1. Skip to Menu
  2. Skip to Content
  3. Skip to Footer

Kontakt

00-891 Warszawa
ul. Chłodna 3
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
NIP 527-23-12-733
KRS 0000159843
REGON 016400767

ORLIK EDMUND ROMAN

 

 

ORLIK  EDMUND ROMAN

 

NAJLEPSZY POLSKI PANCERNIAK W II WOJNIE ŚWIATOWEJ

 

I. Wprowadzenie

 

Na terenie Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej , prowadzonym przez Zarząd Oddziału Wojewódzkiego w Opolu ZOSP RP „STRAŻAK”w Turawie k/Opola, znajduje się obelisk z napisem:

 

ORLIK

 

1918 - 1982

 

ŻOŁNIERZ WRZEŚNIA

 

ARCHITEKT

 

Kto ufundował ten obelisk i kim dla Polski i ochrony przeciwpożarowej województwa opolskiego był Edmund Roman Orlik?

 

Postanowiłem to wyjaśnić i przybliżyć postać żołnierza, architekta i przyjaciela strażaków.

 

Napisy na obelisku ufundował jego przyjaciel, płk poż. w st. spocz. ZDZISŁAW FILINGIER (rocznik 1920, Komendant Wojewódzki Straży Pożarnych w Opolu w latach 1968- 1989) w 1989 r.

 

Płk poż. w st.spocz. Zdzisław Filingier – żołnierz Armii Krajowej, plut. pchor. „Roszak”, dowódca

 

I plutonu, 5 kompanii , 25 pułku piechoty AK, piłsudczyk.

 

Znał dokonania plut. pchor. Edmunda Romana Orlika z września 1939 roku.

 

Dla znawców historii polski:

 

- plut. pchor. Edmund Roman Orlik, we wrześniu 1939 roku, jako dowódca tankietki TKS- nkm 20 mm zniszczył 13 czołgów niemieckich

 

Dla pożarników z województwa opolskiego:

 

- mgr inż. arch. Edmund Roman Orlik został zatrudniony jako inspektor wojewódzki

 

w Komendzie Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Opolu w okresie od 01.07.1977 roku do 31.08.1979 roku i był współtwórcą nowoczesnej bazy kwaterunkowo-wypoczynkowej straży pożarnych województwa opolskiego:

 

- Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego Komendy Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Opolu (KWSP w Opolu) z siedzibą w Turawie,

 

- obiektów Komendy Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Opolu ul. Budowlanych 1,

 

- obiektów Komendy Rejonowej Straży Pożarnych w Paczkowie,

 

- na emeryturę odszedł w wieku 60 lat z KWSP Opole i był znany wśród oficerów pożarnictwa.

 

II. Kim był Edmund Roman Orilik

 

1. Okres do 1945 roku

 

Edmund Roman Orlik urodził się w dniu 26 stycznia 1918 roku w Rogoźnie Wielkopolskim, w rodzinie inteligenckiej. Jego ojciec- Jan- zginął na wojnie w 1917 roku jako lotnik.

 

Egzamin dojrzałości zdał w 1936 roku. W okresie od 25.09.1936 do 01.10.1937 jako ochotnik, odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Broni Pancernej w Modlinie a później w I Batalionie Pancernym w Poznaniu.

 

W latach 1937-1938 studiował na Politechnice Warszawskiej, niestety, ćwiczenia wojskowe i podjęcie pracy w okresie od 15.08.1938 do 24.08.1939 w Urzędzie Poczty i Telegrafu w Połajewie ( jako pracownik kontrolny) oraz wybuch wojny studia te przerwały.

 

W okresie od 25.08.1939 roku do 30.09.1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej, od granicy niemieckiej po obronę Warszawy w 71 Dywizjonie Pancernym, przydzielonej do Wielkopolskiej Brygady Kawalerii, działającej w składzie Armii „Poznań”.

 

Po odbyciu kampanii wrześniowej, okupację przeżył, rezygnując z niewoli i kolejno przenosząc się w poznańskie, krakowskie,lwowskie i ostatecznie – stale poszukiwany przez Niemców- pod Warszawę,gdzie pracował w prywatnych przedsiębiorstwach budowlanych.

 

W roku 1945 wraz z założoną rodziną osiadł w Łodzi.

 

2. Krótka historia wybranych polskich jednostek wojskowych i sprzętu pancernego

 

Armia „Poznań”

 

Podstawowym zadaniem armii „Poznań” była osłona skrzydeł armii „Łódź” i „Pomorze” oraz obrona na kierunku Frankfurt-Poznań. Dowództwo armii mieściło się w Poznaniu, jednak sztab przybył do swych kwater z Warszawy dopiero w dniu 29.08.1939 roku.

 

Główne kierunki ataków niemieckich nie były wymierzone w Wielkopolskę, jednak bardziej z powodów politycznych na tym terenie zgromadzono ponad 100tys. polskich żołnierzy.

 

Zagrożeni odcięciem od sił głównych, zaczęli się wycofywać się bez walki. Po kilku dniach trwania wojny, armia „Poznań” wraz z armią „Pomorze” była zmuszona do przebijania się przez siły niemieckie , które dotarły już pod Warszawę- tak doszło do bitwy nad Bzurą. W obliczu braku centralnego dowodzenia siłami polskimi, bitwa ta została jednak przegrana.

 

Nie pomogła tutaj determinacja i poświęcenie prostych żołnierzy i oficerów. Resztki armii przebijały się przez Puszczę Kampinoską do Warszawy i wzięły udział w jej obronie.

 

Skład armii „Poznań”: 14 Dywizja Piechoty [DP], 25 DP, 26 DP, Wielkopolska Brygada Kawalerii, dywizjon pociągów pancernych /5/, odwód armii- 17 DP, Podolska Brygada Kawalerii, lotnictwo-3 pułk lotniczy.

 

Dowódca- gen. bryg. Tadeusz Kutrzeba

 

71 Dywizjon Pancerny

 

71 dywizjon pancerny [71dpanc] to pancerny pododdział rozpoznawczy Wojska Polskiego II RP w wojnie obronnej 1939 roku.

 

Dywizjon nie występował w organizacji pokojowej wojska. Został sformowany w dniach 24 - 25 sierpnia 1939 roku przez I Batalion Pancerny z Poznania dla Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Po zakończeniu formowania w dniu 27 sierpnia 1939 roku, dywizjon rozmieścił się w lasach pod Śremem jako odwód dowódcy WBK gen. Romana Abrahama Dywizjon (batalion) składał się z trzech szwadronów (kompani):

 

-Szwadron Samochodów Pancernych Nr71 , uzbrojony w 8 samochodów pancernych wzór 1934, dowódca szwadronu por. Adam Staszków,

 

-Szwadron Czołgów Rozpoznawczych Nr 71, uzbrojony w trzynaście czołgów rozpoznawczych TK-3 w tym 4 czołgi rozpoznawcze TKS-nkm 20mm.

 

Dowódcy: szwadronu -por. Wacław Chłopik

 

1 plutonu -por. Bronisław Kalinowski

 

2 plutonu -ppor. rez. Jan Dąbrowski

 

3 plutonu -strz. Jan Mielczarek

 

-Szwadron Techniczno-Gospodarczy -dowódca kpt. Leon Dębski

 

Stan osobowy: oficerów- 10, podoficerów- 63, szeregowców – 112 -Razem 185 żołnierzy.

 

TKS

 

TKS-polski lekki czołg rozpoznawczy [tankietka].Obok czołgu 7TP był podstawowa bronią polskich sił pancernych podczas kampanii wrześniowej 1939 roku.

 

TKS-nkm 20mm -tankietka uzbrojona w najcięższy karabin maszynowy[nkm] 20mm, była jedyną z polskich tankietek,które mogły skutecznie walczyć z niemiecka bronia pancerną, w tym czołgiem Panzer IV.

 

We wrześniu 1939 roku w Wojsku Polskim były tylko 24 tankietki TKS-20.

 

W połowie 1939 roku Wojsko Polskie posiadało 300 wozów TK-3 i 274 TKS ,uzbrojone tylko w 1 karabin maszynowy kal.7,92mm.

 

Dane techniczne TKS-20 : tankietka o trakcji gąsienicowej,silnik gaźnikowy o mocy 46 KM, płyty pancerne o grubości 3-10mm,pojemność zbiornika paliwa 60dm3,

 

długość-2,560m,szerokość-1,760m, wysokość-1,330m, masa-2,65 t,

 

prędkość-45km/h /po drodze/, zasięg -160km /po drodze/, 90km

 

/w terenie/, prześwit-0,33m,moc jednostkowa-17KM/t

 

Dane operacyjne TKS-20: załoga-2 osoby -dowódca-strzelec,kierowca-mechanik, uzbrojenie-1 najcięższy karabin maszynowy wz.38 FK-A kal.20mm /zapas

 

amunicji 80 naboi w 16 magazynkach, Czołgi niemieckie Panzer I , II, III D,35[t],Panzer IV B / Panzerkampfwagen-PzKpfw-Panzer/

 

Dywizja pancerna z 1939 roku posiadała 1 brygadę czołgów w składzie 2 pułków czołgów, każdy z nich w składzie 2 batalionów czołgów i kompanii remontowej i posiadała 324 czołgi.

 

Batalion czołgów składał się z 2 kompanii czołgów lekkich, 1 kompanii czołgów średnich

 

W 1939 roku Armia Niemiecka posiadała: dywizje pancerne-9,5 [34 bataliony czołgów]

 

Przed kampania wrześniową 1939 roku , czołgi Panzer I A i B wchodziły w skład niemieckich dywizji pancernych w liczbie 136 sztuk , na każdą dywizję pancerną.

 

Ogółem - Dywizje Pancerne posiadały ich 1445 szt, co stanowiło 40% ogółu sił pancernych.

 

W kampanii wrześniowej w Polsce stracono 89 szt. czołgów lekkich Panzer I, co stanowiło 45% straconych czołgów wszystkich typów.

 

W lecie 1939 roku Wehrmacht posiadał na stanie 1223 czołgi lekkie Panzer II A/B/C , co stanowiło 35% ogółu czołgów.

 

W skład niemieckich wojsk pancernych /głównie 1 Dywizji Lekkiej/ wchodziło 219 przejętych czołgów czeskich LT vz.35-oznaczenie niemieckie Panzer 35[t]. W trakcie Kampanii Wrześniowej, Niemcy stracili 26 wozów, co stanowiło 12% stanu wyjściowego. 1 Dywizja Lekka została przekształcona w 6 Dywizję Pancerną w dniu 18.10.1939 roku.

 

Czołgi: Panzer I A i B -załoga 2 osoby, karabiny maszynowe-2 szt. kal.7,92mmm /MG13/, brak

 

działa, masa A-5,4 t i B-6,0t, pancerz 6-13mm

 

Panzer I C -załoga 2 osoby, km-1 szt MG13, działo 20mm /EW141MG/,masa 8,0 t,

 

pancerz 10-30mm

 

Panzer II B i C-załoga 3 osoby, km-1 szt MG34 kal.7,92mm,działo 20mm /KwK30L/55/,

 

pancerz 4-14,5mm, masa B-7,9t C-8,9t

 

Panzer 35[t] – czołg lekki produkcji czeskiej /przejęte po zajęciu Czechosłowacji w marcu

 

1939 roku/ załoga- 4 osoby,km-2 szt. kal.7,92mm, działo-37mm,

 

pancerz-8-25mm, masa-11,0t

 

Panzer III D – załoga -5 osób, km-3 szt MG34, działo-37mmm, pancerz 5-15mm,

 

/prod.seryjna/ masa-16,0t

 

Panzer IV B -załoga – 5 osób, km- 1 szt.MG 34, działo -75mm, pancerz- 5-30mm,

 

masa- 17,7t

 

3.Szlak bojowy 71 Dywizjonu Pancernego ( w składzie WBK )

 

-1 września 1939 roku- w rejonie Rawicza, granicę przekroczyły grupy niemieckich dywersantów, które zaatakowały placówki Straży Granicznej oraz ludność cywilną. Skierowany tam 1 pluton samochodów pancernych, przybył rano do Rawicza opanowanego już przez żołnierzy z 108 pułku Grenzwachtu ( Strazy Granicznej) .Samochody pancerne wsparły kontruderzenie żołnierzy z 3/55pp [3 batalionu 55 pułku piechoty]. Niemcy zostali z miasta wyparci.

 

2 pluton samochodów pancernych działał w tym czasie między Rawiczem a Lesznem.

 

Szwadron czołgów skierowano do Leszna, gdzie wsparł 1/55pp w walce z dywersantami niemieckimi w mieście. Po południu 1 pluton TK-3 wraz z kompanią piechoty na samochodach ciężarowych wysłano na rozpoznanie w kierunku granicy. Wracajacy wieczorem po wykonaniu zadania oddział zlikwidował kolejne ognisko niemieckiej dywersji w Święciechowie,

 

- 2 września - pododdziały dywizjonu wzięły udział w kilku wypadach na terytorium Niemiec, jakie przeprowadziła Wielkopolska Brygada Kawalerii (WBK). 2 pluton samochodów pancernych wraz z żołnierzami 3/55pp, przekroczył granicę niemiecką i we wsi Załęcze zniszczył kilka niemieckich pojazdów wojskowych.

 

Szwadron TK-3, TKS wraz ze szwadronem kolarzy zabezpieczał wypad oddziałów atakujących Wschowę. 1 pluton wziął we wsi Dębowa Łęka jeńców ze 118 pułku Grenzwachtu. Po południu

 

TK-3 ponownie brały udział w walce z dywersantami niemieckimi w Lesznie,

 

-3 września – dywizjon przeszedł w Śremie na prawy brzeg Warty i wszedł w skład grupy obwodowej „Kórnik”, która miała wspierać obsadzającą Wartę Wielkopolską Brygadę Kawalerii,

 

-6 września - szwadron samochodów pancernych oraz szwadron kolarzy WBK stanowiły straż

 

przednią kolumny wycofującej się WBK. Reszta dywizjonu znajdowała się w kolumnie głównej, która przez Konin, Tuliszów i Turek dotarła do Uniejowa. Szwadron samochodów pancernych osłaniał przeprawę brygady przez Wartę oraz jej dalszy marsz w rejon, na wschód od Dąbia,

 

- 7 września -1 pluton czołgów skierowany został w kierunku Ozorkowa a 2 pluton samochodów pancernych ku Poddębicom. Samochody pancerne współdziałające z kolarzami brygady, 

 

natknęły się na szosie Łęczyca- Stary Gostków na oddziały rozpoznawcze 102 pp z niemieckiej 24 Dywizji Piechoty [DP].

 

Wieczorem dywizjon wycofał się przez Łęczycę do Topoli Królewskiej,

 

-8 września – dywizjon dotarł przez Kutno w pobliże Soboty i pozostawał w odwodzie brygady.

 

1 pluton samochodów pancernych wraz ze szwadronem kolarzy z 15 pułku ułanów, prowadził rozpoznanie w kierunku Łowicza,

 

- 9 września – w bitwie nad Bzurą dywizjon wspierał natarcie pododdziałów WBK na Chruślin, Helenów i Głowno.

 

Dywizjon został wzmocniony czołgiem TKS-20, który znaleziono na stacji Jackowice,

 

10 września- rano, szwadron czołgów ostrzelał kolumnę taborową 26 pp z niemieckiej 30 DP zadając jej straty, potem ubezpieczał węzeł dróg w Bielawach. Szwadron samochodów pancernych wraz z ułanami z 15 pułku, walczył z pododdziałami 20 pp z niemieckiej 10 DP w rejonie Chruślina. Wieczorem cały dywizjon obsadził wieś Zgoda.,

 

11- września – dywizjon stał w odwodzie brygady i prowadził rozpoznanie. Szwadron czołgów osłaniał wycofanie 3/7 dywizjonu artylerii konnej [dak],

 

12 września- dywizjon wspierał 1/57 pp w kierunku Głowna. Wieczorem dywizjon wycofał się się za Bzurę i ześrodkował obok wsi Zduny,

 

13 września – 1 pluton samochodów pancernych rozpoznawał kierunek Bielaw. W nocy

 

13/14 września dywizjon przeszedł do rejonu Młodzieszyna. Szwadron samochodów

 

pancernych ubezpieczał kierunek na Wyszogród,

 

14 września – w celu utworzenia przedmościa, dowódca WBK postanowił opanować Brochów.

 

Wysłał tam szwadron czołgów a szwadron samochodów pancernych wraz z kolarzami

 

i plutonem zaporowym, miał zamknąć przeprawy w Wyszogrodzie. Szwadron czołgów wspierał

 

w Brochowie 15 pułk ułanów a następnie 7 pułk strzelców konnych. Tankietki zniszczyły

 

3 czołgi niemieckie Panzer II .Przeciwnikiem były pododdziały zmotoryzowanego pułku SS „Leibstandarte Adolf Hitler” i 4 DPanc,

 

16 września – szwadron czołgów przeprawił się przez Bzurę i przeszedł do Puszczy Kampinoskiej.

 

Szwadron samochodów pancernych i szwadron techniczno-gospodarczy, nie mogąc się doczekać naprawy mostu, zniszczył sprzęt ciężki, a żołnierze pieszo skierowali się do rejonu koncentracji, 18 września – 1 pluton czołgów wspierał natarcie 17 pułku ułanów na Kaliszki i Palmiry.

 

Po południu 2 pluton czołgów i 15 pułk ułanów, natknęły się w puszczy na oddział

 

rozpoznawczy niemieckiej 1 Dywizji Lekkiej ( 1DLek). W wyniku walki zniszczono trzy

 

niemieckie czołgi- 2 szt. Panzer 35[t] i 1 szt. Panzer IV.

 

Około północy w czołgach 2 plutonu zabrakło paliwa i załogi zniszczyły je,

 

19 września – czołgi 1 plutonu wraz z 7 dak i działami ppanc.odparły natarcie niemieckich czołgów pod Sierakowem .Zniszczono lub unieruchomiono ponad 20 czołgów niemieckich,

 

20 września - po walce pod Sierakowem pozostały jedynie dwa sprawne czołgi. One to wraz z baterią 6 dak i 3 szwadronem pionierów osiągnęły Młociny. Ostatnie 2 czołgi wspierały oddziały przedzierające się do Warszawy.

 

Przybyłe do Warszawy 2 czołgi z 71 Dywizjonu Pancernego były jedynymi polskimi wozami bojowymi, które przedostały się do Warszawy z rejonu walk nad Bzurą.

 

Tankietki zostały wcielone w skład oddziałów broniących Warszawy i były wykorzystywane do kapitulacji miasta.

 

4.Udział plut. pchor. Edmunda Romana Orlika w walkach 71 Dywizjonu Pancernego

 

Z artykułów Janusza Magnuskiego opartych na relacjach Edmunda Romana Orlika [ „Orlik

 

atakuje pierwszy” w „Za Wolność i Lud” nr 20/1978 i „Bój pod Sierakowem” w nr 39/1979

 

i powtórzonych w późniejszej książce „Karaluchy przeciw panzerom”- Pelta,Warszawa 1995-

 

wynika, że Orlik dowodził tankietką TKS-20:

 

- w dniu 14 września 1939 roku pod Brochowem i unieruchomił 3 czołgi,

 

- w dniu 18 września 1939 roku pod Pociechą [Puszcza Kampinoska],

 

przygotowując zasadzkę na bezpośredni rozkaz dowódcy WBK

 

gen. Abrahama i niszcząc w lesie 3 czołgi,

 

- w dniu 19 września 1939 roku pod Sierakowem, unieruchamiając

 

7 czołgów

 

- oraz doprowadził TKS-20 do Warszawy i brał udział w obronie Warszawy

 

Starcie pod Pociechą

 

Dnia 18 września 1939 roku , pluton Orlika, składający się z 1 czołgu TKS-20 (dowódca- plut. pchor. Edmund Roman Orlik, kierowca-mechanik – pchor. Kazimierz Nowakowski ) oraz 2 czołgów TK-3, zaskoczyły w zasadzce z boku , na skrzyżowaniu leśnych dróg , 3 niemieckie czołgi z 11 Pułku Pancernego 1 Dywizji Lekkiej.

 

Wszystkie 3 czołgi zostały unieruchomione , w tym 1 się zapalił. W walce tej zginął książę raciborski, 23-letni porucznik wojsk pancernych Wehrmachtu -Wiktor IV Albrecht von Ratibor.

 

Zniszczono : Panzer IV- 1 szt, Panzer 35[t] -2 szt.

 

1 Dywizja Lekka w składzie: 11 pułk pancerny (2 bataliony pancerne) i 65 batalion pancerny

 

posiadała 226 czołgów, w tym: 65 szt-Panzer II, 112 szt.- Panzer 35[t], 41 szt.- Panzer IV i 8 czołgów dowodzenia.

 

Miejsce potyczki pod Pociechą upamiętnia głaz „Kamień Orlika”, na którym widnieje napis:

 

„W tym miejscu doszło do zwycięskiego pojedynku polskiej tankietki TKS-20

 

z 71 Dyonu P.WLK.BK dowodzonej przez plut.pchr. Edmunda Orlika z niemieckim PKW III z 11 P.Panc. 1 DLek. dowodzonym przez por. księcia von V.Ratibor.”

 

Na wyposażeniu niemieckiej 1 Dywizji Lekkiej nie było czołgów Panzer III a więc wnioskuję, że zniszczono Panzer IV.

 

W latach 1936-1937 wyprodukowano 35 szt. Panzer IV A, które wykorzystywano głównie do celów szkoleniowych.

 

W latach 1938-1939 wyprodukowano czołgów średnich Panzer IV w wersjach B- 42szt

 

i w wersji C – 140 szt. [wersja C była nieznacznie ulepszona od wersji B].

 

Czołgi średnie Panzer IV B i C były podstawowym sprzętem kompanii czołgów średnich

 

w batalionach związków pancernych podczas wojny z Polską we wrześniu 1939 roku.

 

Bój o Sieraków

 

Dnia 19 września 1939 roku ocalały pluton tankietek wspierał polskie oddziały w boju o Sieraków w Puszczy Kampinoskiej. Niemców wyparto w nocy w wyniku natarcia na wieś 7 pułku strzelców konnych i 9 pułku ułanów z WBK. Niemcy ruszyli do natarcia , wykorzystując kilkadziesiąt czołgów z 11 pułku pancernego i 65 batalionu pancernego z 1 Dywizji Lekkiej.

 

Tankietka Orlika, działając krótkimi wypadami z wykopów na lewej flance atakujących Niemców, (przy wsparciu 2 baterii 7 dywizjonu artylerii konnej i działek 7 pułku strzelców konnych) zniszczyła lub uszkodziło 7 czołgów-według jego relacji- a ogółem zniszczono ponad 20 czołgów.

 

5. Działalność w latach 1945- 1982

 

Po zakończeniu działań wojennych w Europie w maju 1945 roku, rozpoczął pracę zawodową, aby utrzymać 3 osobową rodzinę.

 

Od czerwca 1945 roku do 28 lutego 1946 roku pracuje jako Kierownik Transportu w Zjednoczeniu Przemysłu Skórzanego w Łodzi. W okresie od marca 1946 roku do sierpnia 1946 roku przerywa pracę zawodową i przygotowuje się do podjęcia studiów.

 

W okresie od 17 września 1946 roku do 24 lipca 1951 roku podejmuje studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi, równocześnie pracując: od 19.09.1947 roku do 15.10.1948 roku, jako Kierownik Budowy w Przedsiębiorstwie Robót Budowlanych w Łodzi, od 01.11.1948 roku do 31.06.1949 roku , jako Kierownik Działu Inwestycji w Głównym Instytucie Włókiennictwa w Łodzi.

 

Od 16.10.1949 roku był projektantem w Miastoprojekcie Łódź. Po skończeniu studiów, kolejno jako:starszy projektant, kierownik zespołu architektonicznego, główny projektant, nieprzerwanie do 1965 roku.

 

W okresie od 01.11.1950 roku do 31.08.1952 roku był równolegle asystentem Wydziału Architektury PWSSP w Łodzi a konsultantem architektury roczników dyplomowych do 1962 r .

 

W 1955 roku , na polecenie ówczesnej Komisji d/s Urbanistyki i Architektury zorganizował Wojewódzką Pracownię Urbanistyczną i zrezygnował z jej prowadzenia ,pozostając kilka kadencji członkiem Wojewódzkiej Komisji Urbanistyki i Architektury.

 

Od 01.06.1958 roku, po zaprojektowaniu dzielnicy wyższych uczelni i obiektów (Biblioteka Uniwersytecka,Wydział Biologii,Studium dla Obcokrajowców), Minister Szkolnictwa Wyższego powołał Edmunda Romana Orlika na Dyrektora Zarządu Inwestycji Szkół Wyższych w Łodzi, który realizował te zadania,równocześnie projektując.

 

Okres ten był najefektywniejszym w twórczości architektoniczno-urbanistycznej, pozostały po nim nie tylko gmachy użyteczności publicznej i inne obiekty ale i plany większych miast.

 

Pracę w Miastoprojekcie Łódź zakończył 30.06.1965 roku, po przebytym zawale serca.

 

W latach 1965-1966 kończy studia magisterskie na Wydziale Architektury Politechniki

 

Wrocławskiej.

 

Od 01.07.1966 roku do 15.03.1967 roku jest Głównym Specjalistą Architektonicznym

 

w Miastoprojekcie Wrocław. Na wniosek Rektora Politechniki Wrocławskiej , od 30.03.1967 roku

 

podejmuje zatrudnienie jako Główny Secjalista Architektoniczny na Wydziale Architektury

 

Politechniki Wrocławskiej, dla zorganizowania Zakładu Badawczo-Projektowego , jako zalążka

 

Instytutu Architektury. Po zorganizowaniu Instytutu Architektury , zakończył pracę na

 

Politechnice Wrocławskiej z dniem 30.09.1968 roku.

 

W latach 1969-1970 utrzymuje się z prac zleconych, przygotowując się do studiów doktoranckich.

 

Od 01.08.1970 roku do 31.12.1970 roku został powołany przez Ministra Kultury i Sztuki do spraw

 

budowy Teatru w Opolu a od 01.01.1971 roku , jako pełnomocnik Urzędu Wojewódzkiego w Opolu do spraw budowy teatru na stanowisko Zastępcy Dyrektora do Spraw Inwestycyjnych

 

Państwowego Teatru Ziemi Opolskiej.

 

Od 01.06.1972 roku rozszerzono pełnomocnictwa, powierzając stanowisko Dyrektora

 

w Dyrekcji Budowy Teatru, które prowadził do 31.12.1976 roku.

 

Od 01.01.1977 roku do 30.06.1977 roku wykonywał prace zlecone.

 

Od 01.07.1977 roku do 31.08.1979 roku był zatrudniony jako pracownik cywilny-inspektor wojewódzki w Komendzie Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Opolu.

 

Na zaopatrzenie emerytalne odszedł z KWSP Opole z dniem 01.09.1979 roku.

 

Mgr inż. arch. Edmund Roman Orlik zmarł nagle w dniu 08 kwietnia 1982 roku w Opolu.

 

Został pochowany na Cmentarzu Rzymskokatolickim p.w.św.Józefa w Łodzi ul.Ogrodowa 39.

 

Wyróżniony został:

 

- -Krzyżem Virtuti Militari V klasy

 

KVM V klasy został nadany przez Prezydenta RP na Uchodźctwie /w Londynie/,

 

z dniem 01.03.1979 rok , dla plut. pchor. rez. Edmunda Romana Orlika,

 

zaświadczenie nr Ldz.31/79/O/Z. Został wręczony w dniu 25 marca 1979 roku

 

w Zakopanem , przez gen.bryg. Borutę-Spiechowicza,

 

-Krzyżem Walecznych – dwukrotnie

 

-Odznaką „Zasłużonemu Opolszczyźnie” w 1975 roku

 

-Złotym Krzyżem Zasługi w 1976 roku

 

6. Związek Edmunda Romana Orlika ze Strażą Pożarną w woj. opolskim

 

W styczniu 1975 roku rozpoczął się odbiór budowanego teatru w Opolu przez Komendę Rejonową Straży Pożarnych w Opolu ul. Ozimska 53. Wykonane zabezpieczenia przeciwpożarowe były bardzo nowoczesne – stałe urządzenia gaśnicze trysk aczowe i zraszaczowe, półautomatyczne klapy dymowe,instalacja sygnalizacji pożaru. Problem wystąpił z kurtyną ppoż.

 

Będąc młodym oficerem pożarnictwa i pełniąc służbę w wydziale prewencji, poinformowałem Komendanta Miejskiego Straży pożarnych w Opolu, że nie wyrażę zgody na dopuszczenie do eksploatacji teatru bez sprawnie działającej kurtyny ppoż. Sprawę przejęła Komenda Wojewódzka Straży Pożarnych w Opolu , został poinformowany płk poż. Zdzisław Filingier -

 

Komendant Wojewódzki Straży Pożarnych w Opolu. Rozmowy były trudne z Dyrektorem budowy teatru Edmundem Romanem Orlikiem. Teatr został dopuszczony do eksploatacji ale funkcję dowódcy posterunku asystencyjnego pełnili oficerowie pożarnictwa, ja także.

 

Z informacji uzyskanych od płk poż. w st. spocz. Zdzisława Filingiera dowiedziałem się:

 

1.sprawa pomnika w miejscowości Pociecha w Puszczy Kampinoskiej

 

Pomnik został zaprojektowany przez mgr inż. arch. Edmunda Romana Orlika i ma dokładną

 

bryłę tankietki TKS-20 /długość, szerokość, wysokość/.

 

Podstawę z betonu -jako gąsienice- wykonał mgr inż. arch. Edmund Roman Orlik.

 

Kamień został przywieziony przez strażaków, spod Strzelec Opolskich (z woj.opolskiego) a w rozładowywaniu pomagali strażacy z Warszawy.

 

Pamiątkową tablicę ufundowali: płk poż. w st.spocz. Zdzisław Filingier,

 

płk poż. w st. spocz. Romuald Kocielski i Pani Zdzisława Orlik-Przybyś z Wrocławia.

 

2. w pogrzebie w Łodzi brała udział delegacja strażaków z woj. opolskiego

 

3. Ośrodek Szkolenia Komendy Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Opolu z siedzibą

 

w Turawie , był budowany w czynie społecznym, od 1971 roku, przez strażaków

 

zawodowych i ochotniczych straży pożarnych województwa opolskiego.Kosztował około

 

20mln zł a budynek główny został oddany do eksploatacji w 1976 roku.

 

Był eksploatowany przez Komendę Wojewódzką Państwowej Strazy Pożarnej

 

w Opolu do 2010 roku.

 

Był na własnym rozrachunku i zarabiał na siebie, ale decyzją Rządu RP z 2009 roku,

 

musiał zostac zlikwidowany. Aby nie dopuścić do jego pozbycia się lub likwidacji, został przekazany nieodpłatnie dla Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych.

 

Obiektem administruje Oddział Wojewódzki w Opolu ZOSP RP i dalej słuzy strażakom.

 

4.trzy obeliski na terenie Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego OW w Opolu ZOSP RP Strażak” w Turawie zostały ustawione w 1980 roku przez mgr inz. arch E.R. Orlika.

 

III.Podsumowanie

 

Powodem napisania tego opracowania , była informacja uzyskana ze strony internetowej www.stowarzyszenieuk.pl - „As pancerny”, gdzie ostatnie zdanie brzmi „Żył i pracował zapomniany aż do tragicznej śmierci w 1982 roku”.

 

Z takim stwierdzeniem nie zgadzam się i dlatego postanowiłem napisać to opracowanie, aby przybliżyć postać Edmunda Romana Orlika i uzasadnić, że emeryci-strażacy z woj.opolskiego,a szczególnie płk poż. w st. spocz. Zdzisław Filingier o nim nie zapomnieli.

 

Równocześnie chciałbym przytoczyć treść nekrologu, który ukazał się w dniach 10-12.04.1982 roku w „Trybunie Opolskiej”:

 

„ Z żalem zawiadamiamy,że ochrona przeciwpożarowa województwa opolskiego poniosła dotkliwą

 

stratę, bowiem w dniu 8 kwietnia 1982 r. zmarł nagle

 

mgr inż. arch. Edmund Roman Orlik

 

żołnierz września, odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V-klasy i dwukrotnie Krzyżem Walecznych, autor wielu projektów architektoniczno-urbanistycznych gmachów użyteczności publicznej w Łodzi, Wrocławiu i Opolu, w tym budowniczy teatru im.J.Kochanowskiego w Opolu,

 

odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi oraz Odznaką Zasłużonemu Opolszczyźnie, były inspektor Komendy Wojewódzkiej Straży pożarnych, współtwórca nowoczesnej bazy kwaterunkowo-wypoczynkowej straży pożarnych województwa opolskiego.

 

Rodzinie zmarłego i wszystkim Przyjaciołom Jego schorowanego serca wyrazy

 

współczucia i otuchy składają

 

Kierownictwo Komendy Wojewódzkiej

 

i Komend Rejonowych Straży Pożarnych

 

oraz współpracownicy.”

 

Przedstawiam także zdjęcia obelisku Edmunda Romana Orlika a napisy ufundował

 

płk poż. w st. spocz. ZDZISŁAW FILINGIER

 

Równocześnie chciałbym podziękować za umożliwienie dostępu do materiałów dla:

 

  • płk poż. w st. spocz. Zdzisława Filingiera,

  • nadbryg. Karola Stępnia -Opolskiego Komendanta Wojewódzkiego

 

Państwowej Straży Pożarnej w Opolu

 

IV. Zakończenie

 

O Orliku , Polacy dowiedzieli się więcej, dzięki grze komputerowej „World of Tanks” , gdzie upamiętnili najlepszych pancerniaków świata w okresie II wojny światowej, przyznając medale.

 

„Medal Orlika” przyznawany jest za zniszczenie czołgiem lekkim trzech lub więcej pojazdów wroga ,będących co najmniej o dwa poziomy wyżej niż pojazd gracza.

 

Uważam,że sprawa Edmunda Romana Orlika nie została zakończona z mojej strony, gdyż wystąpię do stowarzyszenia Związku Żołnierzy Wojska Polskiego, aby emeryci- żołnierze chociaż raz w roku złozyli wiązankę kwiatów i zapalili znicz na grobie najlepszego polskiego

 

pancerniaka z okresu II wojny światowej - Edmunda Romana Orlika.

 

V.Bibliografia

 

1. Akta osobowe z KW PSP Opole Edmunda Romana Orlika

 

2. Władysław Kozaczuk „Wehrmacht”-Bellona Warszawa 2008 r.

 

3. Heinz Guderian „Wspomnienia żołnierza” Bellona,Warszawa 1991 r.

 

4. Wikipedia – Roman Orlik, Polskie tankietki TK-3/TKS z działkami 20mm, 71 Dywizjon

 

Pancerny,Lehky Tank vz.35,

 

5. Internet-Kampania Wrześniowa 1939 Armia Poznań, Niemieckie i Sowieckie Siły Pancerne w Kampanii Wrześniowej 1939, Galeria niemieckiej broni pancernej 1933-45-

 

Panzerwaffe 1933-45, stowarzyszenieuk.pl-zakładka 2014[I-III] „As pancerny”.

 

Opole , dnia 14 kwietnia 2014 roku

 

Opracował:

 

Związek Emerytów i Rencistów Pożarnictwa RP

 

Prezes Zarządu Wojewódzkiego w Opolu

 

st.bryg. w st. spocz. inż.Tadeusz Śliwa

TUTAJ link do strony internetowej zawierający informację o Edmundzie Romanie Orliku. 

 

 

 

Licznik odwiedzin

8347571
Dziś
Wczoraj
Ten tydzień
Poprzedni tydzień
Ten miesiąc
Poprzedni miesiąc
Całkowity
289
643
1688
7717165
23910
35616
8347571