., było 1500 osób. Następnie wywieziony do obozu Mauthausen-Gusen. W tym obozie został w 1942r. zamordowany.

026.JERZY BRESZKO-członek OSP Łowicz. Po aresztowaniu przez gestapo osadzony został w areszcie policji bezpieczeństwa miejscowej placówki przy ul. Długiej 26. Nie można wykluczyć umieszczenia tego strażaka, w więzieniu przy ul. Kurkowej 4 w Łowiczu. Następnie został prawdopodobnie przewieziony na Pawiak¹. Nie znamy okoliczności śmierci z rąk hitlerowców ani momentu, w którym to nastąpiło.

1. Z więzienia przy ul. Kurkowej 4 wywieziono na Pawiak duże grupy więźniów, m. in.-w marcu 1941r. (por. A. Niebudek), 22.II. i 31.III. 1943r., w marcu 1944r.

027.GRACJAN BRZOSTEK- członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Właściciel restauracji w Skierniewicach. Zanim został osadzony na Pawiaku, był przetrzymywany w więzieniu -w Skierniewice-Rynek 1.Po likwidacji więziennej Straży Ogniowej, przebywał na oddziale V Pawiaka. W czasie epidemii duru plamistego, która dotknęła część więźniów Pawiaka, zaszczepił sobie tą chorobę, przenosząc krew z rozciętej nogi chorego Alfreda Kempinersa (por. niżej). Po tym jak stwierdzono u niego dur plamisty został umieszczony w szpitalu zakaźnym na warszawskiej Woli. Po wyzdrowieniu ponownie został osadzony na Pawiaku. Następnie, w transporcie 176 więźniów, wywieziony do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim-3.II.1942r. Otrzymał tam numer-18 173. Rozstrzelany w tym obozie- 14.VI.1942r.

028.GEDALI BURSZTYN¹-członek OSP Zakroczym² k/Nowego Dworu Mazowieckiego. Przed wojną należał do Oddziału Żydowskiego tej OSP. Prawdopodobnie aresztowany został podczas likwidacji getta żydowskiego w Zakroczymiu, która trwała od maja do 12.XI.-20.XII.1942r. Osadzony na Pawiaku. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz. Tam zginął w 1943r.

1. Na Pawiaku w 1941r. więziono Abrama Bursztyna, którego wywieziono do obozu Auschwitz- 11.XI.1941r. Na Pawiaku więziona, była Fremsta Bursztyn. Dnia- 29.III.1943r. wywieziono ją w nieznanym kierunku, w grupie 21 Żydówek oraz dwojga Polaków. Czy Abram, Gedali i Fremsta, byli ze sobą spokrewnieni?

2. Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej ośmiu strażaków tej straży.

029.KAZIMIERZ CHABEREK- członek OSP Targówek w Warszawie. Aktywnie działał w AK, w tym w akcjach sabotażowych oraz zdobywaniu broni i amunicji do niej. Z tego powodu został aresztowany przez gestapo i trafił do więzienia na Pawiaku. Tutaj zginął w 1944r. Prawdopodobnie podczas jednej ze 74 egzekucji, jakiego wykonano na więźniach Pawiaka- w1944r. do momentu wybuchu powstania.

030. STANISŁAW CHĄDZYŃSKI- członek OSP Wólka, w powiecie łowickim. Aresztowany przez gestapo i ślad po nim zaginął. Aresztowanie przez gestapo oznaczało umieszczenie w więzieniu na Pawiaku. Mógł być z tego miejsca wywieziony do obozu koncentracyjnego. Nie można wykluczyć śmierci wskutek rozstrzelania lub urazów doznanych podczas przesłuchań na Szucha.

031.JAN CHOJECKI- członek OSP Marki¹ k/Warszawy. Więziony był na Pawiaku, a następnie został wywieziony do obozu Auschwitz. W nim zginął w 1944r.

1. Podczas wojny i okupacji zginęło siedmiu strażaków z tej straży.

032.ZDZISŁAW CHRZĄSZCZ-strażak WSO. Prawdopodobnie osadzony na Pawiaku po schwytaniu podczas łapanki ulicznej. Zginął w 1943r., najprawdopodobniej, w jednej ze 114 egzekucji więźniów tej katowni. Wśród więźniów Pawiaka, był Marian Chrząszcz- z zawodu ślusarz samochodowy, który został wywieziony do obozu Auschwitz, w transporcie 108 więźniów-10.XI.1943r. Posiadał numer-16 2116..

W 1944r. został on wywieziony do obozu Buchenwald (prawdopodobnie w ramach wstępnej ewakuacji Auschwitz). Zginął on prawdopodobnie, w obozie Buchenwald. Kim byli dla siebie obaj mężczyźni?

033. JERZY CYNK-członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Był uczniem tajnych kompletów Gimnazjum Króla Władysława IV. Działał w AK. Aresztowany 21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Wywieziony do obozu Auschwitz, w transporcie 78 mężczyzn i 59 kobiet. W obozie- od 6.VIII.1943r. (por. J. Białek i inni członkowie tego oddziału LHD). Miał w obozie numer- 135 649.

W 1944r. został wywieziony do obozu Sachsenhausen¹. Nie doczekał wyzwolenia.

1. Utworzony, jako drugi z kolei obóz koncentracyjny- we wrześniu 1936r. Wyzwolony-22.IV.1945r. przez jednostki radzieckie i WP. Obóz, był uważany za „wzorcowy”, w którym przeszło przeszkolenie wielu przyszłych komendantów innych obozów koncentracyjnych inajważniejszych funkcyjnych takich „fabryk śmierci”. Obóz ten miał siedzibę na terenie m. Oranienburg niedaleko Berlina.

034.PIOTR CZMUCHOWSKI- członek OSP Sobienie-Jeziory k/Góry Kalwarii. Należał do AK. Prawdopodobnie aresztowany przez żandarmerię z Góry Kalwarii i osadzony w jej areszcie przy ob. ul. Ks. Z. Sajny. Następnie trafił na Pawiak. Zginął, w siedzibie gestapo na Szucha- 25- 29.XII.1943r.¹

1. Tego dnia nie było publicznych egzekucji więźniów Pawiaka. Takie odbyły się 27 i 30XII.1943r.

035. ALEKSANDER CZEPIEL-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Także członek orkiestry dętej tej straży. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Zginął w obozie Dachau. Do tego obozu został przewieziony, po pobycie w innym obozie. Być może w obozie Auschwitz lub Gross-Rosen¹.

1.Obóz koło wsi o tej samej nazwie (ob. Rogoźnica k/Strzegomia w pow. świdnickim na Dolnym Śląsku). Założony 2 sierpnia 1940r., jako filia obozu Sachsenhausen. Samodzielny od 1 maja 1941r. Zlikwidowany wobec ofensywy Armii Czerwonej, w dniach 9-10 lutego 1945r.

036. JAN DELINGOWSKI-starosta grodzki dla Warszawy- Północ (Warszawa Praga). Następnie do wybuchu wojny- dyrektor Wydziału Ewidencji Ludności warszawskiego Zarządu Miasta. Podczas obrony Warszawy- komisarz dla Warszawy Pragi przy Komisarzu Cywilnym Dowództwa Obrony Warszawy. Po aresztowaniu osadzony na Pawiaku-23.XI.1943r. Dalsze losy nieznane. Istnieje wersja mówiąca, że J. Delingowskiemu udało się uniknąć aresztowania i ukryć przed hitlerowcami.

037.ALEKSANDER DĘBSKI- wojewoda wołyński, oraz starosta w Zamościu, Garwolinie i Chełmie. Pełniąc urząd starosty zasiadał,  w powiatowych władzach statutowych Głównego ZSP RP. Absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Kijowskiego. Współorganizator Obozu Wielkiej Polski i polityk Stronnictwa Narodowego. Wiceprzewodniczący sejmowej Komisji Administracyjnej. W 1930r. aresztowany wraz  z działaczami Centrolewu i uwięziony w twierdzy brzeskiej. Praktykował, jako adwokat. Na początku czerwca 1941r. aresztowany i prawdopodobnie osadzony na Pawiaku. Następnie przewieziony do Poznania i uwięziony w policyjnym więzieniu śledczym policji bezpieczeństwa -Forcie VII Twierdzy Poznań. Tam rozstrzelany-31.I.1942r.

038.STANISŁAW DOMINOWSKI- sekretarz OSP Józefów k/Otwocka, w powiecie warszawskim. Aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa z placówki na terenie Otwocka lub Warszawy i osadzony na Pawiaku -23/24.IV.1942r. Aresztowanie nastąpiło, w ramach zatrzymań członków grup sabotażowych Związku Odwetu, Lotnych Oddziałów Bojowych, Polskiego Obozu Narodowo-Syndykalistycznego oraz osób związanych z komórką wywiadu AK. Nie wiemy, do której z tych organizacji należał St. Dominowski. Wywieziony do obozu Auschwitz¹. Potem został przewieziony do obozu Dachau lub innej hitlerowskiej katowni. Zginął w obozie Dachau - w 1942r.?² Wcześniej na Pawiaku był więziony Józef Dominowski, który 6.I.1941r. został wywieziony do obozu Auschwitz. Miał w nim numer-7988. Kim byli dla siebie Dominowscy?

1. Pierwszy transport do tego obozu po osadzeniu strażaka na Pawiaku, wyruszył z Warszawy-25.VI.1942r., a kolejne: 18 i 24.VIII.1942r.

2. Na stronie IPN, od 9.I. 2015r. udostępniona jest informacja o prowadzonym przez Oddział Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie, śledztwie w sprawie zamordowania podczas wojny, 800 obywateli polskich na Zamku Hartheim k/Linzu. Tu realizowano program-E (eutanazja). Osoby te trafiły na zamek z różnych obozów koncentracyjnych, w tym -Dachau. Wcześniej uznano je za niezdolne do wykonywania pracy. Stanisław Dominowski został tam przywieziony 19.I. 1942r.

039.STANISŁAW JÓZEF DOWNAROWICZ herbu „Przyjaciel”-absolwent Politechniki Warszawskiej- inż. M. in. naczelnik wydziału w Departamencie Spraw Wewnętrznych Tymczasowej Rady Stanu, w którym powstał projekt organizacji państwowych struktur zawodowej straży pożarnych, szef Administracji w Zarządzie Cywilnym Ziem Wschodnich, minister spraw wewnętrznych, wojewoda poleski, dyrektor Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Warszawie i prezes zarządu oraz dyrektor Krajowego Towarzystwa Melioracyjnego. Należał do twórców Związku Strzeleckiego. Był członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego. Na Pawiaku więziony od 4.X.1940r. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz, w którym znalazł się -7.I.1941r. Tam zmarł jeszcze tego roku.

040.PIOTR DRZEWIECKI- absolwent Instytutu Technologicznego w Petersburgu-inżynier. Przemysłowiec i działacz społeczny. Burmistrz i zastępca prezydenta Warszawy w l. 1916-1917. Pierwszy prezydent Warszawy w Polsce niepodległej- 22.III.1918r.- 28.XI.1921r. i zastępca przewodniczącego Rady Obrony Stolicy w 1920r. Założyciel Ligi Pracy i jej przewodniczący- w 1919-1939. Inicjator założenia Polskiego Komitetu Normalizacji. Osadzony na Pawiaku, w nocy-18 na 19.VII.1942r. w grupie ok.190 osób. Powodem jego aresztowania, był udział w przekazywaniu informacji o sytuacji na terenie okupowanej Polski do Anglii przez Szwecję (tzw. „sprawa szwedzka”). Aresztowane osoby przekazywały informacje nt sytuacji w okupowanej Polsce, kurierom udającym się służbowo do Szwecji, bądź były znajomymi członków siatki. Drzewiecki, był pracownikiem szwedzkiego przedsiębiorstwa branży telefonicznej- ASEA. 27.IX.1942r. został wywieziony w grupie 22 osób do berlińskiego więzienia-Moabit. Tam zamęczony torturami zmarł- 8.XII.1943r.

041.JAN DUDEK-kpr. WSO. Więziony na Pawiaku. Wywieziony w transporcie 141 więźniarek i 875 więźniów¹ do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim 25.VIII. 1943r. Otrzymał numer- 138 829. Zginął w tym obozie- 8.I. 1944r.

1. Po wywiezieniu tej grupy na Pawiaku pozostało 380 kobiet i 624 mężczyzn.

042.WŁADYSŁAW DUDZIŃSKI- członek OSP Michałów k/Żyrardowa. Należał do AK-drużyna „Wiecha”-ps. „Radosny”. Aresztowany 11.XI.1943r. przez policję porządkową i osadzony w jej areszcie, w Żyrardowie przy ob. ul. Bohaterów Warszawy. Następnie wywieziony na Pawiak. Skazany na śmierć przez Doraźny Sąd Policji Bezpieczeństwa i rozstrzelany¹, w grupie 270 więźniów- 11 lub 14.XII.1943r., w jednym z tych miejsc: plac Teatralny przy ul. Wierzbowej 9/11, na ul. Bonifraterskiej przy wejściu do b. getta lub na ul. Nowolipki na terenie b. getta. O skazaniu i rozstrzelaniu publicznie obwieszczono na tzw. plakatach śmierci, 15.XII.1943r.Jego nazwisko ujęto pod numerem-163(por. J. Adamus i inni).

1. W obwieszczeniu podano, że rozstrzelani więźniowie, byli przewidziani do ułaskawienia, ale z uwagi na napady zbrojne na Niemców- 11., 12 i 13 XII.1943r. i wysadzenie niemieckiego pociągu 12.XII.1943r. pod Warszawą, Dowódca SS i Policji na Dystrykt- SS-Brigaderführer Franz Kutschera, rozkazał ich rozstrzelać. W źródłach podawane są różne liczby ofiar tej zbrodni (por.- J. Adamus).

043. ZYGMUNT DUSZYŃSKI ps. „Zygmunt”-dowódca 1 plutonu oraz kierownik chóru, w OSP w Rembertowie¹, w powiecie warszawskim. Po tym jak skończył gimnazjum, odbył i ukończył roczną Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty. Do wybuchu wojny studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim i pracował w charakterze urzędnika. Walczył, jako podchorąży rezerwy w wojnie obronnej 1939r. Początkowo należał do Grupy Akademickiej i Związku Walki Wyzwoleńczej. Dowodził także placówką GL/AL w Rembertowie, która prowadziła akcje bojowe i dywersyjne przeciwko niemieckiemu okupantowi. Zajmowała się też kolportażem lewicowej podziemnej prasy. W remizie tej OSP, pod podłogą znajdował się tajny magazyn broni oraz amunicji. Był dowódcą Okręgu GL Warszawa-Prawa-Podmiejska. Zorganizował i prowadził podchorążówkę GL Z. Duszyński został schwytany podczas łapanki ulicznej i aresztowany przez gestapo 17.I. 1944r., i w grupie 17 mężczyzn i 4 kobiet i uwięziony na Pawiaku. Z więzienia tego został zwolniony 10 II. 1944r. Z czasem wstąpił do ludowego WP. Brał udział w operacji berlińskiej i w szturmie na Berlin, jako zastępca dowódcy 3pp I DP ds. liniowych. Po wojnie zajmował szereg stanowisk dowódczych w wojsku, w tym dowódcy I DP. Był wiceministrem Obrony Narodowej, zastępcą Szefa SG i członkiem KC PZPR. Pod koniec służby, był pełnomocnikiem MON przy Prezydium PAN. Stał na czele CWKS „Legia” Warszawa. Dosłużył się rangi gen. broni.

1. Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej dziesięciu strażaków tej straży.

044.FRANCISZEK DYMECKI- członek OSP Michałów k/Żyrardowa. Należał do AK- drużyna „Wiecha”- ps. „Rola”. Aresztowany 11.XI.1943r. przez policję porządkową i osadzony w jej areszcie w Żyrardowie przy ob. ul. Bohaterów Warszawy lub aresztowany przez gestapo i bezpośrednio wywieziony na Pawiak. Miał w nim status zakładnika. Skazany na karę śmierci przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa i rozstrzelany w ulicznej egzekucji, z rozkazu Dowódcy SS i Policji Bezpieczeństwa na Dystrykt -11 lub 14.XII.1943r. (por. Jan Adamus i inni). Na obwieszczeniu jego nazwisko umieszczone zostało pod pozycją-164.

045.STANISŁAW DYMECKI- ojciec Franciszka. Członek OSP Michałów k/Żyrardowa. Należał do AK- sekcyjny w drużynie „Wiecha”, ps. „Robek”. Aresztowany 11.XI.1943r. przez policję porządkową i osadzony w jej areszcie przy ob. ul. Bohaterów Warszawy w Żyrardowie. Następnie wywieziony na Pawiak, w którym przebywał, jako zakładnik. Skazany na karę śmierci przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa i z rozkazu DowódcySS i Policji Bezpieczeństwa- Franza Kutschery, rozstrzelany w publicznej egzekucji- 11 lub 14.XII.1943r. (por. Jan Adamus, Wł. Dudziński). Na obwieszczeniu pod pozycją-165.

046. STANISŁAW FALIŃSKI-członek OSP Świdry Małe, w pow. warszawskim. Aresztowany przez niemiecką policję. Prawdopodobnie osadzony na Pawiaku. Zginął- w 1942r.

047.IZAAK FEJGENBAUM (FAJGENBAUM) -członek OSP Zakroczym k/Nowego Dworu Mazowieckiego. Należał do Oddziału Żydowskiego tej OSP. Osadzony na Pawiaku w czasie likwidacji getta żydowskiego w Zakroczymiu- od maja do 20.XII. 1942r. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz, w którym zginął -w 1942r. (por. Gedali Bursztyn).

048. ANTONI FELSKI- przed wojną referendarz w Dyrekcji Lasów Państwowych, a od 1929r.- burmistrz Działdowa, a następnie Starogardu Gdańskiego (w II RP oba miasta w woj. pomorskim). W Działdowie był też prezesem Komunalnej Kasy Oszczędności. Przez wiele lat był prezesem Związku Podoficerów Rezerwy na teren VIII DOK w Toruniu. W obawie o własne życie tuż przed wybuchem wojny opuścił rodzinne strony i schronił się w głębi Polski. Podczas okupacji mieszkał na terenie Skierniewic i należał w ZWZ/AK. Aresztowany dnia 23 kwietnia 1943r. na skutek donosu volksdeutscha Władysława Jabłońskiego. Zwolniony z Pawiaka- 7 lub 27 sierpnia 1944r.

049. FELIKS FIJAŁKOWSKI- członek OSP Kołbiel k/Otwocka. Po zatrzymaniu –prawdopodobnie przez policję bezpieczeństwa z Otwocka, został osadzony na Pawiaku, jako zakładnik. Znalazł się on w ostatnim transporcie tzw. likwidacyjnym z Warszawy do obozu Gross-Rosen¹. Było w nim ok. 1400 mężczyzn, a wyruszył on do celu -dnia 30.VII.1944r. Przed wyruszeniem ów transport stał na bocznicy przy ul. Gęsiej- kilka dni. W tym czasie, z powodu nieludzkich warunków panujących w wagonach, zmarło 78 więźniów, w tym F. Fijałkowski. Krótko po wyruszeniu w drogę, Niemcy zarządzili przeniesienie zmarłych więźniów do jednego wagonu. W Skierniewicach został on odłączony ze składu, po czym go podpalono. W 1945r. szczątki 27 spalonych więźniów ekshumowano i uroczyście pochowano na cmentarzu św. Józefa w Skierniewicach.

Wśród ofiar i ekshumowanych, był Kazimierz Fijałkowski. Był 3 lata starszy od Feliksa. W transporcie był m. in. Bogdan Fijałkowski, który dotarł do obozu Gross-Rosen. Czy łączyły ich więzi pokrewieństwa?

1.Warszawskie transporty do tego obozu jechały szlakiem kolejowym przez Koluszki, Częstochowę, Opole i Wrocław. Transport z Fijałkowskim prowadzony był szlakiem przez Łowicz, Łódź, Ostrów Wielkopolski i Wrocław. Dotarł do obozu- 3.VIII.1844r.

050.EUGENIUSZ FILIPOWICZ- burmistrz Kutna w l. 1936-1939. Absolwent Wydziału Samorządowego Szkoły Głównej Handlowej. Walczył, jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej. Poseł z ramienia OZN. Działał w ZWZ/AK. Więziony na Pawiaku, z którego wieczorem 3.III.1942r. dzięki strażnikowi tego więzienia- Bronisław Kuczerski zbiegł. Kuczerski wykonał w ten sposób polecenie zwierzchnika więziennej komórki ZWZ/AK- Antoniego Bogena. Z kolei Bogen został więźniem Pawiaka- 10.III.1942r. Trzy dni później wywieziono go do obozu Auschwitz. Otrzymał w nim numer-26 709. W czerwcu 1942r. na Pawiak dotarła wiadomość o jego śmierci.

051.JOSEK FOGEL-członek OSP Wawer¹ k/Warszawy. Osadzony na Pawiaku. Stąd wywieziono go do obozu Auschwitz². Miał zginąć, w tym obozie- w 1942r.

1. Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej siedmiu strażaków z tej straży.

2. Dnia 28.V. 1941r. odszedł z Warszawy do obozu Auschwitz transport 304 więźniów Pawiaka. Wśród nich był Lejzor Fogel. Czy można ten fakt łączyć z losem strażaka?

052. KAZIMIERZ FORST- prezes OSP Fabryki „Parowóz” w Warszawie. Z zawodu technik-mechanik. Działał w ZWZ/AK. Prowadził sabotaż. Aresztowany w maju 1942r., przy okazji wykrycia przez Niemców radiostacji przy ul. Kolejowej 57- w siedzibie fabryki i osadzony na Pawiaku. Wywieziony, w transporcie 400 więźniów i 107 więźniarek do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim 29.IX.1943r. Tam został rozstrzelany tego roku.

053.JERZY FORSZMANOWICZ- członek OSP Wawer k/Warszawy. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Nie znamy momentu wywiezienia do obozu Auschwitz. Zginął w tym obozie- w 1942r. (por. J. Fogel)

054.BOLESŁAW (MIECZYSŁAW?) FUCHS- członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Z zawodu fotograf.Wywieziony do obozu Auschwitz, w transporcie 350 więźniów. Znalazł się w nim- 24.VII.1941r. Otrzymał tam numer- 18 397. Zginął w tym obozie.

055.WŁADYSŁAW GAC (GAĆ, GAŚ) - członek OSP Wawer k/Warszawy. Wywieziony z Pawiaka do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim 18.IV.1942r. Otrzymał numer- 31 023. Jeszcze tego roku- prawdopodobnie na początku czerwca, w ramach tzw. przerzutów więźniów między obozami, wywieziono go do obozu Gross- Rosen, w którym zginął. (por. J. Fogel i J. Forszmanowicz).

056.HENRYK GASPERSKI-członek LDH Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Działał w AK. Aresztowany 21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Wywieziony do obozu Auschwitz, w którym się znalazł- 6.VIII.1943r. (por. J. Białek i inni członkowie tego oddziału LHD). Otrzymał numer-135 656.Dalsze losy nieznane.

057.JAN STANISŁAW GEBETHNER – przedstawiciel słynnego rodu księgarzy i wydawców. Absolwent uniwersytetów: Jagiellońskiego i Warszawskiego oraz warszawskiej Akademii Handlowej. Dr filologii polskiej. Ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej. Poseł na Sejm z ramienia OZN. Przewodniczył Polskiemu Towarzystwu Wydawniczemu. Podczas obrony Warszawy, zastępca komendanta Straży Obywatelskiej- cywilnej służby porządkowej podczas obrony. Powołany przez dowódcę obrony Warszawy (d-ca GA Warszawa) gen. dyw. Juliusza Rómmla do tzw. rządu prowizorycznego. Więziony na Pawiaku, od 28.X. 1939r. do lutego 1940r. Po wojnie odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari.

058.MARIAN GĘBICKI (GEMBICKI) - gospodarz OSP Wołomin¹k/Warszawy. Zatrzymany przez policję bezpieczeństwa, w grupie 30 osób podejrzanych o udział w ruchu oporu, dnia 6.XI.1943r. Następnie przewieziony do więzienia na Pawiaku. Zginął w siedzibie gestapo na Szucha 25 w Warszawie.

1.Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej dziewięciu strażaków tej straży.

059.MARIA GIEBUŁTOWSKA – kierowniczka stołówki Centralnej Szkoły Pożarniczej w Warszawie. Działała w Strażackim Ruchu Oporu-„Skała”. Więziona była na Pawiaku. Następnie wywieziono ją do kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück na terenie Meklemburgii, w Rzeszy. Tam zginęła w 1944r. Nie wiemy, kiedy trafiła do tego obozu. Brakuje jej nazwiska na listach transportów kobiecych, które wyruszyły z Warszawy w siedmiu transportach- w 1944r. W 1943r. nie odszedł do tego obozu żaden transport warszawski, a w dwóch wcześniejszych latach –po jednym: tj.- pierwszy warszawski- 21.IX. 1941r.-274 kobiety i 28.V. 1942r.-251 kobiet.

060.JÓZEF GIETKA-członek orkiestry OSP Ząbki¹, w powiecie warszawskim. Działał w ZWZ/AK. Po aresztowaniu więziony był na Pawiaku. Zginął w obozie Dachau. Mógł trafić do tego obozu przez obóz Auschwitz lub Gross-Rosen². Czy jego losy można łączyć z losami niektórych strażaków z tej straży? Np. Lucjanem Grzeszkowiakiem, Franciszkiem Sasinem, Stanisławem Sasinem, Edwardem Śmiechem.

1. Podczas wojny i okupacji zginęło ponad 30 strażaków tej straży.

2. Pierwszy transport z obozu Gross-Rosen do obozu Dachau, odszedł 19.VI.1941r. , a z obozu Auschwitz do Gross-Rosen-5.VI.1942r.  Z obozu Majdanek pierwszy transport do obozu Gross-Rosen dotarł latem 1943r. Obył on jednak trasę przez obóz Flossenburg, w którym więźniowie przeszli kilkudniową kwarantannę. 

061.STANISŁAW GIEYSZTOR- kpt. WSO¹. Pochodził ze starego rodu szlacheckiego. Jako uczeń gimnazjum J. Zamojskiego w Warszawie, aktywnie działał w organizacjach niepodległościowych: Polskich Drużynach Strzeleckich i Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Ukończył znaną Szkołę Mechaniczno- Techniczną im. H. Wawelberga i S. Rotwanda² w Warszawie oraz Instytut Elektrotechniczny Politechniki w Nancy (Francja). Latem 1914r. został żołnierzem 3 plutonu (d-ca- późniejszy, dowódca armii, wiceminister Spraw Wojskowych, szef Sztabu Generalnego, gen. dyw. Stanisław Burhardt „Bukacki”) legendarnej I Kompanii Kadrowej i przeszedł marsz Kadrowej. Posiadał pseudonimy: „Pionek’, „Skoczek” i Szachista”. Pokazywały one wielką pasję Gieysztora- szachy. Po rozwiązaniu Legionów Polskich należał do Polskiej Organizacji Wojskowej. Brał udział w walkach z Rosjanami (ranny pod Uciskami). Potem walczył, jako oficer artylerii, w wojnie polsko-bolszewickiej. W II RP służył w pułkach artylerii- w Kielcach (2 PA Polowej Legionów 2 Dywizji Piechoty Legionów) i Warszawie (1PANajcieższej) oraz Dowództwie Okręgu Korpusu nr 1 w Warszawie. Obowiązki oficera artylerii łączył z pełnieniem funkcji naczelnika OSP w Janowie Lubelskim. W Kielcach, był komendantem Wojskowej Straży Pożarnej. W 1932r., odbył roczny staż w WSO. Po przejściu do rezerwy (w randze kpt. art., stopień od 1.I.1930r.) podjął – prawdopodobnie na polecenie władz wojskowych- zawodową służbę, w ochronie przeciwpożarowej. Niebawem ukończył oficerskie kursy: instruktorski (oficerski) i inspektorski po czym trafił do Biura ZG ZSP RP. Odbył też staże w zawodowych strażach pożarnych miast- Berlin, Drezno i łódzkiej OSP. Od 1.I. 1936r., zajmował stanowisko komendanta WSO. Już 25.I. 1936r. zarządził regularne szkolenie wszystkich warszawskich strażaków w zakresie obrony przeciwlotniczej oraz wojskowym. Nakazał strażakom WSO, wstępowanie w szeregi Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwlotniczej. Aktywnie organizował zbiórki pieniężne na Fundusz Obrony Narodowej. Podczas obrony Warszawy- także komendant Ośrodka Pożarniczego Obrony Przeciwlotniczej Stolicy i członek biura Komisarza Cywilnego Obrony Warszawy- Stefana Starzyńskiego- rządowego komisarza (prezydent miasta stołecznego) m. st. Warszawa. Za przygotowanie do walki z pożarami i skuteczne kierowanie działaniami prowadzonymi przez WSO/OPPOS, podczas oblężenia stolicy, został przez dowódcą broniącej Stolicy i jej przedpola Grupy Armii „Warszawa”- gen. dyw. Juliusza Rómmla (wcześniej d-ca Armii „Łódź”), odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari- Po zajęciu Polski pozostał na stanowisku komendanta WSO. Uczestniczył w rozmowach z ppłk niemieckiej Feuerschutzpolizei (Policji Ogniowej) inż. Lotharem Garskim, na temat organizacji ochrony przeciwpożarowej na terenie GG. St. Gieysztor zwołał na dzień 23. XII.1939r. – pod pozorem spotkania przedświątecznego -zebranie 20 zaufanych oficerów pożarnictwa i działaczy ZSP RP, na którym powołano Organizację Wojskową, Strażacki Ruch Oporu „Skała”. Wszedł do jej ścisłego kierownictwa, jako II komendant główny. I komendantem głównym został por. WSO- Jerzy Lgocki (o nim niżej). Aresztowany w ramach akcji- AB (por. H. Antosiak) 4.VI. lub 3-4.VII. 1940r. i osadzony w więzieniu na Pawiaku. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz, w którym, znalazł się 15.VIII.1940r. W obozie prowadził działalność konspiracyjną, za co zamordował go kapo, Josef Wietschorek-23.XII. 1940r. Miał wtedy 49 lat życia. Jego prochy złożono w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim- w pierwszą rocznicę założenia OW SRO „Skały”.

1. Najwyższy stopień w WSO. Niekiedy przypisywane są mu stopnie –podpułkownika i pułkownika pożarnictwa, straży pożarnej.  2.W tej szkole, odbywały się w 1917r. zajęcia praktyczne słuchaczy dwóch pierwszych, w polskim pożarnictwie- ośmiotygodniowych- oficerskich kursów Związku Floriańskiego. Ukończyło je 76 instruktorów-oficerów. W następnym roku na dwóch miesięcznych kursach-65.

062. JAN GŁOWIŃSKI- naczelnik OSP Fabryki Szlenkiera w Warszawie. Działał w AK. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Rozstrzelany na terenie Warszawy, w jednej ze 114 egzekucji więźniów tej katowni- w 1943r.

063. MICHAŁ ROCH GNOIŃSKI-absolwent Wydziału Górnictwa Politechniki Lwowskiej -inżynier górnik. Płk art. WP, senator, wojewoda krakowski od 22.IV. 1936r. do 8.IX. 1937r. Potem do wybuchu wojny, był naczelnym dyrektorem Funduszu Pracy. Należał do Związku Strzeleckiego i POW. Walczył w szeregach 1 pułku artylerii i II Brygadzie Legionów Polskich. Internowany po kryzysie przysięgowym. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Był dowódcą pułków artylerii w II RP oraz komendantem Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu. Pełnił służbę w Dowództwie Okręgu Korpusu w Krakowie, Ministerstwie Spraw Wojskowych i Sztabie Głównym (Generalnym) WP. Senator z ramienia OZN. Od 11.IV. 1937r. do 20.III. 1938r., był prezesem Rady Okręgu Krakowskiego ZSP RP. Podczas wojny obronnej 1939r.- komisarz cywilny na powiat włodawski (Lubelskie), a następnie przy SGO „Polesie”. Aresztowany przez Niemców na przełomie października i listopada 1939r. i osadzony w więzieniu na Montelupich¹ w Krakowie. Potem przetrzymywany był, w przejściowym obozie jenieckim na terenie Nowego Wiśnicza k/Brzeska i w areszcie na terenie Radomia (w areszcie policji bezpieczeństwa lub niemieckim zakładzie karnym- Deutsche Strafanstalt). Po zwolnieniu w czerwcu 1940r. zamieszkał w Warszawie. Od 10.XI. 1942r.² więziony był na Pawiaku-Oddział V, cela nr 210. Jego współwięźniowie uważali go za członka podziemnego rządu polskiego. Dnia 17.I. 1943r. wywieziony został do obozu na Majdanku³. Z tego obozu został przewieziony - 9.IV. 1944r.- do obozu Auschwitz. Potem trafił –X. 1944r., do obozu Gross-Rosen. Skąd w ramach ewakuacji obozu wywieziono go do obozu Buchenwald. Tam znalazł się 10.II. 1945. Po wojnie osiadł na terenie Francji. Po kilku latach wrócił do kraju. Zmarł w Warszawie w 1965r.

1. Więzienie Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Kraków przy ul. Montepupich 7 w Krakowie(Gefängnis Sicherheitspolizei und des Sicherheitsdienstes Distikt Krakau) utworzone we wrześniu 1939r. i zlikwidowane -16. I. 1945r. Przetrzymywanych więźniów kierowano głównie do obozu Auschwitz.

2. Obóz koncentracyjny w dzielnicy Lublina-Majdanek (Konzentrationslager Lublin, Maydanek). Działał od XI. 1941r. do 22.VII. 1944r. 

3.Tego dnia na osadzono m. in. Stanisława Wojciechowskiego- prezydenta RP od 20.XII. 1922r. do zamachu majowego w dniu 15.V. 1926r., a wcześniej ministra spraw wewnętrznych, polityka PPS, Wojciecha Trąmpczyńskiego- marszałka Sejmu Ustawodawczego RP od 14.II. 1919r. do 1.II. 1922r., marszałka Senatu od 1.XII. 1922r. a w l. 1912-1918- posła do Reichstagu, naczelnego prezesa Regencji Księstwa Poznańskiego, księcia Zdzisława Lubomirskiego- członka Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego, prezydenta Warszawy podczas I wojny światowej (po opuszczeniu miasta przez Rosjan), mediatora podczas zamachu majowego, a we wrześniu 1939r. członka Komitetu Obywatelskiego kierowanego przez prezydenta stolicy Stefana Starzyńskiego (też więzień Pawiaka).

064.STANISŁAW GOŁĘBIOWSKI-członek OSP Kazuń Polski¹ k/Nowego Dworu Mazowieckiego. Po aresztowaniu osadzony został na Pawiaku, z którego 2.V.1940r. wywieziono go w grupie 823 więźniów, pierwszym transportem warszawskim do obozu koncentracyjnego i jedynym warszawskim transporcie zbiorowym, do obozu Sachsenhausen², Autorzy „Księgi pamięci …”, na str. 45 (w źródłach do niniejszego opracowania), podają, że zginął on- w 1942r., w obozie Dachau.

1. Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej dziewięciu strażaków tej straży.

2.Obóz koncentracyjny uruchomiony, jako drugi w hitlerowskich Niemczech, we wrześniu 1936r. na przedmieściu m. Oranienburg. Dnia 23 kwietnia 1945r. został oswobodzony przez żołnierzy Armii Czerwonej.

065.STEFAN GOŁĘBIOWSKI-członek OSP Wawer k/Warszawy. Zginął, w nieznanym obozie koncentracyjnym na terenie Rzeszy -  w 1943r. Przed wywiezieniem do obozu, był więziony na Pawiaku. Na Pawiaku, było więzionych wielu Polaków noszących takie nazwisko.

066. TADEUSZ GONTARCZYK- członek OSP Włochy k/Warszawy. Po zatrzymaniu, był więziony na Pawiaku. Wyrokiem Sądu Doraźnego Policji Bezpieczeństwa skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok wykonano publicznie na ul. Towarowej róg Łuckiej w Warszawie, 30.X. 1943r.- pomiędzy godzinami-15 i 16. Był w dziesiątce skazanych. Cała grupa skazańców miała zasłonięte twarze. Przed śmiercią wszyscy dwukrotnie wznieśli okrzyki-„Niech żyje Polska”. O egzekucji na Polakach powiadomiono mieszkańców miasta przez megafony uliczne. Podano też ich nazwiska. Pierwszym na liście, było nazwisko strażaka. Nazajurz rozwieszono plakaty zawierające nazwiska ofiar oraz okoliczności sprawy wraz z „prawnym” uzasadnieniem decyzji o skazaniu i wykonaniu wyroku. Było to pierwsze, na ujawnienie nazwisk ofiar na plakatach, w okupowanej Warszawie.

067.STANISŁAW GOSPOS (GOSPOŚ) -członek OSP Bobrowniki w powiecie skierniewickim. Zatrzymany policję bezpieczeństwa lub przez żandarmerię i osadzony w więzieniu powiatowym- w Rynku 1. Następnie wywieziony na Pawiak. Rozstrzelany 20.XII.1943r. pod murem przy ul. Rawskiej w pobliżu Rynku w Skierniewicach. Na miejsce egzekucji został przywieziony, w grupie ok. 40 więźniów policyjną ciężarówką.

068.LEON GRABOWSKI-członek OSP Zakładów Lampowych „Philips” w Warszawie. Prawdopodobnie należał do AK. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Zginął w 1945r., w nieznanym obozie koncentracyjnym na terenie Rzeszy.

069.ZYGMUNT GRABOWSKI-członek OSP Łowicz. Prawdopodobnie aresztowany przez miejscową policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa i osadzony w jej areszcie przy ul. Długiej 26. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Zginął w nieznanym obozie koncentracyjnym na terenie Rzeszy.

070.ROMAN GRANOWSKI-ujęty podczas łapanki¹ na terenie Warszawy i osadzony na Pawiaku. Wywieziony do obozu na Majdanku, w transporcie- 25.III. 1943r. Następnie z tego obozu, dnia 5.IV. 1944r. wywieziono go do obozu Gross-Rosen. Trafił do jednego z jego podobozów w Kamiennej Góry (niem.- Landshut). Po wojnie wstąpił do ZSP przy kopalni węgla „Mieszko” w Wałbrzychu. Ukończył Szkołę Oficerów Pożarnictwa i Wyższą Szkołę Ekonomiczną. Pierwszy w historii wałbrzyskiej ochrony przeciwpożarowej zawodowy oficer, który uzyskał wyższe wykształcenie – mgr ekonomii. Przez wiele lat, był inspektorem ochrony przeciwpożarowej Dolnośląskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. Był nauczycielem i kierownikiem kursów w wałbrzyskim WOSzP. Organizator szkoleń pożarniczych na potrzeby zjednoczenia. Członek Komisji Dyscyplinarnej przy Komendancie Głównym SP. Sportowiec klasy mistrzowskiej- koszykówka i tenis ziemny. Sędzia międzynarodowy koszykówki i działacz „Górnika” Wałbrzych. Zmarł w 1974r. Pochodził z Sanoka. Na Pawiaku w tym czasie wieziono Tadeusza Granowskiego- prawdopodobnie jego brata. Tadeusz został rozstrzelany, w egzekucji dnia 29.V.1943r. Zbrodnia ta została popełniona na terenie więzienia żydowskiego przy ul. Gęsiej (por. T. Karpiński).

1.Pierwsza uliczna obław na terenie Warszawy została przeprowadzona przez niemiecką policję dnia 8.V.1040r.W 1940r. powtarzano je jeszcze:12.VIII., 19.IX. i I 6.XII. Ujętych wywożono do obozu Auschwitz.

071.TOMASZ GROUS- członek OSP Wąsewo¹ k/Ostrowi Mazowieckiej. Aresztowany przez policję graniczną lub gestapo i osadzony w areszcie na Czerwonaku lub w areszcie przy browarze. Następnie przewieziony na Pawiak. Od 5 lipca 1943r. przebywał w obozie Auschwitz. Posiadał numer więźniarski- 129 858? Z tego obozu został wywieziony, do obozu Flossenburg² na terenie Bawarii, w Rzeszy.

1. Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej dziesięciu strażaków tej straży.

2. Obóz założono w maju 1938. Został oswobodzony 23.IV. 1945r. przez żołnierzy armii amerykańskiej.

072.KLEMENS JAN GRZEGORY- członek OSP Złaków Borowy¹ w powiecie łowickim. Należał do PPR. Aresztowany prawdopodobnie przez policję bezpieczeństwa lub żandarmerię z Łowicza i osadzony, jako zakładnik na Pawiaku. Skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa na karę śmierci, po serii napadów na przedstawicieli aparatu okupacyjnego przez polskie podziemie, rozkazem z dnia 13.I.1944r. Dowódcy SS i Policji Bezpieczeństwa Dystryktu – Franza Kutschery, rozstrzelany tego dnia przy ul. Górczewskiej 14 lub na terenie b. getta- w Warszawie. W pierwszej egzekucji rozstrzelano ok. 40, a w drugiej ok. 260 więźniów Pawiaka. Jego nazwisko znalazło się w obwieszczeniu, pod pozycją-76. Czy aresztowanie i śmierć innych członków tej straży: Józefa Czubaka, Piotra Dubiela, Władysława Gładocha, Konstantego Majera- mają związek z dramatem tego strażaka?

1. Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej pięciu strażaków tej straży.

073.LEON GRZESIAK członek OSP Wołomin k/Warszawy. Aresztowany przez miejscową żandarmerię-w 1940r., i osadzony na Pawiaku. Wywieziony prawdopodobnie do obozu Auschwitz, skąd trafił do obozu Mauthausen- Gusen -w 1942r. lub w 1943r. Zginął w nim- w 1945r.

074.JÓZEF GRZESIEK- członek OSP Ząbki w pow. warszawskim. Nie wiemy, w jakim czasie więziony był na Pawiaku. Zginął w 1944r. -w obozie Dachau. Do tego obozu trafił pośrednio przez nieznany nam obóz/obozy: Auschwitz, Gross-Rosen? w ramach obozu

075. ZDZISŁAW GRZESZEWICZ- członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Trafił do więzienia na Pawiaku za prowadzenie kolportażu podziemnej pracy. Po rozwiązaniu więziennej Straży Ogniowej Pawiaka skreślony ze stanu więźniów, w tym samym dniu, kiedy z więzienia zwolniono Romana Banacha-6.II.1942r. Z uwagi na przyczynę uwięzienia przyjąć należy, że został on stracony lub przeniesiony do innego aresztu, więzienia. Tego dnia i do 2.III. nie przeprowadzano egzekucji więźniów Pawiaka. Z kolei najbliższy -60-osobowy transport do obozu Auschwitz odszedł-12.II. 1942r. Nie było w nim Z. Grzeszewicza.

076. JÓZEF GRZESZCH-członek OSP Ząbki w powiecie warszawskim. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku, z którego został wywieziony do nieznanego obozu koncentracyjnego. Nie wiemy, kiedy i w którym obozie zginął.

077. LUCJAN GRZESZCH-członek OSP Ząbki w powiecie warszawskim. Prawdopodobnie brat Józefa. Nie wiemy, kiedy był wieziony na Pawiaku, z którego został wywieziony do nieznanego obozu koncentracyjnego. Nie wiemy, kiedy i w którym obozie zginął.

078. TOMASZ GRZESZCH-członek OSP Ząbki w powiecie warszawskim. Prawdopodobnie brat- Józefa i Lucjana. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku, z którego został wywieziony do nieznanego obozu koncentracyjnego. Nie wiemy, kiedy i w którym obozie zginął.¹

1. Czy bracia Grzeszchowie, podzielili los także innego strażaka OSP Ząbki-Czesława Hetmana?

079. LUCJAN GRZESZKOWIAK- naczelnik OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Działał w ZWZ/AK. Po aresztowaniu osadzony został na Pawiaku. Zginął w obozie Dachau. Mógł trafić do tego obozu przez obóz w Auschwitz lub Gross-Rosen (por. J. Gietka).

080.EDAWRD HAKIEL- członek Zarządu OSP Wołomin k/Warszawy. Osadzony na Pawiaku 5.VII.1940r. Wywieziony do obozu Auschwitz w pierwszym warszawskim transporcie do tej hitlerowskiej „fabryki śmierci”. W obozie Auschwitz od 15. VIII.1940r. Tam zginął. Nie znamy daty śmierci tego strażaka. 

081.CZESŁAW HETMAN-członek OSPZąbki k/Warszawy. Działał w ZWZ/AK. Po aresztowaniu osadzony był na Pawiaku. Zginął, w obozie Dachau. Do tego obozu mógł trafić przez obóz Auschwitz lub Gross-Rosen (por. J. Gietka).

082.ZYGMUNT HOLEWINSKI- prezes OSP w Ożarowie k/Warszawy- przed wojną i po wojnie (zm.-1948r.). Absolwent Wyższej Szkoły Ogrodniczej w Warszawie. Uczestnik walk o Lwów i w wojnie polsko-bolszewickiej. Inspektor w Biurze ZG Związku Floriańskiego. Działał w podziemnym Związku Odbudowy Rzeczypospolitej, który związany ze Stronnictwem Demokratycznym i scalił się z ZWZ/AK. Aresztowany przez gestapo i osadzony na Pawiaku - 3 marca 1943r. Wywieziony w transporcie 420 więźniów, z których do obozu w Auschwitz, zmarło 20. W obozie Auschwitz przebywał od 29 kwietnia 1943r. Miał w nim numer-119 270. W 1944r. trafił do obozu Netzweiler- Struthof ¹na terenie Alzacji (wtedy w Rzeszy). Był więziony jeszcze w obozach: Bruttig, Mittelbau-Dora i Ravensbruck? Doczekał wolności. Po wojnie zasiadał w Zarządzie Przymusowym ZSP RP (prezes-Bolesław Chomicz) -13.II.1946r.-19?.XII.1947r. Niektóre źródła podają, że posiadał stopień płk. poż. Na Pawiaku, była więziona Janina Holewińska. Wywieziono ją do obozu Auschwitz-5.X.1943r. Kim byli oni dla siebie?

1. Obóz funkcjonował od kwietnia 1941r. do września 1944r.

083. RYSZARD lub MARIAN HONRYCHS, HORNISCH- naczelnik/komendant OSP Henryków k/Warszawy. Aresztowany przez gestapo-24.II.1940r. i osadzony na Pawiaku. Rozstrzelany w zbiorowej egzekucji 190 osób w Palmirach-26. II.1940r. Po wojnie podczas ekshumacji ciał pomordowanych rozpoznano szczątki 53 osób, w tym strażaka.

084.FELIKS HUNKE-członek OSP Zakładów Lampowych „Philips” w Warszawie. Należał do ZWZ/AK. Nie wiemy, kiedy był osadzony na Pawiaku. Zginął w nieznanym obozie koncentracyjnym -w 1945r.

085.WIKTOR IDZIKOWSKI-członek OSP Piastów, w powiecie warszawskim. Po aresztowaniu osadzony na Pawiaku. Z tego miejsca wywieziony w czwartym warszawskim transporcie do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim -7.I.1941r. Zginął w tym obozie-w 1944r.

086.WIKTOR IMIEŁOWSKI -członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Właściciel sklepu branży żelaznej/metalowej w Warszawie. Aresztowany przez policję i osadzony na Pawiaku-17.I. 1941r. Znalazł się w transporcie do obozu na Majdanku, który wyruszył z warszawskiego Dworca Wschodniego- rano 17.I.1943r. Przed wyjazdem Niemcy szerzyli pogłoski o skierowaniu więźniów z transportu na roboty do Rzeszy. Dlatego część więźniów nie otrzymało ciepłej –ich własnej odzieży, która była zdeponowana w magazynach Pawiaka. Podczas przewozu więźniów samochodami do stacji Warszawa Wschodnia wynikła strzelanina, w której ucierpiała jedna z więźniarek. Podczas jazdy transportu- między Otwockiem i Pilawą- dzięki polskim kolejarzom, z wagonu, w którym przewożono 63 więźniów zbiegło 59, w tym W. Imiełowski. W wagonie pozostało czterech poważnie chorych więźniów. Uciekinierom udało się szczęśliwie dotrzeć do Warszawy. Dzięki ucieczce W. Imiełowski przeżył, w ukryciu resztę okupacji niemieckiej. Po wojnie, był głównym źródłem informacji o więziennej Straży Ogniowej Pawiaka.

087.STANISŁAW JACKOWSKI- skarbnik OSP Jelonki, w powiecie warszawskim. Po aresztowaniu przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa, więziony na Pawiaku. Następnie wywieziony w czwartym warszawskim transporcie do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim- 7.I.1941r. (por. W. Idzikowski).Otrzymał numer- 8094. Zginął w tym obozie- 4.VII.1941r.

088.STANISŁAW JACKOWSKI-członek OSP Pniewo¹ k/Wyszkowa. Prawdopodobnie był wieziony na Pawiaku. Zginął w obozie Auschwitz- w 1944r.

1. Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej sześciu strażaków tej straży.

089.SZYMON JAROSZEWSKI- po kapitulacji Warszawy (28.IX.1939r., podpisano akt kapitulacji stolicy) został przyjęty do służby w WSO na stanowisko jej szefa Sztabu/ zastępcy Komendanta WSO. Uczestniczył w założycielskim zebraniu „Skały” i został powołany na jej II szefa sztabu. Aresztowany przez policję, w ramach akcji AB (por. H. Antosiak)- 4.VI.1940r. i osadzony na Pawiaku. Następnie został wywieziony do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim-15.VIII.1940r. Tam został zamordowany-25 VI.1942r. Szymon Jaroszewski uczył się w warszawskiej Średniej Szkole Mechaniczno-Technicznej M. Mittego, a po jej ukończeniu studiował na uniwersytecie w Nancy (Francja). Działał w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” i Polskich Drużynach Strzeleckich. Na początku 1919r. wrócił do Polski i zaciągnął się, jako ochotnik do WP. Walczył z Ukraińcami we Wschodniej Małopolsce, na Wołyniu i o Lwów. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Za męstwo i odwagę odznaczony Krzyżem Walecznych i awansowany do stopnia ppor. WP. Po odejściu do cywila w 1921r., podjął zawodową służbę pożarniczą. Cztery lata później został instruktorem pożarniczym powiatu radomszczańskiego (woj. łódzkie). W 1926r. objął stanowisko wojewódzkiego inspektora pożarniczego Okręgu Wojewódzkiego- woj. nowogródzkiego. Zasiadał wtedy w Podkomisji Wyszkoleniowej ZG GZSP RP. Od 26.X.1929r. do 1936r., był inspektorem naczelnym¹ GZSP RP, a następnie ZSP RP. Utworzył Wydział Techniczny dla zawodowych straży pożarnych ZSP RP.

1.Fachowy i wykonawczy organ prezesa Związku/Rady Naczelnej i Zarządu Głównego Związku. Wchodził w skład Rady Naczelnej i Zarządu Głównego oraz kierował działalnością Biura Związku. Podobne usytuowani byli inspektorzy okręgów wojewódzkich (w radach i zarządach okręgów wojewódzkich), a na poziomie powiatów (w radach i zarządach oddziałów powiatowych)- instruktorzy powiatowi Związku.

090.BRONISŁAW JAROTA-skarbnik OSP Jelonki, w powiecie warszawskim. Członek PPS i ślusarz MZK w Warszawie. Aresztowany o godzinie 9 rano, 13grudnia 1940r., na terenie Warsztatów Tramwajowych przez gestapo i SS, podczas masówki, w sprawie podjęcia strajku przez załogę zakładu. Strajkujący mieli żądać poprawy warunków pracy i podwyżek płac. Aresztowanie nastąpiło po doniesieniu władzom niemieckim przez volksdeutschów- Karla Kreczmera i Franza Myszkowskiego. Jeszcze tego dnia- ok. godziny 12- wywieziony został do aresztu na Szucha. Na Pawiak trafił, jako zakładnik- 13.XII.1940r. Do obozu Auschwitz został wywieziony czwartym warszawskim transporcie, który liczył 505 więźniów. Znalazł się w nim-od 7.I.1941r. (por. St. Downarowicz, St. Jackowski) Miał numer- 8094. Tam zginął 4.VII.1941r.

091.JERZY JASZCZOŁT-wg różnych źródeł, sierżant WSO („Księga pamięci…”w źródłach, strona 48) lub komendant Straży Pożarnej Gazowni Miejskiej (inna sprawa, że poza jednym inne źródła nie wymieniają takiej straży, co nie wyklucza jej istnienia) w Warszawie („Apel więźniów Pawiaka” w źródłach, strona 145). Aresztowany w 1941r. i osadzony na Pawiaku. Był komendantem więziennej Straży Ogniowej Feuerkommando. Po likwidacji tej straży został przekazany do więzienia przy ul. Rakowieckiej 37 i stamtąd zwolniony. W tym czasie, kiedy był komendantem straży na Pawiaku zorganizował i prowadził akcję szmuglowania grypsów. Pomagał mu w tym polski strażnik Pawiaka- Jan (Zygmunt) Soliwoda¹. J. Jaszczołt poległ w powstaniu warszawskim, w wyniku ostrzału artylerii niemieckiej -27 IX. 1944r., przy ul. Poznańskiej 11² (Śródmieście).

1.Z. Soliwoda został aresztowany z pozostałymi polskimi strażnikami- razem 23 osoby- 10.III.1942r. i wywieziony w transporcie 62 osób,  w tym wszyscy aresztowani polscy strażnicy, do obozu Auschwitz. Znalazł się tam-13.III.1942r. Otrzymał w obozie numer- 26 749. O tym, Że nie żyje dowiedziano się na Pawiaku- 30.VI.1942r. (por. E. Filipowicz).

092.MARIAN JĘDRACHOWICZ- członek OSP Łowicz¹. W marcu 1944r., aresztowany przez miejscową policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa i osadzony w jej areszcie, w Łowiczu przy ul. Długiej 26. Stąd został przewieziony na Pawiak. Skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa i rozstrzelany w grupie ok. 140 więźniów²- w ruinach getta – 17.IV. 1944r. Z treści obwieszczenia Dowódcy Policji Bezpieczeństwa i SD na Dystrykt Warszawski- datowanego na 17.IV. 1944r. wynika, że 60 (tyle było nazwisk na obwieszczeniu) osób, które określono polskimi przestępcami, zostało skazanych przez w/w sąd, na kary śmierci z powodu pozostawania na żołdzie Moskwy i Londynu i popełnienia przestępstw politycznych. Wykonanie kar zawieszono. Jednak po uszkodzeniu przez partyzantów, linii kolejowej Kutno -Jackowice i wykolejeniu się z tej przyczyny pociągu, wiozącego żołnierzy Wehrmachtu (poza stratami materialnymi obrażeń doznali liczni żołnierze) oraz napaści na nauczyciela niemieckiego ze Skierniewic i jego rodzinę, zawieszony wyrok wykonano.

1.Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej dziewięciu strażaków z tej straży. 

093.WŁADYSŁAW JĘDRASZKIEWICZ-strażak WSO. Członek PPR w WSO. Po tym jak na początku 1944r. gestapo natrafiło na trop organizacji, został aresztowany za przynależność do tej partii i osadzony na Pawiaku. Wyrokiem Sądu Doraźnego Policji Bezpieczeństwa, który obwieszczono 23.I.11944r., skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wykonanie wyroku nastąpiło podczas publicznej egzekucji 102 (?) więźniów, w Alejach Jerozolimskich róg Marszałkowskiej, dnia 28.I.1944r. W obwieszczeniu o skazaniu na karę śmierci przez Sąd Doraźny Policji bezpieczeństwa, w dniu 24.I.1944r., wykazany pod pozycją-55.

094.STEFAN JĘDRYSIAK- członek OSP Zielonkaw powiecie warszawskim. Osadzony w więzieniu mokotowskim¹ przy ul. Rakowieckiej 37. Tam zginął- w 1943r.

1. W więzieniu działał m. in. sąd doraźny policji bezpieczeństwa.

095.ALBIN JUGO- sierżant i szef zmiany IV Oddziału WSO, naczelnik/komendant OSP Wołomin. Podczas obrony Warszawy dowódca samodzielnej sekcji gaśniczej i starszy podoficer dzielnicy Południe. W konspiracyjnej strukturze „Budowa”¹- służba przeciwpożarowa Wojskowej Służby Ochrony Powstania Okręgu Stołecznego, którą rozwiązano w 1943r. Aresztowany za ukrywanie sprzętu pożarniczego i wywieziony do obozu Sachsenhausen. Tam zginął w 1945r. Przed wojną odznaczony Srebrnym Medalem za Ratowanie Ginących.

1. Szef tej struktury- płk poż. Michał Radwan. Szefem na m. Warszawę, był mjr poż. Zbigniew Borowy- „Janina”. Jego zastępcą był: kpt. poż/mjr poż. Kazimierz Pasek –„Wydra.

096. EUGENIUSZ KABULSKI- członek OSP Rembertów, w powiecie warszawskim. Należał do Korpusu Bezpieczeństwa. Aresztowany 7 maja 1942r. przez policję (gestapo?) i został osadzony na Pawiaku. Z tego więzienia, został wywieziony w ostatnim transporcie warszawskim do obozu Gross-Rosen. Ów transport wyruszył z Warszawy 30.VII.1944r. idotarł do celu -5.VIII.1944r. Transport liczył ok.1400 więźniów. Z uwagi na ciasnotę i upał oraz stan zdrowia więźniów panowała wysoką śmiertelność, tak, że zarządzono umieszczenie 78 ciał do odrębnego wagonu. Ten został w Skierniewicach odłączony ze składu i podpalony (por. K. Fijałkowski). Po dotarciu do obozu został umieszczony w komandzie „Flugplatzbau Brieg”, na terenie ob. Brzegu w ob. woj. opolskim. Więźniowie z komanda pracowali przy budowie bazy lotniczej Luftwaffe i sortowali przedmioty zgromadzone w magazynach należących do Wehrmachtu. Tu zginął?, zmarł z wycieńczenia?

097. JERZY KABULSKI- członek OSP Rembertów, w pow. warszawskim. Aresztowany w 1943r. przez policję bezpieczeństwa (gestapo?) i osadzony na Pawiaku. Prawdopodobnie podzielił los Jerzego (czy brata?).

098.JEROK KANIA-członek OSP Jasionówka k/Kałuszyna. Prawdopodobnie aresztowany przez żandarmerię z Mińska Mazowieckiego  i osadzony w jej areszcie. Następnie trafił na Pawiak, z którego został wywieziony do obozu Auschwitz. Zginął w tym obozie w 1943r.

099.SZCZEPAN KAPUŚCIŃSKI-członek OSP Łowicz. Aresztowany przez miejscową policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa, w marcu 1944r. i osadzony w jej areszcie w Łowiczu, przy ul. Długiej 26. Stąd wywieziony na Pawiak. Skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa- na karę śmierci przez rozstrzelanie (obwieszczenie z 10.V. 1944r.). Wywieziony, w transporcie 687 więźniów (znamy nazwiska 44 więźniów z tego transportu, podczas transportu wszyscy więźniowie mieli związane ręce do tyłu) do obozu Gross-Rosen¹-4.VII. 1944r. Tam zginął.

1.Do tego obozu odeszły jeszcze z Warszawy dwa transporty.

100.WINCENTY KARCZEWSKI- członek OSP Grodzisk Mazowiecki. Urzędnik. Aresztowany przez miejscową żandarmerię i osadzony w jej areszcie. Następnie umieszczony na Pawiaku-21.VIII.1943r. Wywieziony do obozu Auschwitz w transporcie ok.1500 więźniów. W tym obozie znalazł się - 5 lub 6.X.1943r. Miał tam numer- 156 214. W 1944r. wywieziony do obozu Natzweiler- Struthof na terenie Alzacji, w Rzeszy. Tam zginął. 

101.TADEUSZ KARPIŃSKI-od 1927r. starosta szamotulski, a od 1932r. do września 1939r.-starosta kościański. Prezes Okręgu Szamotulskiego Wielkopolskiego ZSP, a następnie Okręgu Powiatowego’ w tym związku w Szamotułach-od 1927r.. Od końca 1933r. prezes Oddziału Powiatowego w Kościanie. Aresztowany 17 maja 1943r. w Warszawie, w mieszkaniu przy ul. Poznańskiej 11 (por. J. Jaszczołt) wraz z teściami- Zofią i Jerzym (l. 70.) Stamirowskimi i ich córkami Anna i Zofią oraz Janina Borowską i osadzony z nimi na Pawiaku. Pracował tam w więziennym warsztacie krawieckim. Skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa i rozstrzelany w egzekucji na terenie d. więzienia żydowskiego, w b. getto przy ul. Gęsiej 24, w dniu- 29.V. 1943r. (także J. Stamirowski). Zamordowano wtedy blisko 525 więźniów Pawiaka (por. M. Bilek).

102.WACŁAW KARWOWSKI- członek Ostrów Mazowiecka. Należał do AK-ps. „Czarny”. Aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa, bądź też przez policję graniczną i osadzony w jej areszcie w tzw. Czerwonaku (por. J. Adamus). Przebywając                          w tym areszcie wysłał na wolność szereg grypsów, dzięki czemu ostrzegł wiele osób o planach ich aresztowania. Z Ostrowi Mazowieckiej wywieziony na Pawiak i uwięziony, jako zakładnik. Skazany na karę śmierci przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa, który „rozpatrywał” sprawę w dniach 7 i 8.XII.1943r.. Wyrok publicznie ogłoszono-10. XII.1943r., a jego nazwisko na obwieszczeniu podano pod numerem 39. Zginął, w jednej z egzekucji, które wykonano w dniach 11(na terenie b. getta lub przy ul Leszno 5) lub 14.XII.1943r. (przy ul. Wierzbowej 9-11 lub na terenie b. getta przy ul. Bonifraterskiej (por. J. Adamus i inni). Jego nazwisko znalazło się pośród więźniów rozstrzelanych w jednym z tych miejsc. W obwieszczeniu było ono pod pozycją-59.

103.FELIKS KAWKA- członek OSP Nieporęt w powiecie warszawskim. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Trafił do obozu na Majdanku, gdzie miał zginąć w 1942r. Inna sprawa, że pierwszy transport męski z Warszawy do tego obozu dotarł – 17.I.1943r. (por. St. Barzał) Być może na Majdanek trafił w którymś z transportów małoliczebnych.

W pracy Wł. Bartoszewskiego „Pierścień…” (w źródłach niniejszej pracy), na stronach 238-240, podano, że w transportach do obozu na Majdanku(styczeń i marzec 1943r.) wywieziono z Warszawy 2200 mężczyzn i 700 kobiet. Wśród nich był Mieczysław Kawka. Brakuje na niej Feliksa Kawki.

104.ALEKSANDER KAZIMIERSKI (KAŹMIERSKI) - członek OSP Leszno k/Warszawy. Nie wiemy, kiedy został osadzony na Pawiaku. Stąd wywieziony – w czwartym warszawskim transporcie-do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim- 7.I. 1941r. (por. St. Jackowski). Otrzymał numer- 8241. Zginął tam w 1941r.

105.WAWRZYNIEC KAZUBEK- członek OSP Włochy k/Warszawy. Rozstrzelany w egzekucji przy ul. Złotej, na terenie b. getta,                       w Warszawie.-25.X.1943r. Rozstrzelano wtedy 20 więźniów Pawiaka. Wiadomość o egzekucji została podana przez uliczne megafony- nazywane przez warszawiaków- szczekaczkami), jeszcze tego samego dnia- o godz. 18.

106.ALFRED KEMPINERS- członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Przed wojną przedstawiciel Polsko-Gdańskiej Izby Handlu Zagranicznego w Warszawie. Działał w SZP/ZWZ. Aresztowany z dużą grupą członków ZWZ- 25.IV. 1941r. i osadzony na Pawiaku. Kilka dni później w tym więzieniu osadzono jego matkę Aldonę i siostrę Zofią – po mężu Słowik- z zawodu pielęgniarkę. Obie panie zostały 30.V.1942r. wywiezione do kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, gdzie zmarły. A. Kempiners i jego siostra, byli bestialsko traktowani podczas przesłuchań na Szucha, dlatego by go ratować został celowo zakażony durem plamistym i odwieziony do Szpitala Św. Stanisława. Z tego miejsca przygotowywana była jego ucieczka. Jednak w trosce o los najbliższych zrezygnowano z niej. Wkrótce wrócił na Pawiak. Został rozstrzelany 2 lub w nocy z 2 na 3.III. 1942r.- na terenie obozu Treblinka w grupie ok.100. więźniów lub, w nieznanym miejscu - 2.III.1942r. O fakcie rozstrzelania tych osób, powiadomiono 4 marca 1942r. Udało się ustalić nazwiska 86 ofiar hitlerowskiej zbrodni, w tym tego strażaka.

107.ANTONI KEMPISTY-członek OSP Ostrów Mazowiecka. Po aresztowaniu przez policję graniczną osadzony na Czerwonaku (por. J. Adamus) osadzony na Pawiaku 12.IV.1941r.. Stad wywieziony 13.IX.1942r. do obozu Auschwitz, w którym znalazł się 15.IX.1942r. Zginął w tym obozie- 3.XI.1942r.

108.JÓZEF KEMPISTY- członek OSP Wąsewo k/Ostrowi Mazowieckiej. Działał w ZWZ „Biały” Aresztowany 9/10 1941r., ze swoimi synami (Czesławem i Zygmuntem- uczniami Prywatnej Szkoły Handlowej, a w ramach tajnego nauczania-liceum) i osadzony na Czerwonaku (por. J. Adamus, A. Kempisty). Na Pawiaku został umieszczony- 12.IV. 1941r. Następnie wywieziono go do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim- 28.V.1941r. Otrzymał numer- 63 797. Tam zginął- 4.XI.1942r.

109.KAROL KITZMAN ps. „Kraszewski”-członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Aresztowany wraz z swoim synem Wacławem¹  i osadzony na Pawiaku -31.V. 1941r.Powodem aresztowania, był udział syna, w nielegalnych ćwiczeniach wojskowych (w ramach ZWZ?), w podwarszawskich lasach. K. Kitzman walczył w III Powstaniu Śląskim. Przed wojną, był współwłaścicielem i naczelnym dyrektorem Warszawskiej Spółki Myśliwskiej. Uprawiał sportowe strzelanie do rzutków. Był wielokrotnym reprezentantem Polski na wielu zawodach międzynarodowych w tej dyscyplinie sportu. Do momentu wcielenia do więziennej Straży Ogniowej, był funkcyjnym w więziennej kantynie, przez którą m. in. przechodziły dary dla więźniów i gryspy i przebywał na Oddziale 3. Pracował też w kancelarii depozytowej, która dawała możliwość załatwiania najrozmaitszych spraw więźniów na mieście. Usiłował wydostać się na wolność po złożeniu Niemcom łapówki. Planował z innymi więźniami ucieczkę z Pawiaka. K. Kitzman został rozstrzelany, w grupie 202 mężczyzn i 15 kobiet- 28.V. 1942r.- przez pluton egzekucyjny SS, w Lesie Sękocińskim- majątek Łazy koło Magdalenki pod Warszawą.

1.Wacław, był studentem Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego. Z Pawiaka został wywieziony ( w transporcie był prof. SGW-Witold Staniszkis) do obozu Auschwitz. Znalazł się w tym obozie-23.VII. 1941r. Otrzymał w nim numer-18 453. Zginął tam- 12 lub 15.III. 1942r.

110. WACŁAW KIZIAK-zastępca naczelnika OSP Izabelin w powiecie warszawskim. Rozstrzelany w jednej ze 114 egzekucji więźniów Pawiaka, jakie wykonano w całym 1943r.

111.JULIUSZ MIECZYSŁAW KŁOBUKOWSKI-członek OSP Wąsewo k/Nowego Dworu Mazowieckiego. Po aresztowaniu trafił na Pawiak. W transporcie liczącym 114więźniów, wywieziony został do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim- 15.IX.1942r. Otrzymał numer- 63 739. Zginął w tym obozie-7.IX.1944r.

112.WACŁAW KŁOS-członek OSP Wilanów k/Warszawy. Nie wiemy, kiedy został aresztowany i osadzony na Pawiaku. Zginął, w obozie na terenie m. Hanower w Rzeszy- w 1944r.

113. MAKSYMILIAN RAJMUND KOLBE (Ojciec Maksymilian) – święty Kościoła Rzymsko-katolickiego. Doktor filozofii i teologii. Założyciel i przełożony klasztoru Ojców Franciszkanów w Niepokalanowie k/Sochaczewa. Naczelny redaktor „Rycerza Niepokalanej” i „Małego Dziennika”. Inicjator i pierwszy przełożony polskiej misji franciszkańskiej w Japonii (Nagasaki). Pomysłodawca założenia OSP w klasztorze- w Niepokalanowie. Pierwszy raz aresztowany 19.IX.1939r. i osadzony kolejno w trzech obozach jenieckich: Lamsdorf (Łambinowice, na terenie ob. woj. opolskiego), Amtitz (Gębice Gubińskie, ob. woj. lubuskie) i Ostrzeszów (ob. woj. wielkopolskie). Zwolniony z tego ostatniego obozu- 8.XII.1939r. Drugi raz aresztowany-17.II.1941r. i wraz z czwórką swych zakonnych współbraci osadzony na Pawiaku. Z tego więzienia został wywieziony, w transporcie 304 więźniów do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim-29.V.1941r. Otrzymał numer-16 670. Zginął po tym, jak oberkapo Hans Bock wstrzyknął mu zastrzyk fenolu-14.VIII.1941r. dobrowolnie oddając swe życie za innego więźnia-Franciszka Gajowniczka. Pośmiertnie odznaczony przez Radę Państwa PRL-Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari.

114.MIKOŁAJ KOMOSIŃSKI¹-członek OSP Targówek, w powiecie warszawskim. Uczestniczył w działalności konspiracyjnej. Aresztowany przez gestapo i osadzony na Pawiaku. Tam zginął lub na Powiślu w Warszawie-w 1944r.

1. Na Pawiaku, był więziony Stanisław Komosiński. Dnia 23.III.1941r. został on wywieziony do obozu Buchenwald. Czy byli oni z sobą spokrewnieni?

115. CZESŁAW KONDRACIUK- strażak WSO. Nie wiemy, w której katowni osadzony był po aresztowaniu. Jak podają autorzy „Księgi pamięci…” na s.50 (w źródłach umieszczonych na końcu niniejszej pracy), miał zginąć w ośrodku zagłady w Treblince- w 1944r. Tymczasem ośrodek ten zlikwidowano w listopadzie 1943r. Na terenie Treblinki, od wiosny 1941r. do lipca 1944r., istniał ciężki obóz pracy dla Polaków i Żydów.¹ Dlatego wydaje się, że strażak zginął/ zmarł, w tym obozie pracy.

1. „Przewodnik po upamiętnionych miejscach…”, s. 646., w źródłach umieszczonych na końcu niniejszej pracy.

116.TADEUSZ KOPCZYŃSKI-członek OSP Osięciny k/Brześcia Kujawskiego. Wysiedlony do Generalnej Guberni. Ujęty, w 1940r., podczas łapanki ulicznej w Warszawie. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz. Tam zginął.

117.STANISLAW KOPERA- członek OSP Zakładów Lampowych „Philips” w Warszawie. Prawdopodobnie należał do AK. Osadzony na Pawiaku, skąd trafił do obozu Auschwitz. Tam zginął w 1944r.

118.FELIKS KOPROWICZ-skarbnik OSP Wołomin k/Warszawy. Aresztowany przez policje lub żandarmerię i osadzony na Pawiaku. Wywieziony 2 maja 1940r. do obozu Sachsenhausen, w pierwszym wielkim transporcie z Warszawy. Autorzy „Księgi…” podają, że zginął w obozie Mauthausen-Gusen.

119.WŁADYSŁAW KORZEB¹-członek OSP Malinowo Nowe k/Ostrowi Mazowieckiej. Rolnik. Działał w ZWZ. Prawdopodobnie aresztowany przez miejscową policję graniczną i osadzony na Czerwonaku w Ostrowi Mazowieckiej. Następnie przewieziony na Pawiak. Stąd wywieziony do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim 4.IX.1941r. Miał numer-20 321.Tam zginął- w 1941r. 

1.W 1943r. byli więzieni na Pawiaku, a następnie 5.VIII. zostali wywiezieni do obozu Auschwitz: Maria Korzeb (miała tam numer-53 870)   i Jan Józef Korzeb ( tam numer- 135 667). Oboje potem zostali przeniesieni do obozów Ravensbruck i Sachsenhausen. Doczekali wolności. Czy byli oni z sobą spokrewnieni?

120.MIECZYSŁAW KOSTECKI- członek OSP Piastów, w powiecie warszawskim. Działał w AK. Aresztowany przez policję lub żandarmerię i osadzony na Pawiaku. Następnie, w transporcie liczącym 190-200 mężczyzn i 133 kobiet¹, został wywieziony 25.III. 1943r., do obozu na Majdanku. Tam zginął w 1944r.

1. Byli to więźniowie Pawiaka i osoby schwytane podczas łapanek ulicznych.

121.BORYS KOŚKO (KOSKO) –naczelnik/komendant OSP Rembertów, w powiecie warszawskim. Aresztowany przez gestapo i osadzony na Pawiaku, w grupie 21 osób. Z tego więzienia został zwolniony razem z Zygmuntem Duszyńskim dnia 10.II. 1944r.

122.STANISŁAWA KOWALSKA-członek OSP przy Zakładach Lampowych „Philips” w Warszawie. Działała w AK. Osadzona na Pawiaku-oddział kobiecy zwany Serbią, w nocy z 3 na 4.III.1943r. Do obozu Auschwitz wysłana w transporcie 337 mężczyzn i 119 kobiet, który wyruszył z Warszawy rano 13.V.1943r. dotarł do miejsca „zapomnianego przez Boga” jeszcze tego samego dnia. Kobiety otrzymały numery od 44 694 do 44 812 (44 741). Zginęła, w tym obozie-2.I.1944r.

123.FRANCISZEK KOWALSKI- członek OSP Łowicz. Aresztowany przez miejscową policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa, w marcu 1944r. Rozstrzelany w grupie ok. 140 więźniów, w ruinach b. warszawskiego getta- 17.IV.1944r. (por. M. Jędrachowicz). W egzekucji zamordowano głównie osoby zamieszkałe w Łowiczu.

124.JERZY KOWALSKI- lekarz (wg ewidencji więźniów obozu) i członek LHD (P. Matusak „Straż Pożarna…”) Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Działał w AK. Aresztowany 21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku (por. J. Białek i inni z tego oddziału LHD). W obozie Auschwitz przebywał od 6.VIII.1943r. Miał numer-135 668. W 1944r. przewieziony do obozu Buchenwald. Doczekał się wyzwolenia.

125.STEFAN KOWALSKI-członek OSP Włochy k/Warszawy. Z zawodu ślusarz. Po aresztowaniu osadzony na Pawiaku. Stąd wywieziony 25.VII.1941r. do obozu Auschwitz. Otrzymał numer -14 132. W tym obozie, w nieznanych okolicznościach zmarł/ zginął.

126.TADEUSZ KOWALSKI- członek OSP Zakładów Lampowych „Philips” w Warszawie. Działał w komórce AK. Po aresztowaniu przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa osadzony na Pawiaku. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz, w transporcie 337 mężczyzn i 119 kobiet. Transport ten w ze stacji Warszawa-Zachodnia rankiem 13 V.1943r. i dotarł do tego obozu jeszcze tego samego dnia. Otrzymał numer-121 492. Zginął w tym obozie- w 1942r.

127.JERZY KOWALSKI-WIERUSZ- członek więziennej Straży Ogniowej. Syn wybitnego artysty malarza. Przed wojną pracownik redakcji popularnego „Kuriera Warszawskiego”. Na Pawiaku osadzony ze swym synem-Jerzym. Po likwidacji straży obaj z synem zostali wywiezieni, w transporcie 468 więźniów, do obozu Auschwitz. Znaleźli się w nim-18.IV.1942r. Otrzymali w nim numery: 31 353- ojciec i 31 354- syn. Tam też obaj zginęli, zmarli męczeńską śmierci.

128.LEON KOZIOŁ - członek OSP Nowy Dwór Mazowiecki. Osadzony na Pawiaku. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz. Tam zginął w 1942r.

129.STANISŁAW KOZŁOWSKI- strażak WSO. Osadzony na Pawiaku -4 VI.1940r.-w ramach akcji-AB (por. H. Antosiak i inni). Tego dnia na Pawiak trafiło ponad 600 osób, aresztowanych przez gestapo. Z tego miejsca wysłany do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim -15.VIII. 1940r. Otrzymał w nim numer- 2802. Tam zginął-6.II.1941r.

130. LEON KRLIAN-członek orkiestry dętej OSP Ząbki w pow. warszawskim. Nie wiemy, gdzie był osadzony po zatrzymaniu. Rozstrzelano go w 1942r. Owego roku przeprowadzono- głównie na więźniach Pawiaka- 44 egzekucje.

131.JAN KRÓL-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Działał w AK Prawdopodobnie aresztowany z innym strażakami tej OSP- w 1943. Osadzony na Pawiaku dnia 16.III.1943r. Z książki „Pawiak. Więzienie gestapo” (w źródłach, na końcu niniejszej pracy), strona-298, wiemy, że Jan Król ubył ze stanu więźniów- 23.III.1943r. Strażak ten miał zginąć w obozie Dachau (por. J. Gietka i inni z tej straży).

132.LUDWIK KRÓLIKOWSKI-strażak WSO. Osadzony na Pawiaku, w ramach akcji -AB. W obozie Auschwitz od 15.VIII.1940r. Potem przewieziony do obozu Neuengamme k/Hamburga. Zginął tam 27.VI.1941r.

133.STANISŁAW KRUK- sierż. (st. sierż.) WSO. Pełnił zawodową służbę na Oddziale III przy ul. Polnej. Działał aktywnie w strażackiej PPS i Związku Pracowników Komunalnych i Instytucji Użyteczności Publicznej- koło przy WSO. Zajmował stanowisko dowódcy strażackiego plutonu w konspiracyjnej (ps. „Wacek”) w Milicji PPS. Aresztowany podczas akcji-A-B (por. H. Antosiak i inni) i umieszczony na Pawiaku. Z tego miejsca wywieziony do obozu Auschwitz, w którym znalazł się 15.VIII. 1940r. Tam zginął- 8.XII.1940r.

134. ZBIGNIEW KRYSIEWICZ- członek OSP Piastów w pow. warszawskim. Działał w ruchu oporu. Nie wiemy kiedy został uwieziony, i w której katowni go osadzono. Aresztowany 5.III.1941r. i osadzony na Pawiaku. Do obozu na Majdanku wywieziony 25.III.1943r. w transporcie złożonym z 562 mężczyzn i 242 kobiety. Zginął na Majdanku- w 1943r.

135.STANISŁAW KRYSIŃSKI- członek OSP Zakładów Lampowych „Philips”. Osadzony na Pawiaku. Stąd wywieziony do obozu Auschwitz. Zginął w nim w 1942r.

136. WINCENTY KRYSTOSIK –członek OSP Wąsewo pow. Ostrów Mazowiecki. Urzędnik gminny w Wąsewie. Więziony na Pawiaku. Do obozu w Auschwitz wywieziony 24 sierpnia 1943r. Otrzymał numer więźniarski-139 065. W 1944r. przewieziony do obozu- Natzweller. Dalsze losy nieznane.

137.HIERONIM KSIĄŻEK- członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Działał w ZWZ/AK. Zginął w 1943r. w obozie Buchenwald. Wywieziony, w jedynym warszawskim transporcie, który bezpośrednio odszedł ze stolicy do tego obozu. Dotarł on tam- 23.III.1941r. Transport liczył 108 więźniów, z których trzech zmarło po drodze, a jednego wyłączono z tego transportu. Strażak H. Książek zginął w tym obozie- w 1943r.

138.JÓZEF KUC-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Nie jest znany obóz koncentracyjny, w którym zginął (por. J. Gietka i inni z tej straży).

139.JAN KUCZBORSKI (KUCZKOWSKI) - członek OSP Krzynowłoga Mała¹ k/Przasnysza. Z zawodu ślusarz. Zatrzymany przez policję bezpieczeństwa i osadzony w jej areszcie w Przasnyszu. Więziony na Pawiaku. Wywieziony do obozu Auschwitz, w którym znalazł -3.II.1942r. (por. G. Brzostek). Otrzymał numer więźniarski-19 866. Jeszcze tego roku przewieziony do obozu Mauthausen-Gusen (por. M. Borzęcki). Od przybycia do obozu Auschwitz i do lata 1942r. do obozu Mauthausen-Gusen wysłano 5 dużych transportów- pierwszy znalazł się tam-13 a kolejny-28.II. Zginął w tym obozie.

1.Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej siedmiu strażaków tej straży.

140.TADEUSZ KUCZYŃSKI- strażak WSO. Aresztowany, w grupie 56 (lub ok. 80) osób- 6.II.1943r., w domach przy ul. Długiej 44 i 46, w Warszawie- prawdopodobnie przypadkowo- podczas likwidacji przez policję niemiecką podziemnej drukarni „Szańca” i składu broni. Następnie umieszczony w więzieniu na Pawiaku. Skazany na karę śmierci przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa. W nocy z 11 na 12.II.1943r. został wywieziony w grupie 70 więźniów do Lasów Chojnowskich (w pobliżu szosy z Warszawy do Grójca) koło Stefanowa i tam rozstrzelany. O fakcie rozstrzelania tych więźniów Pawiaka, poinformowano obwieszczeniem na plakatach z datą dzienną- 12.II.1943r. Podpisał je Wyższy Dowódca SS i Policji, SS-Obergruppenführer i Gen. Policji-Friedrich Wilhelm Krüger.

141.RYSZARD KUJAWA-członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK. Aresztowany-21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku (por. J. Białek i inni z tego oddziału LHD). W obozie Auschwitz- od 6.VIII.1943r. Miał w nim numer-135 673. W 1944r. przewieziony do obozu Buchenwald. Nie doczekał wyzwolenia.

142.JULIAN KULSKI-zastępca Stefana Starzyńskiego. Powołany przez gen. dyw. Juliusza Rómmla do składu rządu prowizorycznego RP. Za zgodą władz podziemnych i rządu RP na uchodźctwie- komisaryczny burmistrz faktycznie wiceprezydent miasta Warszawy, w okresie od 28.X.1939r. do 5.VIII.1944r. Kilkakrotnie był osadzany na Pawiaku, jako zakładnik. Pierwszy raz osadzony na Pawiaku -4.VI. lub w nocy z 3 na 4.VII 1940r. (por. St. Geieysztor). Niebawem zwolniony po interwencji Stadthauptmanna (starosty miejskiego) Ludwiga Leista.  W młodości studiował na Wolnym Uniwersytecie w Brukseli, Instytucie Elektrotechniki i Mechaniki Stosowanej w Nancy i w Szkole Nauk Politycznych w Paryżu. Należał do belgijskiej sekcji PPS Lewica, postępowej organizacji „Promień” i Związku Strzeleckiego. Był żołnierzem Legionów Polskich, komendantem Milicji Ludowej w Warszawie. Pełnił funkcję sekretarza generalnego Międzynarodowej Polsko-Rosyjsko-Ukraińskiego Komisji Reewakuacyjnej i Specjalnej w Moskwie.

143.HENRYK KUREK-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Nie wiemy też, kiedy znalazł się w obozie Dachau, w którym zginął -w 1944r.(por. J. Gietka i inni z tej straży).

144.JAN KUROWSKI-sierż. WSO. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku i jaka była jego droga do podobozu Wien Saurerwerke¹, który należał do obozu Mauthausen-Gusen w. Zginął tam-12.IV.1945r.

Na Pawiaku, był więziony Jan Kurowski, który ubył z więzienia-18.III.1942r. Nie wiemy, co się z nim stało. Z kolei więzień Pawiaka-Ryszard Kurowski został wywieziony do obozu Auschwitz, w transporcie, który dotarł do obozu 24. VII.1941r. Inny Kurowski-Kazimierz został po przewiezieniu do Skierniewic- rozstrzelany (por. St. Gospos, Gospoś i inni).

1. Podobóz, w którym produkowano m. in. ciężarówki wojskowe i pojazdy- ruchome komory gazowe, w których spalinami i gazami mordowano więźniów, znajdował się w dzielnicy Wiednia –Simmering.

145.STEFAN KURZYNOGA- st sierż. WSO. Zawód cywilny- tapicer. Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939r. był starszym podoficerem dzielnicy Północ oraz dowódcą samodzielnej sekcji. Aresztowany w ramach akcji -AB (por. H. Antosiak i inni) - dnia 4 czerwca 1940r. i osadzony na Pawiaku. W obozie Auschwitz od 15.VIII.1940r. Miał tam numer-3102. Tam zginął- 21.X.1942r.

146.ZYGMUNT LANGE-członek OSP Cechówka k/Warszawy. Więziony na Pawiaku. Zginął w obozie Auschwitz- w 1940r.¹

1. Z Warszawy do obozu Auschwitz odeszły w 1940r. trzy transporty: 14.VIII. (m. in. St. Gieysztor, Sz. Jaroszewski), 21.IX. i 21.XI. Liczyły one łącznie 3671 więźniów.

147.STEFAN LANGOWSKI-członek OSP Sokołów Podlaski¹ Z zawodu krawiec. Prawdopodobnie aresztowany przez miejscową żandarmerię i osadzony w jej areszcie. Następnie wywieziony na Pawiak. Stąd przewieziono go, w transporcie 132 więźniów do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim- 14.IX.1943r. Otrzymał numer- 150 482. Z tego obozu wywieziono go do obozu Natzweiler- Struthof . Tam zginął.

1.Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej 10 strażaków tej straży.

148.LUCJAN LEJK-(LEIK) -strażak WSO. Aresztowany w ramach akcji nadzwyczajnej-AB (por. H. Antosiak i inni) i osadzony na Pawiaku. Od 15.VIII.1940r., w obozie Auschwitz. Tam zginął- 4.II.1942r.

149.STANISŁAW LESIŃSKI (LEZIŃSKI) - członek OSP Wilanów, w powiecie warszawskim. Z zawodu cieśla. Więziony na Pawiaku. Z niego wywieziony do obozu Auschwitz, w transporcie 108 więźniów, w tym 32 pracowników warszawskich MZK- 15.X.1941r. Otrzymał tam numer-21 720. Zginął w 1945r. prawdopodobnie w trakcie ewakuacji obozu lub w innym obozie Gross-Rosen?

150.FELIKS LEWANDOWSKI- członek OSP Pruszków¹. Na Pawiak trafił prawdopodobnie po tym, jak został schwytany podczas jednej z grudniowych 1943r., łapanek na ulicach Warszawy. Miał status zakładnika. Po tym jak na terenie warszawy polskie podziemie dokonało zbrojnych napaści na granatowego policjanta, Volksdeutscha i urzędnika Orpo, wyrokiem Sądu Doraźnego Policji Bezpieczeństwa z dnia 23.XII.1943r. został skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie. Jego nazwisko umieszczone było pod numerem 35 obwieszczenia Egzekucja skazanych odbyła się 23.XII.1943r. na ul. Górczewskiej 14 lub na terenie b. getta, bądź też w tym samym miejscu 27.XII.1943r.

1. Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej pięciu strażaków tej straży.

151.RYSZARD LEWANDOWSKI- członek OSP Jelonki w Warszawie. Działał w AK. Osadzony na Pawiaku. Rozstrzelany, w grupie ok.150 więźniów w nieznanym miejscu, w godzinach rannych-24.V.1944r. W „Zestawieniu egzekucji dokonanych na ludności Warszawy.1.X.1939-31.VII.1944”. W pracy Wł. Bartoszewskiego „Warszawski pierścień…” (w źródłach umieszczonych na zakończeniu niniejszej pracy) – strony: 444-451, brak egzekucji w tym dniu. Najbliższa została wykonana dnia 27.V.1944r. na terenie b. getta. Zginęło w niej ok. 200 osób.

152.JÓZEF (URBAN) LEWICKI- członek OSP Dyrekcji Tramwajów Miejskich w Warszawie. Działał w AK. Aresztowany przez policję, w nocy z 12 na 13.I. 1941r. w grupie ok. 50 pracowników MZK-Oddział Warsztatowy. Z Pawiaka wywieziony do obozu Auschwitz- 31.I. Zamordowany tam-w 1944r.

153.DANUTA LGOCKA- młodsza córka¹ Janiny i Jerzego Lgockich. Aresztowana w styczniu 1944r., w mieszkaniu, jakie zajmowała z rodzicami i narzeczoną brata, przy ul. Królewskiej 37 w Warszawie i osadzona z nimi na Pawiaku. Następnie wywieziona w transporcie 60 kobiet do obozu Ravensbrück. Taką informację podaje Wł. Bartoszewski w pracy „Warszawski pierścień…” wskazując jednocześnie, że w obozie znalazła się 27.V.1944r. W pracy Domańskiej (w źródłach niniejszej pracy), podano, że została wywieziona do obozu Gross-Rosen i znalazła się w nim- 5 lub 6 sierpnia 1944r. Po wojnie nie wróciła do Polski.

1. Starsza córka Krystyna, była sanitariuszką oddziału bojowego CSP i brała udział w akcji na posterunek policji granatowej w Skrzydlnej w pow. limanowskim (Dystrykt Kraków)-21.X.1943r. Wpadła po niej w ręce Niemców i trafiła do więzienia policyjnego na Montelupich, w Krakowie. Tam podobnie -jak jej brat Wiesław (ppor. poż. i oficer Biura KTP), zginęła z rąk hitlerowców

154.JANINA LGOCKA -z domu Ustupska. Żona Jerzego Lgockiego od ok.1920. Matka Danuty (ur.-26.III.1926r.), Krystyny (ur.-23.IX.1928r.) i Wiesława (ur. 1926r. lub ok.1930r.). Była z zawodu nauczycielka. W styczniu 1944r., została aresztowana przez Niemców,  w mieszkaniu zajmowanym przez nią, męża, córkę Danutę i narzeczoną syna. Następnie osadzono ją na Pawiaku. Wywieziona do obozu Ravensbrück (por. D. Lgocka). Po wojnie nie wróciła do Polski.

155.JERZY LGOCKI ps. „Jastrząb”, „Leszek”, „Jerzy”- płk poż- Komisaryczny Kierownik Techniczny Polskich Straży Ogniowych na terenie Generalnej Guberni/Kierownik Techniczny Pożarnictwa (II./III. 1940r.-VIII.1942r.) i komendant główny Organizacji Wojskowej- Strażacki Ruch Oporu „Skała” (23.XII.1939r.-I. 1944r.). Wywodził się z rodu wzmiankowanego pod koniec XIV w. Jego matka pochodziła z Tetmajerów. Absolwent Akademii Handlowej w Wiedniu. Oficer artylerii C-K. Walczył w Legionach Polskich (prawdopodobnie), na froncie włoskim, w wojnie polsko-bolszewickiej i w III Powstaniu Śląskim (organizator i dowódca kompanii zakopiańskiej, która stanowiła trzon baterii (był jej dowódcą), w składzie 1 Górnośląskiej Dywizji Powstańczej). Uczestniczył w misji wojskowej na Spiszu i Orawie (XI 1918-I 1919).W Wojsku Polskim oficjalnie od 1919r. Po demobilizacji- osadnik wojskowy w Radziłłowie na Kresach Wschodnich- od 1922r.? W l.1930-1933 - komisarz rządowy m. Jasło (woj. krakowskie). Potem pracownik Inspektoratu Pożarnictwa Krakowskiego Okręgu ZSP RP. W 1935r. został oficerem pożarnictwa i dowódcą II Oddziału WSO, w stopniu por. WSO. W 1938r. należał do organizatorów Legionu Zaolziańskiego. Zmobilizowany do WP, ale wrócony-7.IX.1939r. do WSO na stanowisko zastępcy dowódcy dzielnicy Północ. Współorganizator Organizacji Wojskowej -Strażacki Ruchu Oporu „Skała”- 23.XII.1939r. We wrześniu? 1942r. zszedł do podziemia i ukrywał się kolejno w Radomiu, Nowym Sączu i Warszawie. Podejrzewany o kontakty z Niemcami. Aresztowany z żoną i córką Danutą w mieszkaniu przy ul. Królewskiej 37 w Warszawie i osadzony na Pawiaku. Wywieziony z Pawiaka, w transporcie 639 lub859albo 867 więźniów, do obozu Stutthof k/Gdańska. Transport ten wyruszył z bocznicy kolejowej przy ul. Towarowej w Warszawie. W tym obozie znalazł się 24.V.1944r. Miał numer-, w 36 167. W czerwcu ( lub lipcu 1944r.) został przewieziony, do podobozu zewnętrznego Stutthofu -(Außenlager Politz bei Stettin-Police k/Szczecina). Zginął tam podczas likwidacji podobozu ok.25.IV.1945r. Za męstwo na polu walki, m. in. odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych- czterokrotnie. Posiadał stopień- ppłk rez. WP. Syn Wiesława- ps. „Jastrzębiec”, był oficerem pożarnictwa. Zginął w więzieniu policyjnym na Montelupich w Krakowie.Jerzy Lgocki urodził się w Łopusznej k/Nowego Targu. Z pożarnictwem po raz pierwszy zetknął się, jako uczeń nowotarskiego gimnazjum uczestnicząc w kursie prowadzonym przez Antoniego Szczerbowskiego. Postać praktycznie nieznana w naszym środowisku.

156.KSAWERY LISSOWSKI (LISOWSKI) -członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Był właścicielem składu win oraz sklepu na ul. Wierzbowej w Warszawie. Skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa i rozstrzelany, w grupie 223 więźniów Pawiaka -28.V. 1942r. Egzekucja rozpoczęła się o czwartej rano, w Lesie Sękocińskim, na terenie majątku Łazy pod Magdalenką k/Warszawy. O jego śmierci-bez podania jej przyczyny- policja niemiecka powiadomiła rodzinę dopiero jesienią 1942r.

157.ZDZISŁAW LUBOMIRSKI-książę, prawnik (absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu w Grazu), wiceprezes a następnie prezes Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, prezydent Warszawy, od 16.VII.1916r. do 6.X.1917r., a przez to przełożony WSO. Przewodniczący Komitetu Obywatelskiego¹ i prezes Centralnego Komitetu Obywatelskiego. Członek Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego (od 15. X.1917r.) i członek Komitetu Narodowego Polskiego. Mediator podczas przewrotu majowego i senator II RP z ramienia BBWR oraz nominacji prezydenta (w l. 1928-1938). Prezes Naczelnej Rady Organizacji Ziemiańskich. Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939r., członek Komitetu Obywatelskiego, któremu przewodniczył S. Starzyński. Więziony na Pawiaku przez dwa miesiące- począwszy od 10.XI. 1942r.

1.Komitet powołany w Warszawie -1.VIII.1914r. Zajmował się m. in. obszarem spraw socjalnych i bytowych oraz zapewnieniem bezpieczeństwa publicznego. W jego składzie znalazł się m. in. Mieczysław Pfeiffer- warszawski przemysłowiec i właściciel garbarni.

158.STANISŁAW LUDWICZAK-członek OSP Łaznów k/Tomaszowa Mazowieckiego. Po aresztowaniu przetrzymywany w areszcie policji bezpieczeństwa przy ul. Zapiecek. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Wywieziony pierwszym warszawskim transportem do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim 15.VIII.1940r. Otrzymał numer-2521. Zginął w Auschwitz -prawdopodobnie w 1944r.

159.KAZIMIERZ ŁUBA¹- strażak WSO. Pełnił służbę na II Oddziale, jako dyżurny telefonista. Działał w komórce PPR tej straży. Aresztowany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. Rozstrzelany w publicznej egzekucji, ok. 200 więźniów Pawiaka, u zbiegu Al. Jerozolimskich i ul. Marszalkowskiej-2.II.1944r. (por. St. Paciorek).

1. W pracy W. Bartoszewskiego „Warszawski pierścień…” na str. 56, podano, że Kazimierz Zbigniew Luba, został rozstrzelany 28.I.1944r. w al. Ujazdowskich21. W pracy Bartoszewskiego i w „Księdze pamięci…” podano identyczne daty urodzenia obu.

160.JÓZEF MACIOS-członek OSP Kołbiel k/Otwocka. Po zatrzymaniu osadzony na Pawiaku, jako zakładnik. Znalazł się w ostatnim transporcie tzw. likwidacyjnym, z Warszawy do obozu Gross-Rosen. Transport liczący ok.1400 więźniów, przed wyruszeniem do celu-30.VII.1944r. stał na bocznicy przy ul. Gęsiej- kilka dni i nocy. W tym czasie z powodu nieludzkich warunków zmarło 78 więźniów, w tym Józef Macios. Podczas jazdy Niemcy zarządzili przeniesienie ich ciał do osobnego wagonu, który został w Skierniewicach wyłączony ze składu, a następnie podpalony. W 1945r. szczątki spalonych¹ – także strażaka-ekshumowano i uroczyście pochowano na cmentarzu św. Józefa w Skierniewicach. (por. F. Fijałkowski).

1.Wśród ofiar, był starszy od Józefa o cztery lata-Jan Macios. Czy był on spokrewniony z Józefem?

161.ZBIGNIEW STANISŁAW MADEYSKI- absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego -dr praw. Prezydent Dąbrowy Górniczej, w l. 1929-1933 i poseł z ramienia BBWR. Żołnierz Legionów Polskich. Uczestnik walk o Lwów i z Rosją bolszewicką. Po kampanii wrześniowej w niemieckim obozie jenieckim. Początkowo więziony był na Pawiaku- od 2.V.1941r., a następnie w więzieniu na Montelupich. Ponownie na Pawiaku- od 5.III.1942r. Z tego więzienia zwolniono go -23.IV.1942r. Był zastępcą dyrektora Departamentu Pracy i Opieki Społecznej Delegatury Rządu RP na Kraj. Uczestniczył w powstaniu warszawskim.

162. WŁADYSŁAW MAGIERSKI- strażak WSO. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Nie jest nam znana droga tego strażaka do obozu Mauthausen. Zginął w obozie Mauthausen-Gusen-8.XII.1944r.

163.KONSTANTY MAJER-członek OSP Złaków Borowy, w pow. łowickim. Prawdopodobnie aresztowany z innymi strażakami swej OSP i osadzony na Pawiaku. Skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa i rozstrzelany 13.I.1944r. przy ul. Górczewskiej 14 (w grupie ok.40 więźniów Pawiaka) lub na terenie b. getta (w grupie ok. 260 więźniów Pawiaka). Na obwieszczeniu datowanym- na 14.I.1944r., jego nazwisko widniało pod numerem-78 (por K. J. Grzegory, patrz niżej- J. Millo, W. Workowski).

164.STANISŁAW MAJEWSKI- członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Także członek orkiestry dętej tej straży pożarnej. Działał w AK. Osadzony na Pawiaku. Nie jest nam znana droga do obozu na terenie miasta Frankfurt, gdzie zginął.

165. TADEUSZ MALESA- członek OSP Zakładów Lampowych „Philips” w Warszawie. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Zginął w 1944r, w nieznanym obozie koncentracyjnym na terenie Rzeszy. Czy można łączyć losy tego strażaka z więźniarką Pawiaka  - o takim samym nazwisku i imieniu- Karolina? Została ona wywieziona z Warszawy do kobiecego obozu koncentracyjnego –Ravensbrück, w transporcie 50 więźniarek. Znalazła się w nim-22.VII 1944r.

166.EDMUND MŁYNARZ-członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK. Aresztowany 23.VI.1943r. przez gestapo i osadzono na Pawiaku (J. Białek i inni). Następnie został wywieziony do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim-6.VIII.1943r. Nie są nam znane dalsze losy E. Młynarza.

167. MIECZYSŁAW MARKOWSKI-prezes OSP Piaseczno k/Warszawy. Absolwent Wydziału Farmacji Uniwersytetu Warszawskiego. Ceniony aptekarz i niezwykle aktywny na wielu obszarach miasta Piaseczno. Ceniony działacz sportowy, założyciel oraz prezes tamtejszego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Burmistrz Piaseczna od 1937r. Aresztowany przez gestapo- 20.V.1940r., w ramach akcji- AB i osadzony na Pawiaku. Rozstrzelany 20 lub 21.VI.1940r. w lesie pod Palmirami (por. P. Bohdan, Bogdan i inni).

168.JAN MASZTANOWICZ- członek OSP Łowicz. Nauczyciel. Działał w ZWZ. Aresztowany przez miejscową policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa i osadzony w jej areszcie- w Łowiczu. Następnie został przewieziony na Pawiak, w którym przebywał od 20.V.1941r. Skazany na karę śmierci przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa z możliwością ułaskawienia. Z Pawiaka trafił, w transporcie 304 więźniów do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim- 29.V.1941r. Otrzymał numer- 16 838. Zmarł na Bloku 28, dnia 18.III.1942r.

169.CZESŁAW MATUSZEWSKI- strażak WSO. Podczas obrony Warszawy, we wrześniu 1939r.- dowódca samodzielnej sekcji. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Nie jest nam też znana droga tego strażaka do obozu Mauthausen-Gusen (mogło to nastąpić w 1942r. lub 1943r.Zginał w tym obozie- 17.I.1945r.

170. JÓZEF MATYAS (MATJAS) -członek OSP Bobrowniki w pow. skierniewickim. Autorzy „Księgi…” (w źródłach do niniejszej pracy) na stronie 211, podają podobnie jak w przypadku Stefana (por.-niżej), że został on rozstrzelany w grudniu 1943r. w Skierniewicach.  Z kolei w pracy „Warszawski pierścień…” na stronie 337, wśród ofiar egzekucji, jaką wykonano 20.XII.1943r. (por. niżej) brakuje Józefa Matyjasa. Jednak lista ofiar nie jest pełna. Z zestawienia egzekucji wynika, że -20.XII.1943r. w Skierniewicach rozstrzelano 40 więźniów. Pawiaka, ale na stronie 337 wspomnianej pracy, podano, że rozstrzelanych było ok. 40 osób (por. Jan Kurowski).

171.STEFAN MATYAS (MATYJAS) -członek OSP Bobrowniki w pow. skierniewickim. Skierniewice. Po zatrzymaniu wywieziony do więzienia na Pawiaku. Skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie, przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa. Karę wykonano na terenie Skierniewic, dokąd został przewieziony samochodem, w grupie blisko 40 skazanych więźniów. Publiczną egzekucję wykonano -20.XII.1943r, pod murem przy ul. Rawskiej 1 i na skierniewickim Rynku (por. St. Gospos, Gospoś, J. Kurowski)

172. IRENEUSZ MICHALSKI-strażak WSO. Pełnił służbę na II Oddziale, jako dyżurny telefonista. Aresztowany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. Z tego więzienia został zwolniony (por. K. Łuba).

173. BRONISŁAW MIETEK-członek OSP Okuniew, w powiecie warszawskim. Nie wiemy, w jakim czasie, był więziony na Pawiaku. Zginał, w obozie koncentracyjnym na terenie Rzeszy, być może w obozie Dachau. (por. K. Affek, S. Affek, I. Bieńkowski i inni).

174. KAROL MIKOŁAJCZAK (MIKOŁAJCZYK) - naczelnik, komendant OSP Skierniewice. Aresztowany przez miejscową policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa. Następnie trafił na Pawiak-7.VIII.1943r. Z tego więzienia został wywieziony do obozu Auschwitz. W „jego” transporcie było 805 mężczyzn i 244 kobiety. W obozie znalazł się - 5.X.1943r. Otrzymał numer- 156 328. Tam zginął.

175. PAWEŁ MIKOŁAJEWSKI- strażak WSO. Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939r. odznaczył się niezwykłym męstwem. Za co został uhonorowany przez dowódcę GA Warszawa, gen. dyw. Juliuszem Rómmlem Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Aresztowany podczas akcji-AB i osadzony na Pawiaku (por. H. Antosiak). Następnie wywieziony do obozu Auschwitz, w którym znalazł się 15.VIII.1940r. Tam zginął-3.XII.1940r.

176.JAN MIKSA- członek OSP Łaznów k/Tomaszowa Mazowieckiego. Prawdopodobnie aresztowany przez żandarmerię. Więziony na Pawiaku. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz. W nim zginął 26.III.1943r. (por. St. Ludwiczak).

177.JANUSZ MILLO-strażak Oddziału Doświadczalnego Centralnej Szkoły Pożarniczej w Warszawie. Działał w AK. Aresztowany podczas transportu broni- w listopadzie 1943r. i osadzony na Pawiaku. Skazany na karę śmierci przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa, w dniu 31 XII.1943r. Na tej podstawie rozstrzelany 13.I.1944r., w ruinach getta lub przy ul. Górczewskiej róg Płockiej. Jego nazwisko znalazło się pośród 200 rozstrzelanych tego dnia. Fakt ten upubliczniono 14.I.1944r. Jego nazwisko znajdowało się pod numerem 31 obwieszczenia (por. K.J. Grzegory).

178.EDMUND MŁYNARZ-członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK. Aresztowany przez gestapo-21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Przesłuchiwany na Szucha 25. Wywieziony do obozu Auschwitz, w transporcie 78 mężczyzn i 59 kobiet.  Wraz z nim był Jerzy Cynk. W obozie znalazł się- 6.VIII.1943r. Miał numer-135 638. Czy tam zginął?

179. WIKTOR MOKIEJEWSKI-członek OSP Zakładów Lampowych „Philips” w Warszawie. Więziony na Pawiaku. Tu został zamordowany- w 1942r.

180.STANISŁAW MOLENDA- członek OSP Targówek w Warszawie. Działał w AK i czynnie uczestniczył, w akcjach sabotażowych i w zdobywaniu broni oraz amunicji. Więziony był na Pawiaku. Z czasem trafił do obozu Flossenbürg. Nie wiemy, przez które obozy koncentracyjne, obóz- tam trafił. W tym obozie zginął- w 1944r. (por. K. Chaberek).

181.EUGENIUSZ MORAWSKI- członek Harcerskiego Oddziału Pożarniczego¹ OSP Ostrów Mazowiecka. Uczeń. W pracy „Apel więźniów Pawiaka (w źródłach) na stronie 149 podano, że był nauczycielem w szkole w miejscowości Długosiodło. Aresztowany przez policję graniczną i na Czerwonaku 9/10 IV.1941r. Przesłuchiwany w siedzibie policji w dawnym browarze przy ul. Jatkowej Następnie- 12 osadzony na Pawiaku (por. J. Kempisty). W obozie Auschwitz- od 29.V.1941r. Miał numer- 16 770. Zmarł na Bloku 28, dnia 25.XII.1941r.

1.Oddział założony w 1937r. Jego dowódcą, był Tadeusz Nowacki, a opiekunem podharcmistrz ZHP mgr Wacław Krauze- nauczyciel i komendant hufca w Ostrowi Mazowieckiej.

182.WACŁAW MŚCICHOWSKI-ppor. WSO. Podczas obrony Warszawy, oficer liniowy dzielnicy Praga. Aresztowany podczas akcji-AB dnia 4 VI. 1940r. i osadzony na Pawiaku (por. H. Antosiak). Od 15.VIII.1940r., więziony był w obozie Auschwitz. Miał numer-1608. W tym obozie zginął- 28.II 1942r. 

183.BOGDAN MUCHA- członek OSP Nowy Dwór Mazowiecki. Po zatrzymaniu trafił do więzienia śledczego¹ w Pomiechówku niedaleko Modlina. Zginął w nim- w 1942r.

184.STEFAN MUSIELAK-członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Urzędnik i kasjer PKO w Warszawie- oddział na rogu ulic Jasnej i Świętokrzyskiej w Warszawie. Działał w Komendzie (Korpusie) Obrońców Polski. Z powodu przynależności i działalności w tej podziemnej organizacji, był poszukiwany przez niemiecką policję -od stycznia 1941r. (wtedy-29.I.- osadzono na Pawiaku-Antoniego Musielaka, 23.III.1941r. wywieziony do obozu Buchenwald). Po aresztowaniu Stefana Musielaka-30.I.1942r. umieszczono go na Pawiaku. Następnie wywieziono - 3.II.1942r. do obozu Auschwitz (por. G. Brzostek). Miał tam numer- 19 883. Zginął w tym obozie-6.VII.1942r.

Na Pawiaku, był więziony Zenon Musielak. Dnia 23.III.1941r. został on wywieziony do obozu Buchenwald, w jedynym warszawskim transporcie do tego obozu. Liczył on-108 więźniów. Kim byli wobec siebie Stefan i Antoni?

185. KAZIMIERZ NASIUKIEWICZ- strażak WSO. Wywieziony do Rzeszy w 1944r., po czym ślad po nim zaginął.

186. TADEUSZ NIEDZIELSKI- kpr. WSO. Osadzony na Pawiaku. Rozstrzelany w egzekucji ok. 150 więźniów, 20 maja 1944r. na terenach b. getta lub tamże ,w godzinach rannych- 24 maja 1944r.

187.ALEKSANDER NIEBUDEK-członek honorowy i naczelnik OSP Łowicz- w l.1928-1932. Aresztowany wraz z innymi najważniejszymi postaciami miasta Łowicz, przez gestapo, w dniach od 6 do 9 marca 1941r. i umieszczony w areszcie policji bezpieczeństwa przy ul. Długiej 26, w tym mieście. Osadzony na Pawiaku pod koniec marca 1941r. Prawdopodobnie zginął, w egzekucji, jaką wykonano na łowiczanach wiezionych na Pawiaku, dnia 1.IV.1941r., w Palmirach.

188.STANISŁAW NOWACKI- członek Harcerskiego Oddziału Pożarniczego OSP Ostrów Mazowiecka. Należał do ZWZ- ps. „Staniaszek”. Aresztowany 9/10.IV.1941r. prawdopodobnie najpierw w osadzony w areszcie miejscowej policji przy ul. Brokowskiej lub w areszcie żandarmerii na Czerwonaku, a następnie przewieziony na Pawiak- 12.IV.1941r. (por. E. Morawski). W obozie Auschwitz znalazł się 29.V.1941r. Jego transport liczył 304 więźniów. Prawdopodobnie miał numer-16 784. Zginął w obozie Auschwitz-18.VII.1942r.

189.WŁADYSŁAW OKRASA-członek OSP Sobienie- Jeziory k/ Góry Kalwarii. Należał do AK. Aresztowany przez żandarmerię, i osadzony w jej areszcie na terenie Garwolina. W więzieniu na Pawiaku, prawdopodobnie od 10 grudnia 1943r., kiedy z Garwolina przewieziono 40 osób. Zginął na Szucha 29 XII.1943r. (por. P. Czmuchowski).

190.KAZIMIERZ OKRASIŃSKI-członek OSP Piastów¹, w powiecie warszawskim. Z zawodu kolejarz. Działał w ZWZ/AK. Po aresztowaniu został osadzony na Pawiaku. Następnie w transporcie 593 więźniów wywieziony do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim -1.II.1941r. W tym obozie koncentracyjnym otrzymał numer- 9812. Zginął w obozie Auschwitz-3.V.1941r.

1.Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej 14 strażaków z tej straży.

191.RYSZARD OLĘDZKI-członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK. Aresztowany przez Gestapo- 21.VI.1943r., i osadzony na Pawiaku. Poddawany przesłuchaniom na Szucha 25. W obozie Auschwitz od 6.VIII.1943r. (por. J. Białek i inni z tego oddziału LHD). Nie wiemy, kiedy i gdzie zginął.

192.JAN OŁDAK-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Działał w ZWZ/AK. Był więziony na Pawiaku. Zginął w 1943r. w obozie Buchenwald.¹

1.Z Warszawy podczas okupacji bezpośrednio do tego obozu odszedł jeden transport. Przybył on do tego obozu- 23.III.1941r.

193.STEFAN ORNAT-członek OSP Świdry Małe¹ k/Otwocka, w powiecie warszawskim. Aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa z placówki w Otwocku, bądź miejscową żandarmerię. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Zginął, w nieznanym miejscu na terenie Rzeszy- w 1943r. 

1.Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej siedmiu strażaków tej straży.

194.FELIKS ORNOWSKI- naczelnik Wydziału Sieci Wodociągowej i Kanalizacyjnej w Warszawie. Aresztowany 23 listopada 1943r. i osadzony na Pawiaku pod zarzutem współpracy z ruchem oporu. W styczniu 1944r. wywieziony do więzienia na Montelupich w Krakowie. Stąd trafił do obozu Gross- Rosen, a w wyniku jego ewakuacji trafił w obozie Mauthausen-Gusen. Tam zginął.

195.MARIAN OTRĘBSKI-członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK. Aresztowany przez Gestapo-21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Poddawany przesłuchaniom na Szucha 25.W obozie Auschwitz -od 6.VIII.1943r. (por. J. Białek i inni tego oddziału LHD). Nie wiemy, kiedy i gdzie zginął.

196.STANISŁAW PACIOREK- strażak WSO. Pełnił służbę, jako magazynier II Oddziału. Aresztowany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku, jako zakładnik. Skazany, w odwecie za zabicie przez polskie podziemie czterech Niemców, przez Doraźny Sąd Policji Bezpieczeństwa w Warszawie, na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok wykonano- 2. II.1944r.¹, w publicznej egzekucji w Alejach Jerozolimskich 31- róg ul. Marszałkowskiej, poniosło wtedy z nim śmierć łącznie 200 skazanych przez sąd osób. W obwieszczeniu o publicznej egzekucji nie podano nazwisk rozstrzelanych osób.

1. W „Księdze pamięci…” podano, że egzekucja odbyła się tego dnia-str. 59. Z kolei w pracy W. Bartoszewskiego „Warszawski pierścień śmierci”, na stronach 355 i 356, podał, że w egzekucji rozstrzelano 100 osób, w al. Ujazdowskich 21, dnia 28.I.1944r., w tym Stanisław Paciorek-poz.79. W pierwszym źródle podano datę urodzenia- 25.IV.1898r, a w drugim-28.VIII.1904r.

197.JÓZEF PANASIEWICZ- członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK. Aresztowany przez Gestapo-21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Poddawany przesłuchaniom na Szucha 25. (por. J. Białek i inni z tego oddziału LHD). Wywieziony do obozu-Auschwitz, w którym znalazł się 6.VIII.1943r. Miał numer- 135 683.Następnie wywieziony do obozu Mauthausen-Gusen- czy 6.XI.1943r ? Doczekał wolności.

198.MICHAŁ PANICZ-pracownik cywilny Centralnej Szkoły Pożarnictwa. Więziony był na Pawiaku. Tam też zginął-w 1944r.

199.RYSZARD PAWLAK- strażak WSO. Kierował organizacją PPR w WSO. Na początku 1944r. gestapo wpadło na ślad organizacji i aresztowało strażaków- komunistów. Więziony na Pawiaku razem z e innymi (por. Władysław Jędraszkiewicz). Skazany przez Doraźny Sąd Policji Bezpieczeństwa i zastrzelony w publicznej egzekucji 102 więźniów, przy Alejach Jerozolimskich róg Marszałkowskiej-2.I.1944r.

200.DANUTA PAWLUŚ (PAWLUS) – pracownica cywilna Wydziału Wyszkolenia Centralnej Szkoły Pożarniczej. Osadzona była na Pawiaku. Wywieziona do kobiecego obozu Ravensbrück, w transporcie, który wyruszył z Warszawy-25.V.1944r. Liczył on 60 kobiet, w tym panie Lgockie. W tym transporcie była też Helena Pawluś (Pawlus). Kim były dla siebie obie panie? Danuta Pawluś obóz przeżyła.

201. HENRYK PAWŁOWICZ-WOJKOWICZ- I zastępca komisarycznego burmistrza z Warszawy, który był m. in. odpowiedzialny za miejską infrastrukturę, w tym miejskie wodociągi. Stale współpracował z WSO. To jego Stefan Starzyński- rządowy komisarz- prezydent miasta, wyznaczył na łącznika z rodzącym się polskim ruchem oporu. 23.XI.1943r. za współpracę z podziemiem i uwieziony na Pawiaku. W styczniu 1944r. wywieziony został do Krakowa i osadzony w więzieniu na Montelupich. Następnie trafił do obozu Gross-Rosen, skąd  w nieznanym momencie przewieziono go obozu Mauthausen-Gusen. Wojnę przeżył i zmarł 27.VI.1962r. Napisał pracę-„Okupacyjne dzieje Samorządu Warszawy”.

202.TADEUSZ PAWŁOWSKI- por. WSO i dowódca III Oddziału WSO. Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939r., początkowo dowódca Dzielnicy Południe, a od 9.IX.- adiutant komendanta WSO. Aresztowany w ramach akcji - AB i osadzony na Pawiaku. Został rozstrzelany w lesie pod Palmirami- 20-21.VI.1940r. Na egzekucję więźniów Pawiaka wywożono grupami, począwszy od ok. godziny siódmej -20.VI. rano- pierwsza grupa- do tej samej pory dnia następnego- trzecia i ostatnia. Łącznie rozstrzelano 368 więźniów (por. P. Bogdan, Bohdan).

203.JAN PAZGIER (PAZGLER) - członek OSP Łowicz. Aresztowany w marcu lub na początku kwietnia 1944r. przez miejscową policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa i osadzony w jej areszcie w Łowiczu. Następnie, w grupie 50 więźniów, przewieziony na Pawiak. Skazany 10.V.1944r. przez Doraźny Sąd Policji Bezpieczeństwa na karę śmierci. Ponieważ był przewidziany do ułaskawienia (ach, co za subtelność) wywieziony został do obozu Stutthof k/Gdańska- w Rzeszy. Był w transporcie razem z płk. poż. J. Lgockim. W obozie tym znalazł się -25.V.1944r. Zginął w tym obozie w 1945r., w niewyjaśnionych okolicznościach.

204.JÓZEF PIEKUCKI- członek OSP Sochaczew. Należał do PPS. Aresztowany przez miejscową policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa- w 1943r. i osadzony na Pawiaku. Zginął tam w lipcu 1944r. Prawdopodobnie, w jednej z egzekucji: na terenie b. getta-7, 10/11, 14, 20-21 lub 26, w obozie na ul. Gęsiej-27 lub w szpitalu więziennym na Pawiaku-31.VII.1944r.

205.ZYGMUNT PIĘTKOWSKI-członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Przed osadzeniem na Pawiaku pracował, jako kierownik działu warszawskiej Gazowni Miejskiej. Po likwidacji straży, został wywieziony do obozu Auschwitz. Nie doczekał wolności.

206.JAN PLACKOWSKI mgr praw - starosta cieszyński w l. 1933-1939, a wcześniej kobryński (Poleskie) od 1931 i działdowski- od 1927r. Z racji zajmowania stanowisk starostów przewodniczył w tych powiatach radom oddziałów powiatowych, okręgowych GZSP RP/ZSP RP. Ujęty podczas łapanki 5.XII. 1940r. w lokalu „Arkadia” Warszawy. Osadzony na Pawiaku, i z czasem z niego zwolniony. W 1943r. przetrzymywany na Szucha. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, po którym był przetrzymywany w obozie przejściowym na terenie Ursusa. Pochodził z Wielkopolski. Podczas I wojny światowej oficer łączności armii pruskiej. Walczył w powstaniu wielkopolskim i w wojnie polsko-bolszewickiej. Podczas III powstania śląskiego, był szefem łączności w Sztabie Grupy Północ. Po II wojnie światowej, był m. in. dyrektorem Fabryki Rękawiczek i Garbarni Białoskórniczej w Świdnicy na Dolnym Śląsku. Zmarł w 1972r.

207.RYSZARD PŁODOWSKI- członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Z zawodu ślusarz. Należał do AK. Aresztowany przez Gestapo 21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Poddawany przesłuchaniom na Szucha 25. W obozie Auschwitz od 6.VIII.1943r. (por. J. Białek). Miał numer-135 673. Dnia 6.XI 1943r. wywieziony do obozu- Mauthausen-Gusen. Wolności nie doczekał.

208.BOGDAN PŁOŃSKI-członek OSP Ostrów Mazowiecka. Należał do ZWZ. Aresztowany w nocy z 9 na 10.IV.1941r., przez miejscową policję graniczną i osadzony w jej areszcie- w tzw. Czerwonaku. Przesłuchiwany w siedzibie policji, w dawnym browarze przy ul. Jatkowej. Od 12.IV., był więziony na Pawiaku. Wywieziony do obozu Auschwitz, w transporcie 304 więźniów. Znalazł się w nim- 29.V.1941r. Otrzymał numer- 16 811. Zginął w tym obozie- w 1942r.(por. J. Adamus).

209.STANISŁAW (STEFAN) PODLECKI „Leonek”-członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Wywieziony do obozu Auschwitz- 16.VII.1942r. Prawdopodobnie miał numer-47 042. Zginął tam-5 IX.1942r.

210.JAN POHOSKI –inżynier architekt. Zastępca komisarza rządowego na m. st. Warszawę, w l. 1934-1939., a od 27.IX.1939r. do chwili aresztowania- 30.III.1940r.zastepca komisarycznego burmistrza warszawy. Absolwent Szkoły Mechaniczno-Technicznej im. W. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie. Architekturę studiował w Gandawie. Działał w ruchu niepodległościowym (POW, ZS). Był też żołnierzem Legionów Polskich. W II RP należał do PSL „Wyzwolenie” i OZN. W warszawskim Zarządzie Miasta pracował od 1919r. w Wydziale Budownictwa. Jako zastępcy komisarza rządowego, podlegały mu m. in. sprawy ochrony przeciwpożarowej i bezpośrednio WSO. Podczas obrony Warszawy, we wrześniu 1939r.- pełnomocnik S. Starzyńskiego (jego biogram niżej) - Komisarza Cywilnego w Dowództwie Obrony Warszawy. Od 20.IX., był członkiem prowizorycznego Rządu RP. Po aresztowaniu w ramach akcjiA-B, więziony był na Pawiaku. J. Pohoskiego rozstrzelano w grupie 578? aresztowanych 20 lub 21.VI.1940r.

211.(imię nieznane) PONICHTERA- członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Mieszkaniec wsi Długosiodło k/Wyszkowa. Wytwórca mydła. Po likwidacji straży prawdopodobnie wywieziony do obozu Auschwitz.

212.ALEKSANDER POPŁAWSKI-członek OSP Świdry Małe k/Otwocka. Aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa z placówki w Otwocku. Więziony był na Pawiaku. Następnie został wywieziony do obozu Stutthof (razem z płk. poż. J. Lgockim i J. Pazgierem, Pazglerem). Przebywał w nim od-Od 25.V.1944r. W tym obozie zginął.

213.HENRYK PREJS -członek OSP Wołomin. Działał w ruchu oporu. Zginął w Treblince

214.STANISŁAW PRZYBYSZ-strażak WSO. Aresztowany podczas akcji-AB, dnia 4.VI.1940r. i osadzony na Pawiaku. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim-15.VIII.1940r. Tam zginął (por. H. Antosiak).

215.TADEUSZ PUCHALSKI- członek OSP Zakładów Lampowych „Philips ” w Warszawie. Więziony na Pawiaku. Wywieziony do obozu Auschwitz. Tam zginął- w 1942r. (por. W. Błaszkiewicz, J. Borowicz i inni).

216.JÓZEF PYL-członek OSP Sobienie- Jeziory k/ Góry Kalwarii. Należał do AK. Prawdopodobnie aresztowany został przez żandarmerię z Góry Kalwarii i osadzony w jej areszcie przy ob. ul. Ks. Z. Sajny 4. Na Pawiaku został osadzony 18.X.1940r. Następnie został wywieziony, w transporcie 593 więźniów do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim 1.II.1941r.

217.CZESŁAW RAKOWSKI-członek OSP Nowy Dwór Mazowiecki¹ Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Zginął w nieznanym nam obozie koncentracyjnym na terenie Rzeszy.

1.Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej ośmiu strażaków z tej straży.

218.FRANCISZEK ROJEK-strażak WSO. Aresztowany podczas akcji-AB i osadzony na Pawiaku.. Wywieziony do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim- 15.VIII.1940r. Miał numer- 1525. Zginał w tym obozie- 15.VIII.1941r. (por. H. Antosiak).

219. STANISŁAW ROWIŃSKI-zastępca naczelnika OSP Piaseczno k/Warszawy. Prawdopodobnie aresztowany w ramach akcjI-AB. Osadzony na Pawiaku- w maju 1940r. Rozstrzelany w masowej egzekucji, w lesie pod Palmirami-20 lub 21.VI.1940r. (por. P. Bogdan, Bohdan, T. Pawłowski).

220.JÓZEF RÓŻAŃSKI¹-członek OSP Zakładów Lampowych „Philips” w Warszawie. Prawdopodobnie należał do ZWZ. Zamordowany na Pawiaku- w 1942r.

1. Na Pawiaku więzieni byli: Janina Różańska (wywieziona do kobiecego obozu Ravensbrück i tam rozstrzelana -5.I.1945r.), Michał Różański (rozstrzelany w Wawrze- 27.XII.1939r.), Edward Różański (wywieziony do obozu Auschwitz-21.IX.1940r. ), Feliks Różański, Karol Różański, Ryszard Różański, Stanisław I Różański, Stanisław II Różański, Wincenty Różański i Zenon Różański- dziennikarz wywieziony do obozu Auschwitz 22.XI.1940r.) i Zygmunt Różański.

221.JÓZEF RUDŹ- członek OSP Ząbki. Zginął w obozie Dachau- w 1944r. Być może, że strażak trafił do niego, w ramach ewakuacji obozu Warschau przy ul. Gęsiej, kiedy 28.VII.1944r. pognano więźniów w liczbie ok. 4000 w kierunku Kutna. Z tego miasta wywieziono ich transportem kolejowym. Do obozu Dachau transport ten dotarłVIII.1944r (por. L. Grzesiek)

222.JAN RUTKOWSKI- członek OSP Okęcie k/Warszawy. Więziony był na Pawiaku. Do obozu Auschwitz został wywieziony, w transporcie 176 więźniów, z których do obozu dotarło, w dniu 3.II.1942r.-155.(por.-J. Kuczborski). Miał numer-19 918. Zginął w tym obozie-16.VI.1942r.

223.FELIKS RYBICKI –członek OSP Targówek w Warszawie. Działał w AK i brał czynny udział w sabotażu i zdobywaniu broni i amunicji. Po zatrzymaniu przez niemiecką policję został umieszczony na Pawiaku. Następnie wywieziono go do nieznanego obozu koncentracyjnego, w którym zginął. Być może stało się to w obozie Flossenbürg. W nim zginął inny strażak z tej OSP-Stanisław Molenda.

224.STANISŁAW RYBICKI członek OSP Targówek w Warszawie. Więziony był, w areszcie gestapo¹ znajdującym się na terenie Fortu III Twierdzy Modlin w Pomiechówku. Tam został zamordowany w 1942r.

1. Działał od 10.III.1941r. do 30.IX.1943r. Następnie- areszt karno-śledczy. Spełniał kryteria obozu koncentracyjnego

225.FRANCISZEK RYSZCZYK- członek OSP Czosnów w powiecie nowodworskim. Wieziony był, w areszcie gestapo na terenie Fortu III Twierdzy Modlin w Pomiechówku. Tam został zamordowany w 1942r. (por. St. Rybicki).

226.EDWARD SANKOWSKI, ps. „Poraj”-członek OSP Michałów k/ Żyrardowa. Należał do AK- drużyna „Wiecha”. Prawdopodobnie aresztowany przez żandarmerię- 11.XI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa i rozstrzelany, w grupie 270 więźniów 11 lub 14.XII.1943r. (por. Jan Adamus).

227.ADAM SASIN-członek OSP Wołomin. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Zginął w obozie Mauthausen-w 1945r. Nie wiemy, jaka była jego droga do tego obozu koncentracyjnego. Być może, że przez obóz Auschwitz (por. L. Grzesiak).

228.FRANCISZEK SASIN-członek OSP Ząbki w powiecie warszawskim. Działał w ZWZ. Więziony na Pawiaku. Stąd wywieziony został do obozu Auschwitz, w drugim transporcie warszawskim, który liczył 566 więźniów Pawiaka i 1139 osób złapanych na ulicach Warszawy podczas łapanek. W transporcie, był m. in. Feliks Sasin¹. Czy obaj mężczyźni byli z sobą spokrewnieni? Transport ten dotarł do obozu Auschwitz- 22.IX.1940r. Strażak otrzymał numer- 5259. Zginął w tym obozie-w 1943r. 

1.Feliks Sasin został aresztowany-22.IX.1940r. Z obozu Auschwitz został wywieziony do obozu Mauthausen w 1942r. tam zginął.

229.STANISŁAW SASIN-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Działał w ZWZ/AK. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku i jaką drogą dotarł męki dotarł do obozu Dachau. Prawdopodobnie przez obóz Gross-Rosen. Zginął w obozie Dachau.

230.STEFAN SASIN- członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Działał w ZWZ/AK Po aresztowaniu osadzony na Pawiaku- czy 22.IX.1940r? Stąd dnia 4 lipca 1944r. wywieziony został, w transporcie 687 więźniów, spośród których znane są nazwiska 43¹, do obozu Gross-Rosen. Następnie wywieziony do obozu Dachau, w którym zginął w 1945r.

1.Wśród nich: Czesław Sasin i Marian Sasin. Nie wiemy, by byli oni członkami tamtejszej OSP.

231.191.JERZY SCHMIDT- członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK. Aresztowany 21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Poddawany przesłuchaniom na Szucha 25. W obozie Auschwitz -od 6.VIII.1943r. (por. J. Białek i inni z tego oddziału LHD). Nie wiemy, kiedy i gdzie zginął.

232.ZYGMUNT SIEDLECKI- strażak WSO. Aresztowany podczas akcji-AB, dnia 4.VI.1940r. i osadzony na Pawiaku. Wywieziony do obozu Auschwitz w transporcie, który dotarł do tego miejsca zapomnianego przez Boga dnia 15.VIII.1940r. (por. H. Antosiak i inni). Zginął- w tym obozie-18.IV.1944r.

233.JÓZEF SIEKLICKI- naczelnik OSP Jabłonna k/Warszawy. Aresztowany w 1943r. i wywieziony do więzienia na Zamku Lubelskim. Nie wiemy gdzie zginął, zmarł. Prawdopodobnie stało się to- w 1943r.

234.JAN SIENNICKI- członek OSP w Milanówku k/Warszawy. Działał w podziemiu. Aresztowany w mundurze strażackim- 7 czerwca 1940r. i osadzony na Pawiaku. Wywieziony do obozu Auschwitz, w transporcie 300 więźniów. Przebywał w nim od 21 listopada 1940r.Miał numer miedzy 6273 a 6572. Doczekał wolności i dalej działał w swojej OSP. Zmarł 22 czerwca 1948r.

235.JAN SIOKAŁO, dr prawa. Kierownik komisariatu Policji Państwowej na Dworcu Głównym we Lwowie. Od 19.X. 1922r., w stopniu podinspektora, komendant (wojewódzki) Okręgu Poznańskiego Policji Państwowej. Następnie do 1928r.starosta wągrowiecki (woj. poznańskie). Potem do 1933r., starosta kopczyniecki i brodzki (Tarnopolskie). W l. 1933-1939, był starostą łukowskim (Lubelskie). Sprawując urząd starosty stał na czele rad powiatowych GZSP RP/ZSP RP. Aresztowany za posiadanie broni i amunicji i osadzony na Pawiaku. Następnie, jako jeden z pierwszych skazany¹ przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa za posiadanie broni i amunicji. Wyrok i fakt rozstrzelania ogłoszono publicznie-21.X. 1939r.

1.Podstawą skazania, była treść Rozkazu z dnia 12.IX. 1939r. dowódcy niemieckich wojsk lądowych kara śmierci za posiadanie broni, amunicji lub sprzętu wojskowego oraz za czyny gwałtu skierowanego przeciwko wojsku niemieckiemu i poszczególnym żołnierzom.

236.WITOLD SIPOWICZ-członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Inżynier budownictwa lądowego i wodnego. Aresztowany wraz z żoną Anną¹- lekarzem stomatologiem, 17.V.1941r. i osadzony na Pawiaku. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz, w którym znalazł się 24.VII.1941r. Otrzymał w nim numer- 18 613. Zginął w tym obozie- 1.XII.1941r.

1.Ps.: „Dentystka” i „Nana”. Zwolniona z Pawiaka 31.VII.1944r. Niezależnie od pracy w charakterze lekarza-stomatologa w obu więziennych szpitalach- kobiecym na Serbii i męskim na Pawiaku, działała w konspiracyjnej siatce więziennej. Przekazywała grypsy, paczki żywnościowe i z odzieżą oraz papierosy. Pracowała w powstańczej służbie zdrowia. Zmarła w 1988r.

237.FRANCISZEK SITKIEWICZ- członek OSP Michałów k/Żyrardowa. W AK- w drużynie „Wiecha”. Miał pseudonim-„Sowa”. Aresztowany - 4. II.1944r. i osadzony w areszcie żandarmerii, na terenie Żyrardowa. Potem ślad po nim zaginął (por. Wł. Dudziński).

Wśród więźniów Pawiaka, był Tadeusz Sitkiewicz (ur.-13.II.1922r.), który został skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa. Wyrok obwieszczono-19.II.1944r. Jednak egzekucję wykonano 16 tego miesiąca- przy ul. Senatorskiej. Inny Sitkiewicz- Zygmunt, był więźniem Pawiaka i zginął z wyroku sądu doraźnego, w egzekucji dnia 9.IX.1943r. Co łączyło poza nazwiskiem tych Sitkiewiczów?

238.HENRYK SKARBEK- prezes OSP Czosnów k/Nowego Dworu Mazowieckiego. Po aresztowaniu trafił do więzienia śledczego w Forcie III Twierdzy w Modlinie- w Pomiechówku. Tam został rozstrzelany w 1942r. (por. B. Mucha).

239.KAZIMIERZ SKOŁOŻYŃSKI-członek OSP Tłuszcz¹, k/Wołomina. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. W 1942r., zginął w nieznanym nam obozie koncentracyjnym. Czy jego losy można wiązać z losami J. Sobolewskiego z tej samej OSP? 

1.Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej ośmiu strażaków z tej straży.

240.LUDOMIR DANIEL SKÓREWICZ-mgr praw, adwokat, podprokurator w Warszawie. Uczestnik III powstania śląskiego i bitwy  o Górę św. Anny. Od lutego 1933r. był starostą grodzkim dla dzielnicy Praga. Skutecznie kierował działaniami, w tym siłami pożarniczymi, podczas lipcowej powodzi- w 1934r. W l. 1935-1936, był starostą w Toruniu i pełnił obowiązki starosty grodzkiego w tym mieście. W 1937r. na krótko został starostą w Kamieniu Koszyrskim na Polesiu. Osadzony na Pawiaku-16.IV.1940r. w ramach akcji-AB i osadzony na Serbii, która nie była jeszcze więzieniem kobiecym. Rozstrzelany -20 lub 21.VI.1940r. w lesie pod Palmirami (por. J. Pohoski).

241.ZYGMUNT SŁOMIŃSKI- inżynier budownictwa, dyrektor Okręgowej Dyrekcji Robót Publicznych w Lublinie, naczelny inżynier Warszawy, komisarz rządu na m. st. Warszawę- prezydent Warszawy¹od 7.VII.1927r. do 2.III.1932r.. Potem krótko dyrektor Tramwajów Miejskich. Autor prac z zakresu gospodarki komunalnej. Aresztowany w nocy z 10 na 11III.1942r. (por. Bartoszewski) lub z 7 na 8.I.1943r. (por. Domańska) i osadzony na Pawiaku. Był też przetrzymywany przez Gestapo na Szucha i tam poddawany nieludzkim przesłuchaniom. Rozstrzelany, w grupie 70 więźniów Pawiaka 12.II.1943r. w Lesie Chojnowskim koło Stefanowa niedaleko szosy Warszawa-Grójec. Więźniów rozstrzeliwano grupami po dziesięciu (por. T. Kuczyński)

1.Zarządzeniem ministra spraw wewnętrznych z 8.VIII.1919r. i rozporządzeniem Rady Ministrów z 4.III.1920r.miasto Warszawa, została wydzielona z województwa warszawskiego, a na czele administracji, stał komisarz rządowy podległy bezpośrednio ministrowi spraw wewnętrznych. Rozporządzeniem Prezydenta RP z 19.I.1928r. uzyskał on status wojewody.

242.JAN SOBOLEWSKI-członek OSP Tłuszcz k/Wołomina. Z zawodu ślusarz. Więziony na Pawiaku. Do obozu Auschwitz wywieziony w transportem samochodowym liczącym 383 więźniów. Część z nich trafiła na Pawiak 12.I.1941r., i nie była przesłuchiwana. Inni byli aresztowani za posiadanie broni lub przynależność bądź kontakty z nielegalnymi organizacjami. Do której należał strażak? J. Sobolewski znalazł się w obozie 1.II.1941r. Otrzymał numer- 9648. Zginął w tym obozie w 1941r.

243. IGNACY SOLARZ ps. „Chrzestny”- wybitny działacz ruchu ludowego, spółdzielczości rolniczej, kółek rolnych, pedagog i społecznik. Absolwent Wydziału Rolnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego -inż. rolnik. Założyciel Uniwersytetu Ludowego w Gaci pod Przeworskiem i Związku Młodzieży Wiejskiej RP. Niestrudzony propagator i organizator przedsięwzięć na obszarze oświaty wiejskiej, rolniczej. Mocno zaangażowany w procesie tworzenia przy kółkach rolniczych- ochotniczych straży pożarnych na terenie Małopolski (Podkarpacia). Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. Współorganizator strajków i protestów chłopskich w l. 30.XX w. Po tym jak stawił się na wezwanie na gestapo w Jarosławiu-15.I.1940r. został osadzony w jej areszcie. W II poł. lutego 1940r. przewieziono go do Warszawy i umieszczono w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej 37. Rozstrzelany prawdopodobnie, w egzekucji stu osób- 2.IV.1940r., w Palmirach. Jego ciała nie udało się zidentyfikować.

244.WŁADYSŁAW SOSIENKO (SISIENKO, SOSENKO) - członek OSP Dyrekcji Tramwajów Miejskich w Warszawie. Działał w ZWZ. Aresztowany w nocy z 12 na 13.I.1941r. i osadzony na Pawiaku (por J. (U) Lewicki). Wywieziony do obozu Auschwitz transportem samochodowym, w grupie 693 więźniów. Transport dotarł do obozu- 1.II.1941r. Zmarł tam na Bloku 28-szpitalnym- 8.X.1942r.

245. TADEUSZ SOWIŃSKI-członek OSP Nowe Bródno. Więziony na Pawiaku. Rozstrzelany w jednej ze 114 egzekucji więźniów tej katowni, jakie przeprowadzono w całym 1943r.

246. ? STANISŁAWSKI-członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Osadzony na Pawiaku za kolportaż podziemnej prasy. Liczył sobie wtedy- 15 lat życia. Wraz z nim na Pawiak trafił jego 12-letni brat. Podobnie jak inni dorośli więźniowie, był wyjątkowo bity podczas przesłuchań na Szucha 25. W 1942r. został wywieziony do obozu Auschwitz. Czy to on (na liście, był Witold Stanisławski (numer więźniarski-26 759), innego Stanisławskiego nie udało się ustalić) trafił do transportu, który odszedł z Warszawy do obozu Auschwitz - 12.III.1942r.? Transport złożony był z 63 więźniów. Stanisławski zginął w obozie Auschwitz. Co stało się z jego bratem?

Z zachowanych list więźniów wynika, że w tej kaźni więzionych, było co najmniej sześciu Stanisławskich.

247.JERZY HIPOLIT STAMIROWSKI – absolwent Wydziału Chemii Instytutu Technologicznego w Petersburgu- inż. Starosta olkuski (od początków listopada 1918r. do końca 1932r.). Nadzorował rozbrajanie przez członków olkuskiej POW, żołnierzy austro-węgierskich- w 1918r., a następnie ewakuację. Organizator administracji powiatowej w Olkuszu i przewodniczący Sejmiku Powiatowego. Publicysta i współpracownik Stanisław Wojciechowskiego. Działacz społeczny. Od czerwca 1935r. mieszkaniec Warszawy. Aresztowany w swym mieszkaniu przy ul. Poznańskiej 11, w dniu 17 maja 1943r. wraz żoną Zofią, córkami Anną i Zofią, zięciem Tadeuszem Karpińskim (por. poz. 101) oraz Janiną Borowską i osadzony z nimi na Pawiaku.. Rozstrzelany w masowej egzekucji w ruinach getta przy ul. Gęsiej- 29 maja 1943r. Jego ciało wraz z ciała pozostałych ofiar tej zbrodni zostało następnie spalone.

Więźniem Pawiaka (więziony w izolatce, usiłował popełnić samobójstwo podcinając sobie żyły-5 lipca 1942r.), był jego młodszy brat-Kazimierz, wiceminister Spraw Wewnętrznych, płk rez WP i adiutant J. Piłsudskiego. Rozstrzelany w obozie w Auschwitz (numer więźniarski-66 786) -11 października 1943r.

248.TEOFIL WITOLD STANISZKIS- przed wybuchem I wojny światowej m. in. działał w ZMP „Zet” i Lidze Narodowej. Wiceburmistrz Kutna podczas I wojny światowej, a potem radny miejski w Warszawie. Po ukończeniu studiów pracował, jako asystent na Uniwersytecie Jagiellońskim. Następnie był nauczycielem i kierownikiem stacji doświadczalnej w Kutnie. Profesor Wyższej Szkoły Rolniczej w Warszawie. Poseł z ramienia Stronnictwa Narodowego. M. in. wiceprezes tej partii. Działał w Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej. Aresztowany przez gestapo, w nocy z 17 na 18.V.1941r. i osadzony na Pawiaku. Do obozu Auschwitz trafił w transporcie (historycznie ósmy warszawski transport do tej „fabryki śmierci”), liczącym 350 więźniów- 24.V.1941r. (por. W. Sipowicz). Był oznaczony numerem-18 624. Zginął w obozie Auschwitz-22.XI.1941r.

249.WŁADYSLAW STAŃCZYK- członek OSP Glinianka k/ Otwocka, w powiecie warszawskim. Więziony był na Pawiaku. Wywieziony ze stacji Warszawa Zachodnia, w transporcie 875 więźniów i 141 więźniarek do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim- 25.VIII.1943r. Otrzymał numer- 139 377. Tam zginął.

250. WIKTOR STARKEL-strażak WSO. Prawdopodobnie trafił na Pawiak po łapance. Zginął w nieznanych okolicznościach w 1943r. Czy, w jednej ze 114 egzekucji, jakie wykonano owego roku.

251.STEFAN BRONISŁAW STARZYŃSKI- ekonomista, polityk, działacz społeczno-gospodarczy, komisarz rządu na m. st. Warszawę od 2.VIII.1934r., tytułowany prezydentem. Poseł na Sejm w l.1930-1933. Następnie senator z ramienia OZN. Ukończył Wyższe Kursy Handlowe. Mjr rez. WP. W l. 1914-1917- w Legionach Polskich. Po zwolnieniu z internowania w POW. Walczył na froncie ukraińskim w 1918r., a potem służył w Naczelnym Dowództwie WP. Po wojnie polsko-bolszewickiej, był sekretarzem generalnym Komisji Mieszanej Polsko-Sowieckiej Reewakuacyjnej i Specjalnej w Moskwie. Następnie był kolejno: dyrektorem generalnym w Ministerstwie Skarbu, wykładowcą w Szkole Głównej Handlowej, wiceprezesem Banku Gospodarstwa Krajowego i komisarzem generalnym Pożyczki Narodowej. Autor prac zakresu gospodarki, handlowości. Jako komisarz rządowy- prezydent m. st. Warszawy mocno angażował się w sprawy bezpieczeństwa przeciwpożarowego, w tym o utrzymania na optymalnym poziomie WSO. Od 8.IX 1939r., był Komisarzem Cywilnym w Dowództwie Obrony Warszawy (por. J. Pohoski-wyżej). Aresztowany przez Niemców- 27.X.1939 i osadzony w więzieniu na Daniłowiczowskiej. Jeszcze tego miesiąca lub na początku listopada przewieziony na Pawiak i umieszczony, jako NN- w celi izolacyjnej. Z Pawiaka wywieziony 22 lub 23.XII.1939r. Istnieje kilka sprzecznych wersji dot. miejsc jego uwięzienia i śmierci. Wg jednej z nich został zamordowany w Rzeszy- 17 .X.1943r. Inna mówi, że wieziony był w jednym z berlińskich więzieniu. Inna, że zginął w obozie-Dachau lub Sachsenhausen- w obozie, bądź w kopalni soli potasu pod Lipskiem- 19.III.1944r. Wreszcie wg IPN, miał zginął w Warszawie lub w jej okolicach, 21-23 XII.1939r.

252.TADEUSZ STRĄK-członek OSP Zakładów Lampowych „Philips” w Warszawie. Osadzony na Pawiaku-30.VIII.1940r., w którym zginął-w 1941r. (Księga pamięci…”) lub został wywieziony do obozu Auschwitz, w transporcie liczącym 593 więźniów, który przybył do tego obozu-1.II.1941r.

253.STEFAN SZAFRANIEC-członek OSP Raszyn, w powiecie warszawskim. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Zginął w obozie Mauthausen-Gusen- w 1942r. W spisie więźniów Pawiaka jest odnotowany Stefan Szafranek, który został wywieziony do obozu Auschwitz, w pierwszym warszawskim transporcie. Transport ten dotarł do Auschwitz- 15.VIII.1940r. (por. H. Antosiak).

254.ROMAN SZALEWSKI-naczelnik OSP Międzylesie, w powiecie warszawskim. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Z tego więzienia mógł trafić do obozu Mauthausen, w którym zginął w 1944r.czy droga ta wiodła przez obóz Auschwitz lub obóz Gross- Rosen ?

255.STANISŁAW SZATKOWSKI (SZADKOWSKI) - członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Członek orkiestry dętej tej straży pożarnej. Więziony na Pawiaku. Z tego więzienia został wywieziony do obozu Auschwitz: 6 lub 31 stycznia 1941r. Potem przewieziony został do obozu Auschwitz, w którym zginął.

256.STANISŁAW SZCZEBLEWSKI-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Członek orkiestry dętej tej straży pożarnej. Działał w ZWZ. Na Pawiaku więziony od 5.IX.1940r. Do obozu Auschwitz, wywieziony w transporcie 304 więźniów. Znalazł się w nim-29.V.1941r. Otrzymał numer- 16 944. Zginał w tym obozie- 24.VIII.1942r.

257.FRANCISZEK SZELĄG- członek OSP Międzylesie, w powiecie warszawskim. Prawdopodobnie aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa. Więziony był na Pawiaku. Z tego więzienia wywieziony został w pierwszym (był jeszcze jeden) do obozu Stutthof. W transporcie było 50 więźniów. W tym obozie znalazł się 30.V.1942r..

258.JÓZEF SZEWCZYK- ogn. poż. Przed wojną chor. WP w Centrum Wyszkolenia Sanitarnego. Wykładowca oraz instruktor w Centralnej Szkole Pożarniczej i szef kursów podoficerskich. Kierował szkolną pracownią pgaz-dym. Działał w Strażackim Ruchu Oporu „Skała”, w którym był szefem doraźnej grupy sabotażowej I Okręgu Stołecznego Warszawa. Prowadził, w organizacji konspiracyjne szkolenie wojskowe ze słuchaczami kursów w CSP. Więziony na Pawiaku. Skazany przez Doraźny Sąd Policji Bezpieczeństwa na karę śmierci przez rozstrzelanie. Zginął od salwy, w dniu 29.V.1943r. między godz. 8, a 13 na ul. Gęsiej. Następnie jego ciało i blisko 530 zamordowanych osób spalono w ruinach getta.

259.KAROL SZEWCZYK- członek OSP Wawrzyszew, w powiecie warszawskim. Na Pawiaku osadzony, jako zakładnik, po ujęciu w trakcie ulicznej łapanki lub za posiadanie broni i przynależność do polskiego zbrojnego podziemia (mógł należeć do AK, por. J. Adamczyk)). 7 lub 8.XII.1943r., skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok na nim wykonano: 9.XII. w Okęciu lub na Woli w Warszawie, 11, bądź 14.XII.1943r., w jednym z tych miejsc w Warszawie: przy placu Teatralnym na ul. Wierzbowej 9/11, ul. Bonifraterskiej przy wejściu na teren d. getta, bądź przy ul. Nowolipki na terenie d. getta.

260.JAN SZMIDT-naczelnik OSP Choszczówka, w powiecie warszawskim. Działał w ruchu oporu i z tego powodu był ścigany przez gestapo. Ukrywał się w firmie Kazimierza Franaszka (zamordowany przez hitlerowców), znajdującej się przy ul. Wolskiej 17, w Warszawie. Po aresztowaniu został osadzony na Pawiaku. Następnie wywieziono go do obozu Gross-Rosen. Tam zginął w 1944r. Do tego obozu z Pawiaka-Warszawy, odeszło łącznie siedem transportów: w 1944r.-6, a w 1943r.-1.

261.JÓZEF SZTYLKA-kpr. WSO. Prawdopodobnie uwięziony na Pawiaku po łapance ulicznej. Zginął w nieznanych okolicznościach-w 1943r. Czy został rozstrzelany w jednej ze 114 egzekucji, jakie wykonano owego roku na więźniach Pawiaka? Na Pawiaku więziony był Stanisław Sztylka (Stilka). Dnia 20.XI.1941r. został on wysłany w męskim transporcie 157 więźniów do obozu Auschwitz. W tym obozie posiadał numer-22 882. Zginął w obozie-20.III.1942r. Kim byli wobec siebie obaj panowie?

262.FELIKS SZUBSKI-strażak WSO. Aresztowany w nocy z 12 na 13.I.1941r., w grupie 383osób z Mokotowa, Saskiej Kępy, Śródmieścia i Żoliborza i osadzony na Pawiaku. (por. J. Lewicki). Do obozu Auschwitz przywieziony w transporcie 593 wieźniów-1.II.1941r. Otrzymał numer- 9745. Zginął w tym obozie- 10.VII.1941r.

263.JAN SZYMCZAK- członek OSP Świdry Małe k/Otwocka, w powiecie warszawskim. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Zginął w nieznanym obozie na terenie Rzeszy-w 1940.

264.JAN ŚLIWKA- członek OSP Gassy-Kopyty k/ Piaseczna. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Zginął w 1944r. -w obozie Dachau (por. W. Bogdan). Do tego obozu trafił poprzez obóz Auschwitz lub Gross-Rosen.

265.MIECZYSŁAW ŚLUBOWSKI- członek OSP Krzynowłoga Mała k/Przasnysza. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Zginął w obozie Auschwitz- w 1943r. Inny strażak z tej straży-J. Kuczborski, który wieziony był na Pawiaku (por. wyżej), został wywieziony do obozu w Auschwitz. Znalazł się w nim -3.II.1942r.

266.EDWARD ŚMIECH-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Działał w ZWZ/AK. Aresztowany i osadzony na Pawiaku-12 marca 1942r. Z tego więzienia został prawdopodobnie wywieziony do obozu Auschwitz- 21.IV. lub 25.VI. 1942r. Z Auschwitz trafił do obozu Dachau. Zginął w tym obozie-w 1943r. (por. J. Gietka, Fr. Sasin i pozostali z tej straży).

267.JAN ŚWIĄTKOWSKI-członek OSP Pniewo k/Wyszkowa. Prawdopodobnie, był więziony na Pawiaku. Zginął w obozie Auschwitz- w 1944r. (por. St. Jackowski).

268. LUDWIK ŚWIERKOWSKI- członek OSP Czerniaków. Prawdopodobnie osadzony na Pawiaku po schwytaniu w łapance ulicznej. Rozstrzelany w jednej ze 114 egzekucji więźniów tej katowni, jakie przeprowadzono w 1943r.

269.WŁADYSŁAW TAMOWICZ- strażak Centralnej Szkoły Pożarniczej. Nie wiemy, kiedy był wieziony na Pawiaku. Zginął w nieznanym momencie i w nieustalonym obozie koncentracyjnym -w 1943r.

270.TADEUSZ MIKOŁAJ TARNOWSKI- b. starosta Warszawa-Śródmieście. Pierwszy raz więziony na Pawiaku od 14 sierpnia 1942r. do 24 grudnia 1942r. Ponownie osadzony w tym więzieniu policyjnym w 1943r. Stracony tego roku.

271.JERZY TKACZYK- kpr. WSO. Prawdopodobnie schwytany podczas łapanki ulicznej i osadzony na Pawiaku. Zginął w 1943r., czy w jednej ze 114 egzekucji na więźniach Pawiaka, jakie wykonano na więźniach Pawiaka, owego roku..

272. JERZY TRYNKS-strażak WSO. Prawdopodobnie schwytany podczas łapanki ulicznej i osadzony na Pawiaku. Zginął w 1943r. Czy w jednej z 114 egzekucji na więźniach Pawiaka, jakie wykonano owego roku.

273.JAN TRZCIANKA-członek OSP Izabelin, w powiecie warszawskim. Skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa na karę śmierci przez rozstrzelanie. Zginął w więzieniu na Pawiaku-w 1944r.

274.STEFAN TUBELEWICZ-członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK-Batalion „Wigry”Aresztowany-21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Poddawany przesłuchaniom na Szucha 25. Od 6.VIII. 1943r. wieziony był w obozie Auschwitz. Miał w nim numer-135 699.(por. J. Białek i inni z tego oddziału LHD). W 1944r. został wysłany do obozu Sachsenhausen. W tym obozie zginął/zmarł.

275.TADEUSZ TUBELEWICZ- członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK-Batalion „Wigry”. Aresztowany-21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Poddawany przesłuchaniom na Szucha 25. Od 6.VIII.1943r. wieziony był w obozie Auschwitz. Miał w nim numer- 135 700.(por. J. Białek i inni z tego oddziału LHD). W 1944r. został przesłany do obozu Sachsenhausen. W nim następnego roku zginął/zmarł.

276.LEON (LESZEK) TUMIDAJSKI -członek OSP Zakładów Lampowych „Philips” w Warszawie. Był podchorążym uczestnikiem kursu podchorążych AK. Aresztowany w nocy z 15 na 16 listopada 1943r., w rodzinnym mieszkaniu, przy ul. Wileńskiej 25, w grupie konspiratorów. Więziony na Pawiaku. Skazany na karę śmierci przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa i rozstrzelany- 3.XII.1943r., w egzekucji 112¹ więźniów, w podwórzu spalonego domu przy ul. Puławskiej 21/23, bądź przy tej samej ulicy ale pod numerem-13, w Warszawie. Zbrodnia Niemców, była odwetem za akcję Kedywu w dniu 2.XII.1943r.

1.Wśród rozstrzelanych był więzień Pawiaka- dr inż. Stefan Bryła-światowej sławy uczony. Pionier spawalnictwa oraz konstrukcji spawanych, profesor politechnik: lwowskiej i warszawskiej, polityk chadecki i wieloletni poseł na Sejm.

277.WACŁAW TWARDO- członek Nowy Dwór Mazowiecki. Nie wiemy, w jakim czasie więziony był na Pawiaku. Zginął w obozie Auschwitz-w 1941r.¹

1.Od 14.VIII.1940r. do 19.X.1941r., kiedy odszedł z Warszawy ostatni w 1941r. transport do obozu Auschwitz, odjechało ze stolicy-12 transportów z więźniami.

278.ROMAN TYBURA- członek OSPSokołów Podlaski. Jednocześnie należał do Sekcji Dramatycznej swojej straży (por. Zygmunt Baltaziuk).Aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa, bądź żandarmerię, i osadzony na Pawiaku. Następnie został wywieziony do obozu Auschwitz. Jego transport liczący 62 więźniów dotarł do tego obozu-w transporcie 9.I.1942r. W obozie otrzymał numer-25 434. Jakiś czas przebywał na Bloku 28 (szpitalnym). Rozstrzelany pod Ścianą Śmierci przy Bloku 11- 16.VI.1942r.

279.STANISŁAW WACHNICKI- członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Z zawodu mistrz budowlany. Wywieziony, w transporcie 155 więźniów do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim- 3.II.1942r. Miał tam numer-20 120. Zginął w obozie- 17.V.1942r.

280.KAZIMIERZ WALCZAK-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Prawdopodobnie aresztowany w 1940r. (por. Fr. Sasin) i osadzony na Pawiaku. Prawdopodobnie rozstrzelany w lesie pod Palmirami lub 3.XII.1943r. w egzekucji ulicznej przy ul, Puławskiej- 13 bądź 21/23, w grupie stu więźniów, skazanych za posiadanie broni i przynależność w organizacji podziemnej, na karę śmierci przez rozstrzelanie, przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa. Nie można wykluczyć wywiezienia tego strażaka do obozu Dachau.

281.TADEUSZ WANGIERT- członek OSP Włochy, w powiecie warszawskim. Działał w podziemiu-AK? Był wieziony na Pawiaku. Do obozu Auschwitz, został wywieziony w jednym z 13 transportów- w 1943r. Zginął w tym obozie- w 1944r.

282.EDWARD WARZEC-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Działał w ruchu oporu-AK? Po zatrzymaniu został osadzony na Pawiaku. Zginął w obozie Dachau (por. J. Gietka i inni z tej straży). To tego obozu mógł trafić przez obóz Auschwitz bądź obóz Gross-Rosen.

283.MARIAN WARZEC- członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Działał w AK? Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Prawdopodobnie zginął w obozie Dachau. Do tego obozu mógł trafić przez obóz Auschwitz lub obóz Gross-Rosen. (por. J. Gietka i inni z tej straży)

284.WAWRZYNIEC WARZEC-członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Działał w podziemiu-AK? Po zatrzymaniu został osadzony na Pawiaku. Prawdopodobnie zginał w obozie Dachau (por. J. Gietka i inni z tej straży). Do tego obozu mógł trafić przez inny obóz-Auschwitz, Buchenwald lub Gross-Rosen. Czy tych strażaków łączyło pokrewieństwo.

1. Ostatnie warszawskie transportu do tego obozu, dotarły do celu-17 i 23 lipca 1944r. oraz po wybuchu powstania-5 sierpnia 1944r.

285.AJZYK WASAGARZ-członekOSP Zakroczym. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Z tego więzienia został wywieziony do obozu Auschwitz. Zginął w nim-w 1943r.

286.MARCIN WASILEWSKI- długoletni wójt gminy Głuchów w powiecie skierniewickim i radny Sejmiku Powiatowego. Działacz kółek rolniczych i PSL „Wyzwolenie”, a następnie Stronnictwa Ludowego. Poseł na Sejm..  W czasie okupacji działał w SL Roch i organizował BCh. Aresztowany 13.VI.1944r. i osadzony na Pawiaku. Następnie wysłany do obozu Gross-Rosen¹, w którym zginał jeszcze tego roku.

1. Do tego obozu dotarły z Warszawy jeszcze transporty w dniach: 4,13 lub 17 lipca i 5 sierpnia 1944r.

287.JAN WIELGOŁOWSKI-członek OSP Sufczyn¹ k/Mińska Mazowieckiego. Należał do ZWZ. Prawdopodobnie osadzony na Pawiaku-1.X.1940r. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz, transportem samochodowym. Znalazł się w nim 1.II.1941r. Zginął w nim-w 1941r.

1. Podczas wojny i okupacji, zginęło, co najmniej siedmiu strażaków tej straży.

288.WŁADYSŁAW WIĘCKIEWICZ- strażak WSO. Aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa. Zamordowany przez Niemców- 6.I.1945r. w więzieniu mokotowskim na Rakowieckiej 37, w Warszawie.

289.STANISŁAW WIĘCKOWSKI-strażak WSO czy 15.VIII.1940r. Osadzony na Pawiaku. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz. W nim zginął-20.II.1941r.

290.CZESLAW WIERZBICKI- kpr. WSO. Zaginął w 1943r. Być może został schwytany podczas łapanki ulicznej i potem trafił na Pawiak. Czy podzielił los rozstrzelanych w jednej ze 114 egzekucji więźniów tej katowni.

291.JAN WILCZYŃSKI-prezes OSP Okuniew, w powiecie warszawskim. Na Pawiaku był więziony- od 27.III.1941r. Wywieziony do obozu Auschwitz w transporcie 1021 więźniów¹.W obozie tym znalazł się -6.IV.1941r., ale zarejestrowany został nazajutrz. Następnie – w 1942 lub 1943r.-został przewieziony do obozu Mauthausen. Zginął w tym obozie.

1. W transporcie wywieziono m. in. słynnych aktorów scen polskich -Stefana Jaracza i Leona Schillera.

292.HENRYK WITAK-naczelnik/komendant OSP Sobienie-Jeziory k/Góry Kalwarii. Z zawodu nauczyciel. Należał do AK. Aresztowany –w 1943r. Zginął podczas przesłuchania na Szucha w Warszawie-29.XII.1943r. lub został na podstawie wyrokuDoraźnego Sądu PolicjiBezpieczeństwa, publicznie rozstrzelany, w ruinach getta, w dniu 13.I.1944r. wśród 200 więźniów/ zakładników Pawiaka- jak podano w obwieszczeniu z 14.I.1944r.- członków PPR i PZP. Wśród nich znaleźli się Franciszek Witak i Tadeusz Witak. Czy byli oni spokrewnieni z Henrykiem Witakiem?

293.HENRYK WITKOWSKI¹- członek OSP Nowy Dwór Mazowiecki. Osadzony na Pawiaku-5.III.1941r. Następnie wywieziony do obozu Auschwitz. Dotarł do niego w transporcie 1021 więźniów- 6.IV.1941r., ale zarejestrowany został nazajutrz. Zginął w tym obozie. (por. J. Wilczyński).

1. W zachowanym niepełnym rejestrze wiezionych na Pawiaków, jest 15 mężczyzn o takim nazwisku.

294.MIROSŁAW WNUK- strażak WSO. Zaginął bez wieści w 1943r. Prawdopodobnie został schwytany w łapance ulicznej na terenie Warszawy i osadzony na Pawiaku. Być został rozstrzelany w jednej ze 114 egzekucji więźniów tej katowni, jakie wykonano w całym 1943r.

Na Pawiaku wcześniej więzieni byli: Jan Wnuk i Witold Wnuk. Pierwszego rozstrzelano w Palmirach-23.IV.1940r. a drugi został osadzony-6.XI.1940r. Następnie przebywał- od 1.II.1941r., w obozie Auschwitz. Miał numer-9979. Tam zginął -30. IV.1944r. Kim, była dla siebie cała ta trójka?

295.STANISŁAW WOJCIECHOWSKI- prezydent RP- od 22.XII.1922r. do momentu zrzeczenia się 14.V. 1926r., po zamachu J. Piłsudskiego. Dwukrotny minister spraw wewnętrznych. Absolwent Wydziału Przyrodniczego Uniwersytetu Warszawskiego. Profesor warszawskich uczelni: Wyższej Szkoły Handlowej i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Autor licznych prac naukowych. Działał w kierownictwie ZMP „Zet”. Należał do współzałożycieli PPS. Więziony na Pawiaku od 10? listopada 1942r. (por. M. Gnoiński, Z, Lubomirski). Zwolniony 30.XI.1942r. Zmarł w 1953r. Na Pawiaku dwukrotnie więziony był jego syn Edmund, znany warszawski prawnik. Pierwszy raz od 10.XI.1939r. do 4.IV.1940r. i od 12.VII.1940r. za nie poparcie decyzji władz niemieckich o wydaleniu z palestry 70 adwokatów narodowości żydowskiej. Niemcy nakłaniali Stanisława Wojciechowskiego- za cenę uwolnienia syna, do podpisania oświadczenia o konstytucyjnej nielegalności polskiego rządu emigracyjnego. Edmund został wywieziony do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim -15.VIII.1940r. (por. m. in. H. Antonsiak, St. Gieysztor, Sz. Jaroszewski).Otrzymał w nim numer- 2297. Zginął-23.II.1941r.

296.FRANCISZEK TEOFIL WOJDA-właściciel gospodarstwa rolnego, wiceprezes PSL „Wyzwolenie” i minister rolnictwa i reform rolnych w rządzie J. Moraczewskiego. Członek Rady Stanu. Wójt gminy Bielawy w pow. łowickim w l. 1919-1930. Więziony był na Pawiaku. Zmarł w 1951r.

297.JERZY WOJNICZ-SIANOŻĘCKI (SIANORZECKI) - członek więziennej Straży Ogniowej Pawiaka. Ziemianin z Poznańskiego. Na Pawiaku, był osadzony pod przybranym nazwiskiem-Aleksandrowicz- najpóźniej od czerwca 1941r. Jego małżonkę również więziono na Pawiaku. Na początku 1942r. został zwolniony z tego więzienia.

298.ANTONI WOJTKOWSKI- strażak WSO. Prawdopodobnie schwytany podczas łapanki ulicznej i osadzony na Pawiaku. Zginął w nieznanych okolicznościach- w 1943. Prawdopodobnie w egzekucji, których owego roku przeprowadzono 114.

299.STEFAN WOŁKOW-członek OSP Ożarów¹ w powiecie warszawskim. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Zginął w nieznanym obozie na terenie Rzeszy.

1. Podczas wojny i okupacji zginęło, co najmniej dziewięciu strażaków tej straży.

300.STANISŁAW WOŁOWICZ- członek OSP Wawer k/Warszawy. Więziony na Pawiaku. Następnie został wywieziony do obozu na Majdanku. W 1943r. do tego obozu z Warszawy wyszły transporty: 17.I.¹, 14.III. i 24.III. -562². Zginął w obozie na Majdanku- w 1943r. (por. M. Gnoiński i M. Kostecki).

1.Byli to ludzie schwytani podczas ulicznych łapanek oraz więźniowie polityczni związani z podziemnym ruchem konspiracyjnym. Ci ostatni mieli za sobą przesłuchania przez Gestapo na Szucha.

2. Transport tworzyli więźniowie Pawiaka i osoby schwytane podczas ulicznych łapanek.

301.WŁADYSŁAW WORKOWSKI-członek OSP Złaków Borowy w powiecie łowickim. Po zatrzymaniu osadzony w łowickim więzieniu przy ul. Kurkowej 4 lub areszcie policji przy ul. Długiej 26. Następnie przewieziony na Pawiak. Skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa na karę śmierci. Z rozkazu Dowódcy SS i Policji na Dystrykt- Franza Kutschery, rozstrzelany 13.I. 1944r.,w egzekucji na terenie b. getta wśród ok.260 osób lub przy ul. Górczewskiej 14- ok.40 osób (por. K. Grzegory, K. Majer).

302.ADAM WÓJCICKI- członek OSP Michałów k/Żyrardowa. Należał do AK- drużyna „Wiecha”. Posiadał pseudonim-„Radosław”. Aresztowany-4.II.1944r. (por. W. Dudziński i inni z tej straży). Prawdopodobne trafił na Pawiak. Nie są znane nazwiska wszystkich 68 mężczyzn umieszczonych w tym więzieniu w nocy z 3 na 4 i w następnej nocy- 23. Wszyscy potem zginęli w egzekucji lub na samym Pawiaku.

303.HENRYK WÓJCICKI -członek OSP Ząbki, w powiecie warszawskim. Nie wiemy, kiedy więziony był na Pawiaku. Zginął w nieznanym obozie na terenie Rzeszy. Czy w Dachau? (por. J. Gietka i inni z tej straży).

304. STANISŁAW (?) WYSOCKI- członek OSP Zakładów Farmaceutycznych „Klawe” w Warszawie. Na Pawiaku był wieziony, jako zakładnik. Skazany przez Doraźny Sąd Policji Bezpieczeństwa na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wykonanie wyroku nastąpiło, 9.XII.1943r., w publicznej egzekucji na terenie Okęciu lub na Woli. O wyroku i jego wykonaniu ogłoszono 10.XII.1943r..

305.ANTONI WRONECKI- członek OSP Rembertów. Zaginął w 1943r. Prawdopodobnie został schwytany podczas łapanki ulicznej na terenie Warszawy i następnie osadzony na Pawiaku.

306.KONSTANTY WYSZNACKI- matematyk, ekonomista, urzędnik ubezpieczeniowy, nauczyciel Gimnazjum Towarzystwa „Uczelnia” w Łodzi. Jeden z najwybitniejszych polskich działaczy pożarniczych. Absolwent Szkoły Politechnicznej (poprzedniczki Politechniki) we Lwowie. Redaktor legendarnej dziś jednodniówki „Gore” wydanej z okazji I Ogólnopolskiego Zjazdu Delegatów Straży Ogniowych (8 i 9. IX.1921r.), na którym powołano Główny Związek Straży Pożarnych RP. Propagator muzealnictwa pożarniczego. Zasiadał we władzach Związku Floriańskiego, w Radzie Naczelnej GZSP RP i ZSP RP, jako przedstawiciel Polskiej Dyrekcji Ubezpieczeń Wzajemnych- od 1921r.. Pracował w Biurze GZSP RP/ZSP RP. Był członkiem Komitetu Redakcyjnego „Przeglądu Pożarniczego”. Napisał wiele książek,                 w tym „Bezpieczeństwo ogniowe w Polsce” i artykułów z zakresu ubezpieczeń przed pożarami, historii ubezpieczeń (te stały się najlepszymi, w okresie Polski międzywojennej), historii polskiego pożarnictwa oraz bieżących problemów ochotniczego strażactwa                        i bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Tłumacz prac F. Engelsa. Podczas okupacji udzielał pomocy warszawskim Żydom. Brał udział z żoną Marią, w tajnym nauczaniu. Aresztowany wraz z nią i córką Wandą- studentką medycyny, w mieszkaniu na warszawskim Żoliborzu- 6.III.1944r. i osadzony w raz z nimi na Pawiaku. Następnie wywieziony do obozu: Auschwitz („Księga pamięci…”), lub do Gross-Rosen. Prawdopodobnie zginął w obozie Gross-Rosen (to miejsce jest wpisane na płycie symbolicznej mogiły w Warszawie). Autorzy „Księgi pamięci…”, jako jego miejsce śmierci podają -Auschwitz. Z kolei Wł. Bartoszewski w pracy „Warszawski pierścień śmierci1939-1944” (w źródłach na końcu niniejszej pracy) pisze, że Konstanty Wysznacki zmarł w obozie Mauthausen-Gusen. Jego żona Maria- nauczycielka, napisała w podziemiu podręcznik do historii. Żona i córka, zostały wywiezione do kobiecego obozu Ravensbrück. Po wyzwoleniu obozu obie panie powróciły do Polski.

307.WACŁAW WYTYKOWSKI-członek OSP Wawer, w powiecie warszawskim. Zginął w nieustalonym więzieniu/areszcie na terenie Warszawy - w 1943r.

308.WACŁAW ZAKRZEWSKI-członek OSP Świdry Małe k/Otwocka, w powiecie warszawskim. Aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa -w 1942r. i osadzony na Pawiaku. Następnie został wywieziony do obozu Stutthof. Znalazł się w nim-24.V. (por. płk poż. Jerzy Lgocki). Zginął w tym obozie, w nieznanych okolicznościach.

309.ALEKSANDER ZALEWSKI –członek OSP Świdry Małe k/Otwocka, w powiecie warszawskim. Po zatrzymaniu przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa- w 1942r., został osadzony na Pawiaku. Następnie wywieziono go do obozu Stutthof. Znalazł się w nim-22.V.1942r. Zginął w tym obozie-w 1943r.

310.WŁADYSŁAW ZAREMBA (ZARĘBA) - członek OSP Lucynów Duży k/ Wyszkowa. Prawdopodobnie aresztowany przez żandarmerię. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Zginął w obozie Auschwitz- w 1944r.

311.JAN ZAREMBA (ZARĘBA) - gospodarz OSP Piastów, w powiecie warszawskim. Działał w AK. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Zginął w obozie Auschwitz w 1944r.

312.HENRYK ZIELIŃSKI-członek OSP Nowe Mostki, w powiecie sochaczewskim. Należał do AK i był łącznikiem. Aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub żandarmerię i osadzony na Pawiaku-15.IV.1944r. Zginął na Pawiaku.

313.BRONISŁAW ZIEMĘCKI- absolwent Szkoły Politechnicznej (potem Politechnika Lwowska) i Wyższej Szkoły Technicznej w Moskwie. Uczestnik rewolucji 1905r. i członek POW. Poseł na Sejm (1919-1930), minister Pracy i Opieki Społecznej (1925-1926), minister Przemysłu i Handlu (X. 1918r.), W 1920r. zastępca członka Rady Obrony Państwa. Naczelny dyrektor Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych, prezydent miasta Łodzi (1927-1933). Czołowy działacz PPS, w tym m. in. przewodniczący Rady Naczelnej i przewodniczący Centralnego Komitetu Wykonawczego tej partii. W czasie okupacji dyrektor Departamentu Robót Publicznych i Odbudowy w Delegaturze Rządu na Kraj. Publicysta i działacz samorządowy. Aresztowany 8 lub 9 II.1944r. i jako zakładnik i osadzony na Pawiaku.-25. II.1944r. Skazany przez Sąd Doraźny Sąd Policji Bezpieczeństwa, na karę śmierci. Sąd przewidział go do ułaskawienia, ale wobec napadów polskiego podziemia na Niemców, rozkazem Dowódcy SS-i Policji Bezpieczeństwa –SS-Oberführera dr Herberta Böttchera skierowany do rozstrzelania. Rozstrzelany w egzekucji w ruinach gettach, w grupie312 więźniów na Nalewkach w ruinach getta- 22.II.1944r. Z racji pełnienia funkcji dyrektora i prezydenta, był ściśle związany ze sprawami straży pożarnych i ochrony przeciwpożarowej.

314.MARIAN ZIEMKIEWICZ-członek LHD Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK. Aresztowany przez Gestapo-21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Do obozu Auschwitz trafił-6.VIII.1943r. (por. J. Białek i inni z tego oddziału LHD).

315.JÓZEF ZWOLIŃSKI- członek OSP Zakładów Lampowych „Philipsa”. Nie wiemy, od kiedy przebywał na Pawiaku. Wywieziony do obozu Auschwitz- 21.IX.1940r., w transporcie 566 więźniów Pawiaka i 1139 mężczyzn ujętych w łapankach ulicznych na terenie Warszawy. W obozie miał numer-5167. Zginął tam-17.IX.1941r.

316.JAN ŻACZEK (ZACZEK) – członek Ochotniczej Straży Pożarnej Włochy, w powiecie warszawskim. Aresztowany przez policję bezpieczeństwa lub służbę bezpieczeństwa i osadzony na Pawiaku. Dnia 9.XI.1943r. skazany przez Sąd Doraźny Policji Bezpieczeństwa na karę śmierci przez rozstrzelanie. Istnieją rozbieżne wersje dat i miejsc śmierci tego strażaka. Jedna mówi („Księga pamięci…”, w źródłach), że 1.VII.1943r., został rozstrzelany- w ruinach getta, w grupie 17 lub 19 osób więźniów Pawiaka. Z drugiej („Pawiak…, w źródłach) wynika, że został rozstrzelany w ruinach getta, w jednej z trzech egzekucji (stracono łącznie ok. 300 osób)- 3.XI.1943r. Nazwiska ofiar tej zbrodni ogłoszono 13.XI.1943r. W pracy W. Bartoszewskiego jest na liście skazanych przez wspomniany sąd-w dniu 9.XI.1943r. i rozstrzelanych 12.XI.1943r., w grupie ok.240 więźniów. Jego nazwisko ujęto pod pozycją-poz.7. Publiczna egzekucja, odbyła się przy ul. Wierzbowej9-11 i w rejonie ul. Bonifraterskiej na terenie b. getta

317.BOLESŁAW ŻAK- członek LHD (Luftschutzhilfdienst) Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Należał do AK-Batalion „Wigry”. Aresztowany 21.VI.1943r. i osadzony na Pawiaku. Poddawany przesłuchaniom na Szucha 25. W obozie Auschwitz – od 6.VIII.1943r. (por. J. Białek i inni z tego oddziału LHD, pomocnicza służba przeciwlotnicza). Miał prawdopodobnie numer- 135 711. Prawdopodobnie zginął w tym obozie.

318.TADEUSZ ŻEBROWSKI- strażak Oddziału Doświadczalnego Centralnej Szkoły Pożarniczej. Więziony był na Pawiaku.  Z tego więzienia został wywieziony do obozu Auschwitz. Znalazł się w nim 9.XII.1943r. Otrzymał w nim numer- 167 805 (ostatni w transporcie 72 mężczyzn). Doczekał wolności.

319.FRANCISZEK ŻUBEREK-strażak Warszawskiej Straży Ogniowej. Uczestniczył w walce z pożarami podczas obrony Warszawy, we wrześniu 1939r. Nie wiemy, kiedy był więziony na Pawiaku. Nie jest nam znana droga tego strażaka do obozu Mauthausen-Gusen. Mógł tam trafić poprzez obóz Auschwitz-Birkenau¹ lub Gross-Rosen. Zginął w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen-25.III.1945r., blisko jego wyzwolenia przez armię amerykańską.

Źródła -wybór 

1.W. Bartoszewski „Warszawski pierścień śmierci.1939-1944”, Warszawa 1970r.

2.„Encyklopedia II wojny światowej”, praca zbiorowa pod przewodnictwem K. Sobczaka, Warszawa 1975r

3. L. Wanat „Apel więźniów Pawiaka”, Warszawa 1976r.

4. A. Jaworski, J. E. Wilczur „Strażacka wierność”, Warszawa 1977r.

5. R. Domańska „Pawiak. Więzienie gestapo. Kronika 1939-1944”, Warszawa 1978r.

6. „Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945. Informator encyklopedyczny” pod redakcją Cz. Pilichowskiego, Warszawa 1979r.

7. M. Mołdawa „Gross-Rosen. Obóz koncentracyjny na Śląsku”, Warszawa 1979r.

8. B. Suchowiak „Neuengamme”, Warszawa 1979r.

9.M. M. Drozdowski, A. Zahorski „Historia Warszawy”, Warszawa 1981r.

10. J. Mikuła „Najtrudniejsze czasy. Wspomnienia z lat 1939-1945”, Warszawa 1985r.

11. L. Wanat „Za murami Pawiaka”, Warszawa 1985r.

12. J. Łamaszewski, Wł. Pilawski „Księga pamięci funkcjonariuszy pożarnictwa i strażaków ochotników. 1939-1945”, Warszawa 1986r.

13. „Pawiak był etapem. Wspomnienia z lat 1939-1944”, przedmowa, wybór i opracowanie R. Domańska. Warszawa 1987r.

14.„Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa. Lata wojny 1939-1945”opr. zbior. pod kier. gen. dyw. Cz. Czubryt-Borkowskiego, Warszawa 1988r.

15.Z. Grzywaczewski, J. Stahl-Stal „Wspomnienia strażaków uczestników powstania warszawskiego”, Warszawa 1994r.

16.„Kto kim był w Drugiej Rzeczypospolitej”, pod red. naukową prof. Jacka M. Majchrowskiego, Warszawa 1994r

17.W. Pilawski „Strażacki Ruch Oporu „Skała”, Warszawa 1994r.

18.T. Szarota „Życie codzienne w stolicach okupowanej Europy. Szkice historyczne. Kronika wydarzeń”, Warszawa 1995r.

19.M. Mantyka „Dzieje Krakowskiego Związku Straży Pożarnych w latach 1923-1950”, Kraków 2008r.

20.W. Chmielewski „Strażacka Pamięć”, Jakubowice-Sandomierz, 2009r.

21.W. Tabasz „Udział ochotniczych straży pożarnych w działaniach ratowniczych i militarnych podczas wojny obronnej 1939roku”[w]Zeszyty Historyczne Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2009r.

22.W. Chmielewski „Strażacka Pamięć. Szlakiem służby mjr. poż. Gustawa Cieślickiego”, Jakubowice-Sandomierz 2009r.

23.J. Moniczowski, L. Buczak, L. Mazan „A u się pali jak cholera. Szkice z dziejów Krakowskiej Straży Pożarnej” Kraków 2010r.

24.P. Matusak „Straż Pożarna. Warszawskie Termopile 1939-1945”, Warszawa 2014r.

25.K. Szwed „Straż Pożarna w Chełmie.1893-2015”,Chełm 2015r.

Internet:

1.”Informacja o więźniach”[w] Auschwitz-Birkenau. Były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady.

2.A. Mierzwiński „Kochana Mamusiu, jestem zdrowy…”Towarzystwo Miłośników Ziemi Ostrowskiej w Ostrowi Mazowieckiej,

3.„Więźniowie Pawiaka. Lata 1939-1944r”[w] Genealogia. Stankiewicze z przyjaciółmi.

4.J. Adamska „Kronika ruchu oporu w okupowanym powiecie warszawskim w latach 1939-1944”, 19774r. [w] mazowsze.hist.pl/Rocznik Mazowiecki.

5.„Sokołów Podlaski- z tamtych lat. Z albumu Pana Franciszka Romana”.

6.Materiały udostępnione w internecie: nt. Generalnej Guberni, niemieckiego aparatu okupacyjnego. 

7.Policja niemiecka w Warszawie [w] www.info-pc.home] 

8. „Zur Geschichte der Ordnungspolizei-Lexikon der Wehrmacht” opr. R. Pfeiffer, 2003r. 

9. Strony internetowe wybranych OSP i komend PSP.

10. Rolf Jehke ‘Territoriale Veranderungen in Deutschland und deutsch Verwaltung Gebieten 1874-1945”, udostępnione 17.I. 2008

• « poprz.
• nast. »