Wielu emerytów wciąż żyje na krawędzi egzystencji czy ubóstwa

www.podatki.biz

14.07.2020

Wielu emerytów wciąż żyje na krawędzi egzystencji czy ubóstwa

Z tak trudną sytuacją muszą mierzyć się emeryci (po 75. roku życia), którzy pobierają świadczenia w wysokości od 1000 zł do 2000 zł. O ile ci, których świadczenie emerytalne nie przekracza 1000 zł, mogą liczyć na wielopłaszczyznową pomoc państwa, o tyle ci, którzy otrzymują powyżej 1000 zł, w głównej mierze muszą radzić sobie sami. Konieczne wydaje się zatem wprowadzenie optymalnych rozwiązań zapewniających im chociażby większy dostęp do wybranych bezpłatnych leków czy uregulowanie kwestii dziedziczenia emerytury po współmałżonku. Czy możliwe jest wprowadzenie takich regulacji? - pyta poseł w interpelacji.

Interpelacja nr 7263 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie sytuacji emerytów po ukończeniu przez nich 75. roku życia, pobierających świadczenia w wysokości od 1000 do 2000 zł

Szanowna Pani Minister!

Dzięki racjonalnym reformom rządu, wprowadzanym programom, wdrażaniu odpowiednich rozwiązań, ogólnie rzecz biorąc, polskim emerytom z roku na rok żyje się coraz lepiej. Wielu spośród nich, niestety, wciąż boryka się z licznymi problemami, głównie finansowymi, co powoduje, że żyją oni na krawędzi egzystencji czy ubóstwa. Z tak trudną sytuacją muszą mierzyć się emeryci (po 75. roku życia), którzy pobierają świadczenia w wysokości od 1000 zł do 2000 zł. O ile ci, których świadczenie emerytalne nie przekracza 1000 zł, mogą liczyć na wielopłaszczyznową pomoc państwa, o tyle ci, którzy otrzymują powyżej 1000 zł, w głównej mierze muszą radzić sobie sami.

W związku z powyższym niezbędne jest większe zwrócenie uwagi na sytuację materialną i bytową emerytów pobierających świadczenie między 1000 zł a 2000 zł. Konieczne wydaje się zatem wprowadzenie optymalnych rozwiązań zapewniających świadczeniobiorcom po ukończeniu 75. roku życia chociażby większy dostęp do wybranych bezpłatnych leków czy uregulowanie kwestii dziedziczenia emerytury po współmałżonku dla osób w wieku 75+.

Mając na uwadze trudną sytuację emerytów, zwracam się do Pani Minister z prośbą o odpowiedź na następujące pytania:

1. Czy możliwe jest wprowadzenie takich regulacji prawnych, dzięki którym byłaby możliwość pełnego dziedziczenia emerytury po współmałżonku dla osób w wieku 75+ w przypadku wspólnego prowadzenia gospodarstw domowych (po śmierci jednego z małżonków drugi nie jest w stanie sam utrzymać gospodarstwa domowego)?
2. Czy możliwe jest rozszerzenie rządowego programu "Leki 75+", na przykład jeśli chodzi o leki kardiologiczne, w taki sposób, aby to leki droższe były bezpłatne, a tańsze pełnopłatne (obecnie np. lek Polpril kosztujący ok. 6 zł jest bezpłatny, a lek za ok. 40 zł pełnopłatny)?

Poseł Zbigniew Girzyński

3 czerwca 2020 r.

Odpowiedź na interpelację nr 7263 w sprawie sytuacji emerytów po ukończeniu przez nich 75. roku życia, pobierających świadczenia w wysokości od 1000 do 2000 zł

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na interpelację nr 7263 posła Zbigniewa Girzyńskiego, który porusza kwestię możliwości poprawy sytuacji materialnej owdowiałych świadczeniobiorców, pragnę zapewnić, że podejmowane są wszelkie działania mające na celu przeciwdziałanie wpadaniu emerytów i rencistów w sferę ubóstwa oraz, że wszystkie sygnały i uwagi są poddawane szczegółowej analizie i oceniana jest możliwość ich uwzględnienia.

Odnośnie propozycji dotyczącej "dziedziczenia" emerytury zmarłego małżonka, uprzejmie wyjaśniam, że obecny stan prawny nie daje takiej możliwości. System ubezpieczenia społecznego przewiduje natomiast możliwość uzyskania prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku. Zasady nabywania prawa do renty rodzinnej oraz ustalania jej wysokości są określone w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53, z późn. zm.). Świadczenie to przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Renta rodzinna ma charakter wtórny w stosunku do świadczenia przysługującego osobie zmarłej, dlatego stanowi jedynie część świadczenia, jakie przysługiwało zmarłemu członkowi rodziny. O tym, jaką część świadczenia zmarłego stanowi renta rodzinna decyduje liczba osób, które nabyły prawo do tego świadczenia. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przyznawana jest jedna łączna renta rodzinna, a jej wymiar wynosi:

-   dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwało zmarłemu,

-   dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwało zmarłemu,

-   dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwało zmarłemu.

Osoba, która nabyła prawo do renty rodzinnej oraz do własnej emerytury może wybrać, które z należnych świadczeń chce pobierać. Zasada wypłaty jednego świadczenia oraz brak możliwości "dziedziczenia" całej kwoty emerytury zmarłego małżonka wynika z repartycyjnego charakteru systemu ubezpieczeń społecznych. Jest on oparty na zasadzie tzw. umowy generacyjnej co oznacza, że pracujący płacą składki, które od razu są przeznaczane na bieżącą wypłatę emerytur, rent i różnego rodzaju zasiłków dla osób, które spełniają wymagane warunki. Składki wpłacane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie stanowią zatem osobistego kapitału ubezpieczonego. Z tego względu, w razie nabycia prawa do własnej emerytury oraz do renty rodzinnej z FUS wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego.

Podstawowym instrumentem kształtowania poziomu dochodów gwarantowanych systemem ubezpieczeń społecznych, jest waloryzacja emerytur i rent. Świadczenia są co roku waloryzowane 1 marca w taki sposób, aby nie traciły swej siły nabywczej w relacji do kosztów utrzymania i realnie wzrastały w miarę możliwości finansowych budżetu państwa i Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stałym mechanizmem jest tzw. waloryzacja procentowa, polegająca na pomnożeniu kwoty świadczenia przez wskaźnik, który odpowiada średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku, zwiększonemu o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku[1]. Zasady waloryzacji emerytur i rent są jednak modyfikowane tak, aby uwzględniały potrzeby socjalne świadczeniobiorców oraz bieżącą sytuację gospodarczą, stan budżetu państwa i finansów ubezpieczeń społecznych.

W trosce o osoby pobierające najniższe świadczenia emerytalno-rentowe, wprowadzono w ostatnich latach wiele zmian mających na celu poprawę jakości życia tych osób. Objęły one swoim zakresem zarówno

Wysokość świadczeń najniższych, jak i ich waloryzację, która jest istotnym elementem wpływającym na podwyższenie emerytur i rent.

W 2016 r. obok ustawowej waloryzacji procentowej wypłacone zostały jednorazowe dodatki pieniężne dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo nauczycielskie świadczenia kompensacyjne. Kwota dodatku uzależniona została od wysokości świadczenia i wynosiła od 50 do 400 złotych netto.

W 2017 r. zagwarantowano waloryzację na poziomie nie niższym niż 10 zł. Dzięki temu najniższe świadczenia zostały podwyższone w stopniu większym, niż gdyby przeprowadzono waloryzację na poprzednio obowiązujących zasadach. Dodatkowo w 2017 r. podwyższone zostały najniższe świadczenia emerytalno-rentowe. Dla osób spełniających warunki stażowe najniższa emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renta rodzinna wzrosły z kwoty 882,56 zł do kwoty 1000 zł (wzrost o 117,44 zł, tj. o 13,3%). Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy została podniesiona z kwoty 676,75 zł do kwoty 750 zł (wzrost o 73,25 zł, tj. o 10,8%), a renta socjalna z kwoty 741,35 zł do kwoty 840 zł (wzrost o 98,65 zł, tj. o 13,3%).

W 2018 r. wskaźnik waloryzacji emerytur i rent ukształtował się na poziomie 102,98% i był jednym z wyższych wzrostów świadczeń w ostatnich latach. Przy tej wysokości wskaźnika, od 1 marca 2018 r.:

1. najniższa emerytura wzrosła o 29,80 zł;
2. przeciętna emerytura finansowana z FUS wzrosła o ok. 65,44 zł;
3. przeciętna renta z tytułu niezdolności do pracy finansowana z FUS wzrosła o ok. 49,26 zł;
4. przeciętna renta rodzinna finansowana z FUS wzrosła o ok. 57,06 zł.

W 2019 roku świadczenia emerytalno-rentowe wzrosły o ustawowy wskaźnik waloryzacji, który ukształtował się na poziomie 102,86%, jednak nie mniej niż o 70 zł. Jednocześnie podwyższone zostały najniższe świadczenia odpowiednio do:

-   1100 zł w przypadku najniższej emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renty rodzinnej i renty socjalnej (wzrost o 70,20 zł),

-   825 zł w przypadku najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (wzrost o 52,65 zł).

Oznacza to, że najniższe świadczenia emerytalno-rentowe wzrosły o 6,82%, zamiast o 2,86%. Ustawowym wskaźnikiem na poziomie 102,86% podwyższone zostały natomiast wyższe świadczenia, tj. te, których wysokość przekraczała kwotę 2447,55 zł.

W 2019 r. zgodnie z ustawą z dnia 4 kwietnia 2019 r. o jednorazowym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów w 2019 roku (Dz. U. poz. 743) - emeryci i renciści otrzymali w maju jednorazowe świadczenie pieniężne w kwocie 1.100 zł brutto. Wypłacono je każdemu emerytowi i renciście, ponieważ nie miało ono charakteru świadczeń socjalnych z pomocy społecznej, które są uzależnione od wysokości kwoty przychodu przypadającej na osobę w rodzinie. Świadczenie to, nazywane potocznie "trzynastą emeryturą" lub "emeryturą plus", stanowiło wsparcie finansowe szczególnie znaczące dla osób pobierających niskie świadczenia emerytalno-rentowe.

Od 1 marca 2020 r. świadczenia emerytalno-rentowe podwyższono wskaźnikiem waloryzacji wynoszącym 103,56%, a więc wyższym niż pierwotnie prognozowano, Minimalna podwyżka z tytułu waloryzacji w przypadku renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy i renty inwalidzkiej III grupy wyniosła 75% gwarantowanej minimalnej kwoty, tj. 52,50 zł. W przypadku osób pobierających emeryturę częściową kwota z tytułu waloryzacji nie mogła być niższa niż połowa kwoty waloryzacji, tj. 35 zł. Natomiast

-   1200 zł w przypadku najniższej emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renty rodzinnej i renty socjalnej,

-   900 zł w przypadku najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,

Podwyższenie najniższej emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renty rodzinnej od 1 marca 2020 r. do kwoty 1200 zł brutto, oznacza, że świadczenia te wzrosły od 2016 r. o 36,3%.

Ustawą z dnia 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz. U. poz. 321) wprowadzono na stałe coroczną wypłatę dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego (tzw. 13. emerytura) dla wszystkich emerytów i rencistów w wysokości najniższej emerytury, obowiązującej od dnia 1 marca roku, w którym wypłacane jest dodatkowe roczne świadczenie pieniężne.

Na wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów w 2019 r. przeznaczono kwotę 10,8 mld zł., zaś w 2020 r. na waloryzację świadczeń i wypłatę tzw. 13-tej emerytury Rząd zabezpieczył środki finansowe na poziomie ok. 21 mld zł.

Rząd zaproponował też, aby w miarę możliwości budżetu państwa wypłacana była dodatkowo tzw. 14. emerytura. W dniu 11 marca br. został przesłany marszałkowi Sejmu projekt ustawy o kolejnym w 2021 roku dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów. Projekt ten przewiduje wypłatę w listopadzie 2021 r. kolejnego - obok 13. emerytury - dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego w wysokości minimalnej emerytury obowiązującej od marca 2021 r. (czyli po przyszłorocznej waloryzacji). Zgodnie z tym projektem pełną kwotę czternastej emerytury otrzymałyby osoby, których świadczenie przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń (czyli brutto) nie przekraczałoby 2900 zł. Dla świadczeń wyższych niż 2900 zł stosowana byłaby zasada "złotówka za złotówkę". Dla przykładu osoba, która w październiku 2021 r. będzie miała emeryturę wynoszącą 3100 zł, dostałaby "czternastkę" mniejszą o 200 zł.

Jak z powyższego wynika Rząd dokłada wszelkich starań, aby sytuacja materialna emerytów i rencistów z roku na rok się poprawiała.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej od wielu lat realizuje też projekty skierowane bezpośrednio do osób starszych, takie jak: Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych (Program ASOS), Rządowy Program Wieloletni "Senior+" na lata 2015-2020 (Program "Senior+") oraz Program "Opieka 75+".

Program ASOS skierowany jest do organizacji pozarządowych. Jego głównym celem jest poprawa jakości i poziomu życia osób starszych dla godnego starzenia się poprzez aktywność społeczną. Organizacje pozarządowe i inne uprawnione podmioty realizujące projekty dla osób starszych, w tym niepełnosprawnych osób starszych ubiegają się o dofinansowanie w wysokości od 20 do 200 tys. zł w ramach czterech priorytetów: edukacja osób starszych, aktywność społeczna promująca integrację wewnątrz - jak i międzypokoleniową, partycypacja społeczna osób starszych oraz usługi społeczne dla osób starszych.

W ramach Programu ASOS realizowane są różnorodne inicjatywy, np. zajęcia kulturalne i artystyczne, zajęcia sportowe, kursy nauki języków obcych, zajęcia z zakresu edukacji zdrowotnej, zajęcia komputerowe, wolontariat, warsztaty psychologiczne, szkolenia z zakresu partycypacji publicznej, świadczenie usług asystenckich i opiekuńczych, teleopieki.

W edycji 2019 Programu ASOS do dofinansowania wskazano 309 projektów. Dzięki nim z regularnych zajęć skorzystało ok. 150 tys. osób starszych. W edycji 2020 ASOS dofinansowanie przyznano 304 organizacjom na terenie całej Polski, z których skorzysta ponad 150 tys. osób starszych, w tym osób niepełnosprawnych. Budżet do wykorzystania w ramach Programu tj. w poprzednich latach wyniósł 40 mln zł.

W ramach Programu "Senior+" jednostki samorządu terytorialnego mogą ubiegać się o uzyskanie środków finansowych przeznaczonych: na jednorazowe wsparcie finansowe na utworzenie lub wyposażenie placówki oraz na zapewnienie funkcjonowania już istniejących placówek.

Placówki "Senior+" dają osobom starszym możliwość aktywnego spędzenia czasu 8 godzin dziennie, oferując różnorodne działania: od pomocy w czynnościach dnia codziennego, przez zapewnienie minimum jednego posiłku i pielęgnowanie więzi międzypokoleniowych, aż po zajęcia ruchowe i aktywny udział w życiu kulturalnym.

W latach 2015-2019 uczestnicy Dziennych Domów "Senior+" i Klubów "Senior+" realizowali się jako wolontariusze, brali udział w wielu akcjach charytatywnych, poświęcali czas dzieciom, a także pomagali potrzebującym. Opracowanie oraz wdrożenie w 2018 r. programu "Opieka 75+" było odpowiedzią na wyzwania jakie stawiają przed Polską zachodzące procesy demograficzne. Program umożliwia wsparcie gmin w realizacji ich zadania własnego i wynika z coraz bardziej zauważalnych i postępujących procesów prowadzących do starzenia się społeczeństwa oraz wzrostu liczby osób wymagających pomocy w formie usług opiekuńczych, dlatego skierowany jest do osób starszych w wieku 75 lat i więcej, które mieszkają na terenie małych gmin miejskich, wiejskich, miejsko - wiejskich do 60 tys. mieszkańców.

W 2018 r. koszt realizacji programu wyniósł prawie 4,5 mln zł a usługami opiekuńczymi objęto 2 802 osoby. Z kolei z analizy sprawozdań rocznych z realizacji przedmiotowego programu przesłanych przez wojewodów wynika, że w 2019 r. program realizowało 435 gmin z usługami dla 5 143 osób na kwotę 9 671 561 zł. W 2020 r. przystąpienie do realizacji programu zadeklarowało 542 gminy z usługami dla prawie 6,5 tys. osób. Oszacowana przez Wojewodów wysokość środków na realizację programu "Opieka 75+" - edycja 2020 wyniosła prawie 22,0 mln.

Jednocześnie należy wskazać, iż Ministerstwo podejmuje wysiłki w celu skoordynowania działań administracji rządowej oraz instytucji publicznych działających w obszarze usług dla osób starszych, służące poprawie ich jakości i dostępności.

W tym celu opracowany został dokument pn. "Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo - Uczestnictwo - Solidarność", który w dniu 26 października 2018 r. został przyjęty przez Radę Ministrów (uchwała nr 161 Rady Ministrów z dnia 26 października 2018 r. w sprawie przyjęcia dokumentu Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo - Uczestnictwo - Solidarność). Jest to pierwszy dokument rządowy, uwzględniający szczegółowe rozwiązania we wszystkich najważniejszych sferach życia osób starszych, między innymi w zakresie bezpieczeństwa, zdrowia, przeciwdziałania samotności, aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, a także potrzeby dostosowania infrastruktury do potrzeb i możliwości osób starszych.

Sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed

Warszawa, 1 lipca 2020 r.

www.podatki.biz

Informację przekazał kol. Albin Piątkowski

• « poprz.
• nast. »