ORLIK EDMUND ROMAN

ORLIK EDMUND ROMAN

NAJLEPSZY POLSKI PANCERNIAK W II WOJNIE ŚWIATOWEJ

I. Wprowadzenie

Na terenie Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej , prowadzonym przez Zarząd Oddziału Wojewódzkiego w Opolu ZOSP RP „STRAŻAK”w Turawie k/Opola, znajduje się obelisk z napisem:

ORLIK

1918 - 1982

ŻOŁNIERZ WRZEŚNIA

ARCHITEKT

Kto ufundował ten obelisk i kim dla Polski i ochrony przeciwpożarowej województwa opolskiego był Edmund Roman Orlik?

Postanowiłem to wyjaśnić i przybliżyć postać żołnierza, architekta i przyjaciela strażaków.

Napisy na obelisku ufundował jego przyjaciel, płk poż. w st. spocz. ZDZISŁAW FILINGIER (rocznik 1920, Komendant Wojewódzki Straży Pożarnych w Opolu w latach 1968- 1989) w 1989 r.

Płk poż. w st.spocz. Zdzisław Filingier – żołnierz Armii Krajowej, plut. pchor. „Roszak”, dowódca

I plutonu, 5 kompanii , 25 pułku piechoty AK, piłsudczyk.

Znał dokonania plut. pchor. Edmunda Romana Orlika z września 1939 roku.

Dla znawców historii polski:

- plut. pchor. Edmund Roman Orlik, we wrześniu 1939 roku, jako dowódca tankietki TKS- nkm 20 mm zniszczył 13 czołgów niemieckich

Dla pożarników z województwa opolskiego:

- mgr inż. arch. Edmund Roman Orlik został zatrudniony jako inspektor wojewódzki

w Komendzie Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Opolu w okresie od 01.07.1977 roku do 31.08.1979 roku i był współtwórcą nowoczesnej bazy kwaterunkowo-wypoczynkowej straży pożarnych województwa opolskiego:

- Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego Komendy Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Opolu (KWSP w Opolu) z siedzibą w Turawie,

- obiektów Komendy Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Opolu ul. Budowlanych 1,

- obiektów Komendy Rejonowej Straży Pożarnych w Paczkowie,

- na emeryturę odszedł w wieku 60 lat z KWSP Opole i był znany wśród oficerów pożarnictwa.

II. Kim był Edmund Roman Orilik

1. Okres do 1945 roku

Edmund Roman Orlik urodził się w dniu 26 stycznia 1918 roku w Rogoźnie Wielkopolskim, w rodzinie inteligenckiej. Jego ojciec- Jan- zginął na wojnie w 1917 roku jako lotnik.

Egzamin dojrzałości zdał w 1936 roku. W okresie od 25.09.1936 do 01.10.1937 jako ochotnik, odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Broni Pancernej w Modlinie a później w I Batalionie Pancernym w Poznaniu.

W latach 1937-1938 studiował na Politechnice Warszawskiej, niestety, ćwiczenia wojskowe i podjęcie pracy w okresie od 15.08.1938 do 24.08.1939 w Urzędzie Poczty i Telegrafu w Połajewie ( jako pracownik kontrolny) oraz wybuch wojny studia te przerwały.

W okresie od 25.08.1939 roku do 30.09.1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej, od granicy niemieckiej po obronę Warszawy w 71 Dywizjonie Pancernym, przydzielonej do Wielkopolskiej Brygady Kawalerii, działającej w składzie Armii „Poznań”.

Po odbyciu kampanii wrześniowej, okupację przeżył, rezygnując z niewoli i kolejno przenosząc się w poznańskie, krakowskie,lwowskie i ostatecznie – stale poszukiwany przez Niemców- pod Warszawę,gdzie pracował w prywatnych przedsiębiorstwach budowlanych.

W roku 1945 wraz z założoną rodziną osiadł w Łodzi.

2. Krótka historia wybranych polskich jednostek wojskowych i sprzętu pancernego

Armia „Poznań”

Podstawowym zadaniem armii „Poznań” była osłona skrzydeł armii „Łódź” i „Pomorze” oraz obrona na kierunku Frankfurt-Poznań. Dowództwo armii mieściło się w Poznaniu, jednak sztab przybył do swych kwater z Warszawy dopiero w dniu 29.08.1939 roku.

Główne kierunki ataków niemieckich nie były wymierzone w Wielkopolskę, jednak bardziej z powodów politycznych na tym terenie zgromadzono ponad 100tys. polskich żołnierzy.

Zagrożeni odcięciem od sił głównych, zaczęli się wycofywać się bez walki. Po kilku dniach trwania wojny, armia „Poznań” wraz z armią „Pomorze” była zmuszona do przebijania się przez siły niemieckie , które dotarły już pod Warszawę- tak doszło do bitwy nad Bzurą. W obliczu braku centralnego dowodzenia siłami polskimi, bitwa ta została jednak przegrana.

Nie pomogła tutaj determinacja i poświęcenie prostych żołnierzy i oficerów. Resztki armii przebijały się przez Puszczę Kampinoską do Warszawy i wzięły udział w jej obronie.

Skład armii „Poznań”: 14 Dywizja Piechoty [DP], 25 DP, 26 DP, Wielkopolska Brygada Kawalerii, dywizjon pociągów pancernych /5/, odwód armii- 17 DP, Podolska Brygada Kawalerii, lotnictwo-3 pułk lotniczy.

Dowódca- gen. bryg. Tadeusz Kutrzeba

71 Dywizjon Pancerny

71 dywizjon pancerny [71dpanc] to pancerny pododdział rozpoznawczy Wojska Polskiego II RP w wojnie obronnej 1939 roku.

Dywizjon nie występował w organizacji pokojowej wojska. Został sformowany w dniach 24 - 25 sierpnia 1939 roku przez I Batalion Pancerny z Poznania dla Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Po zakończeniu formowania w dniu 27 sierpnia 1939 roku, dywizjon rozmieścił się w lasach pod Śremem jako odwód dowódcy WBK gen. Romana Abrahama Dywizjon (batalion) składał się z trzech szwadronów (kompani):

-Szwadron Samochodów Pancernych Nr71 , uzbrojony w 8 samochodów pancernych wzór 1934, dowódca szwadronu por. Adam Staszków,

-Szwadron Czołgów Rozpoznawczych Nr 71, uzbrojony w trzynaście czołgów rozpoznawczych TK-3 w tym 4 czołgi rozpoznawcze TKS-nkm 20mm.

Dowódcy: szwadronu -por. Wacław Chłopik

1 plutonu -por. Bronisław Kalinowski

2 plutonu -ppor. rez. Jan Dąbrowski

3 plutonu -strz. Jan Mielczarek

-Szwadron Techniczno-Gospodarczy -dowódca kpt. Leon Dębski

Stan osobowy: oficerów- 10, podoficerów- 63, szeregowców – 112 -Razem 185 żołnierzy.

TKS

TKS-polski lekki czołg rozpoznawczy [tankietka].Obok czołgu 7TP był podstawowa bronią polskich sił pancernych podczas kampanii wrześniowej 1939 roku.

TKS-nkm 20mm -tankietka uzbrojona w najcięższy karabin maszynowy[nkm] 20mm, była jedyną z polskich tankietek,które mogły skutecznie walczyć z niemiecka bronia pancerną, w tym czołgiem Panzer IV.

We wrześniu 1939 roku w Wojsku Polskim były tylko 24 tankietki TKS-20.

W połowie 1939 roku Wojsko Polskie posiadało 300 wozów TK-3 i 274 TKS ,uzbrojone tylko w 1 karabin maszynowy kal.7,92mm.

Dane techniczne TKS-20 : tankietka o trakcji gąsienicowej,silnik gaźnikowy o mocy 46 KM, płyty pancerne o grubości 3-10mm,pojemność zbiornika paliwa 60dm3,

długość-2,560m,szerokość-1,760m, wysokość-1,330m, masa-2,65 t,

prędkość-45km/h /po drodze/, zasięg -160km /po drodze/, 90km

/w terenie/, prześwit-0,33m,moc jednostkowa-17KM/t

Dane operacyjne TKS-20: załoga-2 osoby -dowódca-strzelec,kierowca-mechanik, uzbrojenie-1 najcięższy karabin maszynowy wz.38 FK-A kal.20mm /zapas

amunicji 80 naboi w 16 magazynkach, Czołgi niemieckie Panzer I , II, III D,35[t],Panzer IV B / Panzerkampfwagen-PzKpfw-Panzer/

Dywizja pancerna z 1939 roku posiadała 1 brygadę czołgów w składzie 2 pułków czołgów, każdy z nich w składzie 2 batalionów czołgów i kompanii remontowej i posiadała 324 czołgi.

Batalion czołgów składał się z 2 kompanii czołgów lekkich, 1 kompanii czołgów średnich

W 1939 roku Armia Niemiecka posiadała: dywizje pancerne-9,5 [34 bataliony czołgów]

Przed kampania wrześniową 1939 roku , czołgi Panzer I A i B wchodziły w skład niemieckich dywizji pancernych w liczbie 136 sztuk , na każdą dywizję pancerną.

Ogółem - Dywizje Pancerne posiadały ich 1445 szt, co stanowiło 40% ogółu sił pancernych.

W kampanii wrześniowej w Polsce stracono 89 szt. czołgów lekkich Panzer I, co stanowiło 45% straconych czołgów wszystkich typów.

W lecie 1939 roku Wehrmacht posiadał na stanie 1223 czołgi lekkie Panzer II A/B/C , co stanowiło 35% ogółu czołgów.

W skład niemieckich wojsk pancernych /głównie 1 Dywizji Lekkiej/ wchodziło 219 przejętych czołgów czeskich LT vz.35-oznaczenie niemieckie Panzer 35[t]. W trakcie Kampanii Wrześniowej, Niemcy stracili 26 wozów, co stanowiło 12% stanu wyjściowego. 1 Dywizja Lekka została przekształcona w 6 Dywizję Pancerną w dniu 18.10.1939 roku.

Czołgi: Panzer I A i B -załoga 2 osoby, karabiny maszynowe-2 szt. kal.7,92mmm /MG13/, brak

działa, masa A-5,4 t i B-6,0t, pancerz 6-13mm

Panzer I C -załoga 2 osoby, km-1 szt MG13, działo 20mm /EW141MG/,masa 8,0 t,

pancerz 10-30mm

Panzer II B i C-załoga 3 osoby, km-1 szt MG34 kal.7,92mm,działo 20mm /KwK30L/55/,

pancerz 4-14,5mm, masa B-7,9t C-8,9t

Panzer 35[t] – czołg lekki produkcji czeskiej /przejęte po zajęciu Czechosłowacji w marcu

1939 roku/ załoga- 4 osoby,km-2 szt. kal.7,92mm, działo-37mm,

pancerz-8-25mm, masa-11,0t

Panzer III D – załoga -5 osób, km-3 szt MG34, działo-37mmm, pancerz 5-15mm,

/prod.seryjna/ masa-16,0t

Panzer IV B -załoga – 5 osób, km- 1 szt.MG 34, działo -75mm, pancerz- 5-30mm,

masa- 17,7t

3.Szlak bojowy 71 Dywizjonu Pancernego ( w składzie WBK )

-1 września 1939 roku- w rejonie Rawicza, granicę przekroczyły grupy niemieckich dywersantów, które zaatakowały placówki Straży Granicznej oraz ludność cywilną. Skierowany tam 1 pluton samochodów pancernych, przybył rano do Rawicza opanowanego już przez żołnierzy z 108 pułku Grenzwachtu ( Strazy Granicznej) .Samochody pancerne wsparły kontruderzenie żołnierzy z 3/55pp [3 batalionu 55 pułku piechoty]. Niemcy zostali z miasta wyparci.

2 pluton samochodów pancernych działał w tym czasie między Rawiczem a Lesznem.

Szwadron czołgów skierowano do Leszna, gdzie wsparł 1/55pp w walce z dywersantami niemieckimi w mieście. Po południu 1 pluton TK-3 wraz z kompanią piechoty na samochodach ciężarowych wysłano na rozpoznanie w kierunku granicy. Wracajacy wieczorem po wykonaniu zadania oddział zlikwidował kolejne ognisko niemieckiej dywersji w Święciechowie,

- 2 września - pododdziały dywizjonu wzięły udział w kilku wypadach na terytorium Niemiec, jakie przeprowadziła Wielkopolska Brygada Kawalerii (WBK). 2 pluton samochodów pancernych wraz z żołnierzami 3/55pp, przekroczył granicę niemiecką i we wsi Załęcze zniszczył kilka niemieckich pojazdów wojskowych.

Szwadron TK-3, TKS wraz ze szwadronem kolarzy zabezpieczał wypad oddziałów atakujących Wschowę. 1 pluton wziął we wsi Dębowa Łęka jeńców ze 118 pułku Grenzwachtu. Po południu

TK-3 ponownie brały udział w walce z dywersantami niemieckimi w Lesznie,

-3 września – dywizjon przeszedł w Śremie na prawy brzeg Warty i wszedł w skład grupy obwodowej „Kórnik”, która miała wspierać obsadzającą Wartę Wielkopolską Brygadę Kawalerii,

-6 września - szwadron samochodów pancernych oraz szwadron kolarzy WBK stanowiły straż

przednią kolumny wycofującej się WBK. Reszta dywizjonu znajdowała się w kolumnie głównej, która przez Konin, Tuliszów i Turek dotarła do Uniejowa. Szwadron samochodów pancernych osłaniał przeprawę brygady przez Wartę oraz jej dalszy marsz w rejon, na wschód od Dąbia,

- 7 września -1 pluton czołgów skierowany został w kierunku Ozorkowa a 2 pluton samochodów pancernych ku Poddębicom. Samochody pancerne współdziałające z kolarzami brygady,

natknęły się na szosie Łęczyca- Stary Gostków na oddziały rozpoznawcze 102 pp z niemieckiej 24 Dywizji Piechoty [DP].

Wieczorem dywizjon wycofał się przez Łęczycę do Topoli Królewskiej,

-8 września – dywizjon dotarł przez Kutno w pobliże Soboty i pozostawał w odwodzie brygady.

1 pluton samochodów pancernych wraz ze szwadronem kolarzy z 15 pułku ułanów, prowadził rozpoznanie w kierunku Łowicza,

- 9 września – w bitwie nad Bzurą dywizjon wspierał natarcie pododdziałów WBK na Chruślin, Helenów i Głowno.

Dywizjon został wzmocniony czołgiem TKS-20, który znaleziono na stacji Jackowice,

10 września- rano, szwadron czołgów ostrzelał kolumnę taborową 26 pp z niemieckiej 30 DP zadając jej straty, potem ubezpieczał węzeł dróg w Bielawach. Szwadron samochodów pancernych wraz z ułanami z 15 pułku, walczył z pododdziałami 20 pp z niemieckiej 10 DP w rejonie Chruślina. Wieczorem cały dywizjon obsadził wieś Zgoda.,

11- września – dywizjon stał w odwodzie brygady i prowadził rozpoznanie. Szwadron czołgów osłaniał wycofanie 3/7 dywizjonu artylerii konnej [dak],

12 września- dywizjon wspierał 1/57 pp w kierunku Głowna. Wieczorem dywizjon wycofał się się za Bzurę i ześrodkował obok wsi Zduny,

13 września – 1 pluton samochodów pancernych rozpoznawał kierunek Bielaw. W nocy

13/14 września dywizjon przeszedł do rejonu Młodzieszyna. Szwadron samochodów

pancernych ubezpieczał kierunek na Wyszogród,

14 września – w celu utworzenia przedmościa, dowódca WBK postanowił opanować Brochów.

Wysłał tam szwadron czołgów a szwadron samochodów pancernych wraz z kolarzami

i plutonem zaporowym, miał zamknąć przeprawy w Wyszogrodzie. Szwadron czołgów wspierał

w Brochowie 15 pułk ułanów a następnie 7 pułk strzelców konnych. Tankietki zniszczyły

3 czołgi niemieckie Panzer II .Przeciwnikiem były pododdziały zmotoryzowanego pułku SS „Leibstandarte Adolf Hitler” i 4 DPanc,

16 września – szwadron czołgów przeprawił się przez Bzurę i przeszedł do Puszczy Kampinoskiej.

Szwadron samochodów pancernych i szwadron techniczno-gospodarczy, nie mogąc się doczekać naprawy mostu, zniszczył sprzęt ciężki, a żołnierze pieszo skierowali się do rejonu koncentracji, 18 września – 1 pluton czołgów wspierał natarcie 17 pułku ułanów na Kaliszki i Palmiry.

Po południu 2 pluton czołgów i 15 pułk ułanów, natknęły się w puszczy na oddział

rozpoznawczy niemieckiej 1 Dywizji Lekkiej ( 1DLek). W wyniku walki zniszczono trzy

niemieckie czołgi- 2 szt. Panzer 35[t] i 1 szt. Panzer IV.

Około północy w czołgach 2 plutonu zabrakło paliwa i załogi zniszczyły je,

19 września – czołgi 1 plutonu wraz z 7 dak i działami ppanc.odparły natarcie niemieckich czołgów pod Sierakowem .Zniszczono lub unieruchomiono ponad 20 czołgów niemieckich,

20 września - po walce pod Sierakowem pozostały jedynie dwa sprawne czołgi. One to wraz z baterią 6 dak i 3 szwadronem pionierów osiągnęły Młociny. Ostatnie 2 czołgi wspierały oddziały przedzierające się do Warszawy.

Przybyłe do Warszawy 2 czołgi z 71 Dywizjonu Pancernego były jedynymi polskimi wozami bojowymi, które przedostały się do Warszawy z rejonu walk nad Bzurą.

Tankietki zostały wcielone w skład oddziałów broniących Warszawy i były wykorzystywane do kapitulacji miasta.

4.Udział plut. pchor. Edmunda Romana Orlika w walkach 71 Dywizjonu Pancernego

Z artykułów Janusza Magnuskiego opartych na relacjach Edmunda Romana Orlika [ „Orlik

atakuje pierwszy” w „Za Wolność i Lud” nr 20/1978 i „Bój pod Sierakowem” w nr 39/1979

i powtórzonych w późniejszej książce „Karaluchy przeciw panzerom”- Pelta,Warszawa 1995-

wynika, że Orlik dowodził tankietką TKS-20:

- w dniu 14 września 1939 roku pod Brochowem i unieruchomił 3 czołgi,

- w dniu 18 września 1939 roku pod Pociechą [Puszcza Kampinoska],

przygotowując zasadzkę na bezpośredni rozkaz dowódcy WBK

gen. Abrahama i niszcząc w lesie 3 czołgi,

- w dniu 19 września 1939 roku pod Sierakowem, unieruchamiając

7 czołgów

- oraz doprowadził TKS-20 do Warszawy i brał udział w obronie Warszawy

Starcie pod Pociechą

Dnia 18 września 1939 roku , pluton Orlika, składający się z 1 czołgu TKS-20 (dowódca- plut. pchor. Edmund Roman Orlik, kierowca-mechanik – pchor. Kazimierz Nowakowski ) oraz 2 czołgów TK-3, zaskoczyły w zasadzce z boku , na skrzyżowaniu leśnych dróg , 3 niemieckie czołgi z 11 Pułku Pancernego 1 Dywizji Lekkiej.

Wszystkie 3 czołgi zostały unieruchomione , w tym 1 się zapalił. W walce tej zginął książę raciborski, 23-letni porucznik wojsk pancernych Wehrmachtu -Wiktor IV Albrecht von Ratibor.

Zniszczono : Panzer IV- 1 szt, Panzer 35[t] -2 szt.

1 Dywizja Lekka w składzie: 11 pułk pancerny (2 bataliony pancerne) i 65 batalion pancerny

posiadała 226 czołgów, w tym: 65 szt-Panzer II, 112 szt.- Panzer 35[t], 41 szt.- Panzer IV i 8 czołgów dowodzenia.

Miejsce potyczki pod Pociechą upamiętnia głaz „Kamień Orlika”, na którym widnieje napis:

„W tym miejscu doszło do zwycięskiego pojedynku polskiej tankietki TKS-20

z 71 Dyonu P.WLK.BK dowodzonej przez plut.pchr. Edmunda Orlika z niemieckim PKW III z 11 P.Panc. 1 DLek. dowodzonym przez por. księcia von V.Ratibor.”

Na wyposażeniu niemieckiej 1 Dywizji Lekkiej nie było czołgów Panzer III a więc wnioskuję, że zniszczono Panzer IV.

W latach 1936-1937 wyprodukowano 35 szt. Panzer IV A, które wykorzystywano głównie do celów szkoleniowych.

W latach 1938-1939 wyprodukowano czołgów średnich Panzer IV w wersjach B- 42szt

i w wersji C – 140 szt. [wersja C była nieznacznie ulepszona od wersji B].

Czołgi średnie Panzer IV B i C były podstawowym sprzętem kompanii czołgów średnich

w batalionach związków pancernych podczas wojny z Polską we wrześniu 1939 roku.

Bój o Sieraków

Dnia 19 września 1939 roku ocalały pluton tankietek wspierał polskie oddziały w boju o Sieraków w Puszczy Kampinoskiej. Niemców wyparto w nocy w wyniku natarcia na wieś 7 pułku strzelców konnych i 9 pułku ułanów z WBK. Niemcy ruszyli do natarcia , wykorzystując kilkadziesiąt czołgów z 11 pułku pancernego i 65 batalionu pancernego z 1 Dywizji Lekkiej.

Tankietka Orlika, działając krótkimi wypadami z wykopów na lewej flance atakujących Niemców, (przy wsparciu 2 baterii 7 dywizjonu artylerii konnej i działek 7 pułku strzelców konnych) zniszczyła lub uszkodziło 7 czołgów-według jego relacji- a ogółem zniszczono ponad 20 czołgów.

5. Działalność w latach 1945- 1982

Po zakończeniu działań wojennych w Europie w maju 1945 roku, rozpoczął pracę zawodową, aby utrzymać 3 osobową rodzinę.

Od czerwca 1945 roku do 28 lutego 1946 roku pracuje jako Kierownik Transportu w Zjednoczeniu Przemysłu Skórzanego w Łodzi. W okresie od marca 1946 roku do sierpnia 1946 roku przerywa pracę zawodową i przygotowuje się do podjęcia studiów.

W okresie od 17 września 1946 roku do 24 lipca 1951 roku podejmuje studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi, równocześnie pracując: od 19.09.1947 roku do 15.10.1948 roku, jako Kierownik Budowy w Przedsiębiorstwie Robót Budowlanych w Łodzi, od 01.11.1948 roku do 31.06.1949 roku , jako Kierownik Działu Inwestycji w Głównym Instytucie Włókiennictwa w Łodzi.

Od 16.10.1949 roku był projektantem w Miastoprojekcie Łódź. Po skończeniu studiów, kolejno jako:starszy projektant, kierownik zespołu architektonicznego, główny projektant, nieprzerwanie do 1965 roku.

W okresie od 01.11.1950 roku do 31.08.1952 roku był równolegle asystentem Wydziału Architektury PWSSP w Łodzi a konsultantem architektury roczników dyplomowych do 1962 r .

W 1955 roku , na polecenie ówczesnej Komisji d/s Urbanistyki i Architektury zorganizował Wojewódzką Pracownię Urbanistyczną i zrezygnował z jej prowadzenia ,pozostając kilka kadencji członkiem Wojewódzkiej Komisji Urbanistyki i Architektury.

Od 01.06.1958 roku, po zaprojektowaniu dzielnicy wyższych uczelni i obiektów (Biblioteka Uniwersytecka,Wydział Biologii,Studium dla Obcokrajowców), Minister Szkolnictwa Wyższego powołał Edmunda Romana Orlika na Dyrektora Zarządu Inwestycji Szkół Wyższych w Łodzi, który realizował te zadania,równocześnie projektując.

Okres ten był najefektywniejszym w twórczości architektoniczno-urbanistycznej, pozostały po nim nie tylko gmachy użyteczności publicznej i inne obiekty ale i plany większych miast.

Pracę w Miastoprojekcie Łódź zakończył 30.06.1965 roku, po przebytym zawale serca.

W latach 1965-1966 kończy studia magisterskie na Wydziale Architektury Politechniki

Wrocławskiej.

Od 01.07.1966 roku do 15.03.1967 roku jest Głównym Specjalistą Architektonicznym

w Miastoprojekcie Wrocław. Na wniosek Rektora Politechniki Wrocławskiej , od 30.03.1967 roku

podejmuje zatrudnienie jako Główny Secjalista Architektoniczny na Wydziale Architektury

Politechniki Wrocławskiej, dla zorganizowania Zakładu Badawczo-Projektowego , jako zalążka

Instytutu Architektury. Po zorganizowaniu Instytutu Architektury , zakończył pracę na

Politechnice Wrocławskiej z dniem 30.09.1968 roku.

W latach 1969-1970 utrzymuje się z prac zleconych, przygotowując się do studiów doktoranckich.

Od 01.08.1970 roku do 31.12.1970 roku został powołany przez Ministra Kultury i Sztuki do spraw

budowy Teatru w Opolu a od 01.01.1971 roku , jako pełnomocnik Urzędu Wojewódzkiego w Opolu do spraw budowy teatru na stanowisko Zastępcy Dyrektora do Spraw Inwestycyjnych

Państwowego Teatru Ziemi Opolskiej.

Od 01.06.1972 roku rozszerzono pełnomocnictwa, powierzając stanowisko Dyrektora

w Dyrekcji Budowy Teatru, które prowadził do 31.12.1976 roku.

Od 01.01.1977 roku do 30.06.1977 roku wykonywał prace zlecone.

Od 01.07.1977 roku do 31.08.1979 roku był zatrudniony jako pracownik cywilny-inspektor wojewódzki w Komendzie Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Opolu.

Na zaopatrzenie emerytalne odszedł z KWSP Opole z dniem 01.09.1979 roku.

Mgr inż. arch. Edmund Roman Orlik zmarł nagle w dniu 08 kwietnia 1982 roku w Opolu.

Został pochowany na Cmentarzu Rzymskokatolickim p.w.św.Józefa w Łodzi ul.Ogrodowa 39.

Wyróżniony został:

- -Krzyżem Virtuti Militari V klasy

KVM V klasy został nadany przez Prezydenta RP na Uchodźctwie /w Londynie/,

z dniem 01.03.1979 rok , dla plut. pchor. rez. Edmunda Romana Orlika,

zaświadczenie nr Ldz.31/79/O/Z. Został wręczony w dniu 25 marca 1979 roku

w Zakopanem , przez gen.bryg. Borutę-Spiechowicza,

-Krzyżem Walecznych – dwukrotnie

-Odznaką „Zasłużonemu Opolszczyźnie” w 1975 roku

-Złotym Krzyżem Zasługi w 1976 roku

6. Związek Edmunda Romana Orlika ze Strażą Pożarną w woj. opolskim

W styczniu 1975 roku rozpoczął się odbiór budowanego teatru w Opolu przez Komendę Rejonową Straży Pożarnych w Opolu ul. Ozimska 53. Wykonane zabezpieczenia przeciwpożarowe były bardzo nowoczesne – stałe urządzenia gaśnicze trysk aczowe i zraszaczowe, półautomatyczne klapy dymowe,instalacja sygnalizacji pożaru. Problem wystąpił z kurtyną ppoż.

Będąc młodym oficerem pożarnictwa i pełniąc służbę w wydziale prewencji, poinformowałem Komendanta Miejskiego Straży pożarnych w Opolu, że nie wyrażę zgody na dopuszczenie do eksploatacji teatru bez sprawnie działającej kurtyny ppoż. Sprawę przejęła Komenda Wojewódzka Straży Pożarnych w Opolu , został poinformowany płk poż. Zdzisław Filingier -

Komendant Wojewódzki Straży Pożarnych w Opolu. Rozmowy były trudne z Dyrektorem budowy teatru Edmundem Romanem Orlikiem. Teatr został dopuszczony do eksploatacji ale funkcję dowódcy posterunku asystencyjnego pełnili oficerowie pożarnictwa, ja także.

Z informacji uzyskanych od płk poż. w st. spocz. Zdzisława Filingiera dowiedziałem się:

1.sprawa pomnika w miejscowości Pociecha w Puszczy Kampinoskiej

Pomnik został zaprojektowany przez mgr inż. arch. Edmunda Romana Orlika i ma dokładną

bryłę tankietki TKS-20 /długość, szerokość, wysokość/.

Podstawę z betonu -jako gąsienice- wykonał mgr inż. arch. Edmund Roman Orlik.

Kamień został przywieziony przez strażaków, spod Strzelec Opolskich (z woj.opolskiego) a w rozładowywaniu pomagali strażacy z Warszawy.

Pamiątkową tablicę ufundowali: płk poż. w st.spocz. Zdzisław Filingier,

płk poż. w st. spocz. Romuald Kocielski i Pani Zdzisława Orlik-Przybyś z Wrocławia.

2. w pogrzebie w Łodzi brała udział delegacja strażaków z woj. opolskiego

3. Ośrodek Szkolenia Komendy Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Opolu z siedzibą

w Turawie , był budowany w czynie społecznym, od 1971 roku, przez strażaków

zawodowych i ochotniczych straży pożarnych województwa opolskiego.Kosztował około

20mln zł a budynek główny został oddany do eksploatacji w 1976 roku.

Był eksploatowany przez Komendę Wojewódzką Państwowej Strazy Pożarnej

w Opolu do 2010 roku.

Był na własnym rozrachunku i zarabiał na siebie, ale decyzją Rządu RP z 2009 roku,

musiał zostac zlikwidowany. Aby nie dopuścić do jego pozbycia się lub likwidacji, został przekazany nieodpłatnie dla Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych.

Obiektem administruje Oddział Wojewódzki w Opolu ZOSP RP i dalej słuzy strażakom.

4.trzy obeliski na terenie Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego OW w Opolu ZOSP RP „Strażak” w Turawie zostały ustawione w 1980 roku przez mgr inz. arch E.R. Orlika.

III.Podsumowanie

Powodem napisania tego opracowania , była informacja uzyskana ze strony internetowej www.stowarzyszenieuk.pl - „As pancerny”, gdzie ostatnie zdanie brzmi „Żył i pracował zapomniany aż do tragicznej śmierci w 1982 roku”.

Z takim stwierdzeniem nie zgadzam się i dlatego postanowiłem napisać to opracowanie, aby przybliżyć postać Edmunda Romana Orlika i uzasadnić, że emeryci-strażacy z woj.opolskiego,a szczególnie płk poż. w st. spocz. Zdzisław Filingier o nim nie zapomnieli.

Równocześnie chciałbym przytoczyć treść nekrologu, który ukazał się w dniach 10-12.04.1982 roku w „Trybunie Opolskiej”:

„ Z żalem zawiadamiamy,że ochrona przeciwpożarowa województwa opolskiego poniosła dotkliwą

stratę, bowiem w dniu 8 kwietnia 1982 r. zmarł nagle

mgr inż. arch. Edmund Roman Orlik

żołnierz września, odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V-klasy i dwukrotnie Krzyżem Walecznych, autor wielu projektów architektoniczno-urbanistycznych gmachów użyteczności publicznej w Łodzi, Wrocławiu i Opolu, w tym budowniczy teatru im.J.Kochanowskiego w Opolu,

odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi oraz Odznaką Zasłużonemu Opolszczyźnie, były inspektor Komendy Wojewódzkiej Straży pożarnych, współtwórca nowoczesnej bazy kwaterunkowo-wypoczynkowej straży pożarnych województwa opolskiego.

Rodzinie zmarłego i wszystkim Przyjaciołom Jego schorowanego serca wyrazy

współczucia i otuchy składają

Kierownictwo Komendy Wojewódzkiej

i Komend Rejonowych Straży Pożarnych

oraz współpracownicy.”

Przedstawiam także zdjęcia obelisku Edmunda Romana Orlika a napisy ufundował

płk poż. w st. spocz. ZDZISŁAW FILINGIER

Równocześnie chciałbym podziękować za umożliwienie dostępu do materiałów dla:

płk poż. w st. spocz. Zdzisława Filingiera,
nadbryg. Karola Stępnia -Opolskiego Komendanta Wojewódzkiego

Państwowej Straży Pożarnej w Opolu

IV. Zakończenie

O Orliku , Polacy dowiedzieli się więcej, dzięki grze komputerowej „World of Tanks” , gdzie upamiętnili najlepszych pancerniaków świata w okresie II wojny światowej, przyznając medale.

„Medal Orlika” przyznawany jest za zniszczenie czołgiem lekkim trzech lub więcej pojazdów wroga ,będących co najmniej o dwa poziomy wyżej niż pojazd gracza.

Uważam,że sprawa Edmunda Romana Orlika nie została zakończona z mojej strony, gdyż wystąpię do stowarzyszenia Związku Żołnierzy Wojska Polskiego, aby emeryci- żołnierze chociaż raz w roku złozyli wiązankę kwiatów i zapalili znicz na grobie najlepszego polskiego

pancerniaka z okresu II wojny światowej - Edmunda Romana Orlika.

V.Bibliografia

1. Akta osobowe z KW PSP Opole Edmunda Romana Orlika

2. Władysław Kozaczuk „Wehrmacht”-Bellona Warszawa 2008 r.

3. Heinz Guderian „Wspomnienia żołnierza” Bellona,Warszawa 1991 r.

4. Wikipedia – Roman Orlik, Polskie tankietki TK-3/TKS z działkami 20mm, 71 Dywizjon

Pancerny,Lehky Tank vz.35,

5. Internet-Kampania Wrześniowa 1939 Armia Poznań, Niemieckie i Sowieckie Siły Pancerne w Kampanii Wrześniowej 1939, Galeria niemieckiej broni pancernej 1933-45-

Panzerwaffe 1933-45, stowarzyszenieuk.pl-zakładka 2014[I-III] „As pancerny”.

Opole , dnia 14 kwietnia 2014 roku

Opracował:

Związek Emerytów i Rencistów Pożarnictwa RP

Prezes Zarządu Wojewódzkiego w Opolu

st.bryg. w st. spocz. inż.Tadeusz Śliwa

TUTAJ link do strony internetowej zawierający informację o Edmundzie Romanie Orliku.